شورای امنیت سازمان ملل متحد روز پنجشنبه پنجم مرداد از احتمال ادغام شاخه القاعده در شبهقاره هند با تحریک طالبان پاکستانی (تیتیپی) خبر داد اما برخی از رسانههای پاکستانی این گزارش شورای امنیت را اینگونه تفسیر کردند که تیتیپی برای ادغام در القاعده تلاش میکند. این رسانهها گزارش دادند که هدف از ادغام تیتیپی با شبکه القاعده ایجاد یک سازمان چتری [یک سازمان اصلی به همراه چند زیرمجموعه فرعی] است که گروههای مختلف شبهنظامی جنوب آسیا بتوانند تحت حمایت آن قرار بگیرند یا حتی با آن همکاری کنند.
در تحلیل ساوت ایژین ویسز (south asian voices) آمده است که چشمانداز ستیزهجویان در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان بازیگران متعددی را در بر میگیرد که پیچیده، رقابتی و با سرعتی سریع در حال تکاملاند و به شکلگیری اتحادها و رقابتهای جدید بین گروههای مختلف جهادی منجر میشود.
در طول سالها، گروههای شبهنظامی فعال در این فضا در پی تحولات ژئوپلیتیکی ادغام، منشعب و دوباره ادغام و منشعب شدند. از این رو ادغام دو یا چند گروه یا همکاری تحت یک ائتلاف چتری قابلتصور است. با این حال، تصور ادغام احتمالی تحریک طالبان پاکستان در القاعده نادرست است. یک گروه کوچکتر و ضعیفتر به دلایل مختلف به دنبال ادغام در یک گروه بزرگتر و قویتر است و ساختار سازماندهی، فرماندهی و حوزه کنترلش را منحل میکند تا کاملا در گروه ارشد ادغام شود. به همین ترتیب، لوگو، چارچوب نظری ایدئولوژیک، اهداف مالی و راهبردیاش را کنار میگذارد و خود را به طور کامل با اهداف بزرگتر هماهنگ میکند.
ائتلافسازی فرایندی شامل اشکال متعددی از همکاری استراتژیک، ایدئولوژیک، تاکتیکی و تعاملی است. ائتلافهای ایدئولوژیک و راهبردی، سطوح بالاتری از همکاری تلقی میشوند، اما در ائتلافهای تاکتیکی و تعاملی بین گروههای شبهنظامی همکاری کمتری شکل میگیرد و ادغام نمیشوند و استقلال سازمانیشان را حفظ میکنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با در نظر گرفتن این موضوع، ادغام تیتیپی در القاعده عملی نیست. القاعده از قدیمیترین گروههای جهادی و از این لحاظ مورد قبول همه جناحهای جهادی، به استثنای شاخه خراسان دولت اسلامی در جنوب آسیا است. گروههای جهادی منطقهای القاعده را پیشگام جهاد در منطقه میدانند.
با این حال، القاعده هم از نظر عملیاتی و هم از نظر سازمانی ضعیف است و برای سرپناه، پول و جابهجایی به طالبان وابسته است؛ در مقابل، تحریک طالبان پاکستانی از زمان تاسیسش در دسامبر ۲۰۰۷ تاکنون، در قویترین حالتش قرار دارد. این گروه به بخشی از تسلیحات آمریکایی نیروهای حکومت پیشین افغانستان دست یافته است و تخمین زده میشود که بین ۱۲ تا ۱۵ هزار جنگجو داشته باشد و با پیروزی طالبان در افغانستان هم جانی دوباره گرفته است. تیتیپی تصور میکند شرایط برای تشکیل امارتی شبیه طالبان در پاکستان بیشتر از هر زمانی دیگر مهیا است و اگر این گروه از الگوی شورش مقابل حکومت پاکستان پیروی کند، شانس بیشتری برای پیروزی دارد.
از این رو، تحریک طالبان پاکستانی چارچوب سازمانیاش را بر اساس مدل شورش طالبان افغان بازسازی کرده، پاکستان را به دو منطقه نظامی شمالی و جنوبی تقسیم و ۱۰ استان و هفت وزارتخانه درسایه اعلام کرده است. در مجموع، تیتیپی قدرتمندتر شده، در حالی که قدرت القاعده در قیاس با گذشته کاهش یافته است و بنابراین، ایده ادغام تیتیپی در القاعده ناقص است.
بر اساس گزارشها، از ۳۸ گروه جهادی که از ژوییه ۲۰۲۰ به تیتیپی پیوستهاند، دو گروه از شاخه القاعده در جنوب آسیا است. نور ولی محسود، رهبر تحریک طالبان پاکستانی، از شبکه القاعده خواسته است برنامههای جهادی منطقهایاش را بازبینی و تمرکزش را بر اهداف پاکستانمحور سابق هماهنگ کند. اسامه بنلادن، رهبر شبکه القاعده، سال ۲۰۱۱ به دست نیروهای آمریکایی در ایبتآباد پاکستان کشته شد.
با خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان، القاعده به طالبان برای تثبیت قدرتشان فضای کافی داد و حالا با انداختن وزنش به روی سازمانهایی مانند تیتیپی بهدنبال اتحادهای محلی است. بومیسازی و منطقهای شدن روایتهای جهادی روزافزون در منطقه افغانستان-پاکستان وجود دارد و اگرچه القاعده ستیزهجویی جهانی را کنار نگذاشته، فعلا آن را در اولویت قرار نداده است.
با افزایش تهدید تحریک طالبان پاکستانی و گروههای دیگر تروریستی، فشار بر حکومت پاکستان افزایش یافته و در این شرایط گزینه مبارزه با تروریسم در این کشور از بد به بدتر تبدیل شده است. اگر پاکستان مذاکرات صلح با تیتیپی را انتخاب کند، احتمالا شکست خواهد خورد، مگر اینکه مناطق موردمنازعه را بدونقیدوشرط به تیتیپی تسلیم کند.
در شرایط کنونی، پاکستان قادر به راهاندازی عملیات نظامی در مقیاس بزرگ علیه تیتیپی نیست و حکومت این کشور تحت فشار اقتصادی است. در همین حال، حملات هوایی یا ترورهای هدفمند علیه رهبران تحریک طالبان پاکستان در افغانستان مشکلات بیشتری را ایجاد خواهد کرد و روابط با حکومت طالبان در افغانستان را بدتر میکند.
با وجود این، پاکستان میتواند در مقطع کنونی هدفش را مهار تهدید در نظر بگیرد و برای اقدامهای تهاجمیتر علیه تیتیپی منتظر زمان مناسبتری باشد.