معاون محیط ‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط ‌زیست ایران، روز شنبه ۳۱ تیرماه اعلام کرد که ۹۹ درصد از حجم آب تالاب گاوخونی در استان اصفهان خشک شده است.

مجتبی ذوالجودی به خبرگزاری ایلنا گفت: «از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ با وجود بارش‌های بسیار خوب در سرشاخه‌ها و افزایش ۸۸ درصدی ذخیره سد زاینده‌رود، تاکنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده و هم‌اکنون سطح تالاب به صورت ۹۹ درصد خشک است.»

گاوخونی از مشهورترین تالاب‌های بین‌المللی ایران است که در استان‌های اصفهان و یزد واقع شده است. این تالاب پیش از این، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شد و محلی برای اقامت پرندگان مهاجر و جانوران آبی بوده است.

مشکلات زیست‌محیطی در ایران که کمبود آب ازجمله مهمترین آن‌ها است، طی سال‌های اخیر به وضعیت بحرانی رسیده است و بسیاری از تالاب‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها در مناطق مختلف، با خشکی کامل یا حداکثری مواجه شده‌اند.

در یک نمونه، روز ۲۵ تیرماه روزنامه اعتماد در گزارشی بر مبنای نتایج یک پژوهش تازه اعلام کرده بود که تراز دریاچه ارومیه در تاریخ ۱۳ خرداد ۱۴۰۲، به «کمترین تراز ثبت‌شده در این روز از سال ۱۳۴۳ تاکنون» رسیده و «حجم آب» این دریاچه نیز حتی از حجم ثبت‌شده آن در ۹۴ کمتر شده است. هم‌زمان، رئیس سابق سازمان محیط زیست ایران، هم اعلام کرده بود که با روند پرشتاب کاهش تراز و سطح دریاچه، «تا پایان تابستان امسال دریاچه ارومیه احتمالا تبدیل به باتلاق» می‌شود.

اکنون معاون سازمان حفاظت محیط ‌زیست ایران می‌گوید تالاب بین‌المللی گاوخونی در دو دهه اخیر از دریافت حقابه‌های زیست‌محیطی که معادل حداقل ۱۷۶ میلیون متر مکعب در سال تعیین شده است، محروم مانده و به همین دلیل، به سمت خشکیدگی کشانده شده است.

مجتبی ذوالجودی افزود: « در سال آبی جاری به جز دوبار باز کردن کوتاه‌مدت و موقت سد رودشتین در ۳۰ بهمن تا ۸ اسفند ۱۴۰۱ که در مجموع باعث شد حدود ۸ میلیون متر مکعب آب از ایستگاه شاخ‌کنار به تالاب گاوخونی برسد، هیچ جریان آب دیگری به عنوان حقابه به سمت این تالاب رهاسازی نشده است که البته همین حجم آب نیز به‌دلیل عدم استمرار رهاسازی آن و اقلیم گرم منطقه، بر اثر شدت بالای تبخیر به سرعت از دست رفته است.»

تالاب گاوخونی در جنوب شرقی استان اصفهان و در انتهای حوضه آبریز زاینده‌رود قرار دارد و در فهرست تالاب‌های کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالاب‌ها (کنوانسیون رامسر) به ثبت رسیده است، اما حالا عامل اصلی خشک شدن آن، تامین نشدن حقابه محیط‌زیستی آن در طول دهه‌های گذشته عنوان می‌شود و آن‌طور که معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفته است، در طول ۲۲ سال اخیر، به ندرت حقابه قابل قبولی به این تالاب اختصاص پیدا کرده است.

در سال آبی جاری از یکم مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور ۱۴۰۲، تاکنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی به این تالاب نرسیده است و در ماه‌های اخیر نیز تنها اندکی پساب کشاورزی وارد تالاب شده که حجم آن به گونه‌ای است که نمی‌تواند حتی یک درصد از مساحت تالاب را هم مرطوب نگه دارد.

ذوالجودی، همچنین درباره وضعیت غبارخیزی تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرایط کنونی توضیح داد: «تالاب گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون گردوغبار قرار دارد و قطعا با تداوم روند کنونی و عدم تخصیص حقابه مورد نیاز به آن، شاهد تبدیل شدن این تالاب ارزشمند به کانون ریزگردها خواهیم بود. به‌خصوص که علاوه بر رهاسازی نشدن حقابه کافی به این تالاب، همچنان شاهد برداشت‌های غیرمجاز از رودخانه زاینده‌رود و وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد در حوضه آبریز این رودخانه هستیم.»

خشک شدن باتلاق گاوخونی با ۴۷ هزار هکتار وسعت، در حالی است که اصفهان با پدیده گسترده بیابانی شدن، گردوغبار و فرونشست زمین مواجه است.

معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، فرونشست زمین را یکی از اساسی‌ترین معضلات حوضه آبریز زاینده‌رود دانست و هشدار داد که تبعات آن از گردوغبارها بیشتر است.

او راهکار اصلی جلوگیری از تشدید این پدیده و تبدیل شدن گاوخونی به کانون ریزگردها را تخصیص کامل حقابه محیط‌زیستی رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی دانست، اما توضیح نداد که چرا در دهه‌های اخیر چنین امری صورت نگرفته است.

پیش از این، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان روز ۲۲ تیرماه اعلام کرده بود که هر سال ۵۰ هزار هکتار به «کانون‌های بحرانی گردوغبار» در این استان افزوده می‌شود.

ابوطالب امینی همچنین به کم شدن «اعتبارات بیابان‌زدایی» در شرق اصفهان اشاره کرده و گفته بود در حالی که این اعتبار در سال ۱۳۸۸ حدود ۲۰ میلیارد تومان بوده، در سال ۱۴۰۰ به حدود ۷.۵ میلیارد تومان سقوط کرده است؛ «در حالی که کانون‌های بحرانی گرد وغبار این استان سالانه ۵۰ هزار هکتار افزایش می‌یابد، از این مبلغ فقط سه میلیارد تومان به این اداره داده شده است.»