بناهای تاریخی ایران در جمهوری اسلامی یا در اثر بی‌اعتنایی و نبود اعتبار لازم در معرض نابودی قرار می‌گیرند یا روند تخریب آن‌ها در اثر مرمت‌ و بازسازی‌های غیراصولی تسریع می‌شود. پس از مرمت غیرکارشناسی مسجد شاه اصفهان که اعتراض گسترده فعالان فرهنگی را در پی داشت، حالا تصاویر جدید از مسجد تاریخی ورامین نشان می‌دهد که این بنای تاریخی نیز به شکل فاجعه‌آمیزی مرمت شده است.

حدود یک سال پیش بود که ژیلا خدادادی، رئیس دفتر میراث فرهنگی ورامین، آغاز مرمت مسجد جامع این شهر را اعلام کرد و گفت که در این مرحله از بازسازی و مرمت، عملیات بندکشی ایوان‌های دو طرف محراب مسجد و ایوان‌های ضلع شرقی اجرا می‌شود. او همچنین از تعمیر پنجره‌های ضلع شرقی و ایزوگام سقف و پشت‌بام مسجد خبر داد و گفت که جداره‌ها، درهای چوبی و کف‌فرش آجری نیز ترمیم خواهند شد.

مرمت مسجد جامع ورامین با اعتباری بالغ‌ بر ۶۰۰ میلیون تومان انجام شد که ۳۰۰ میلیون تومان آن را استانداری تهران پرداخت کرد و ۳۰۰ میلیون دیگر نیز از اداره‌کل میراث فرهنگی استان تهران تامین شد. حالا با وضعیت فعلی این مسجد تاریخی در عرض یک سال، تمام مرمت‌ها و پولی که خرج آن شده است، زیر سوال می‌رود.

گزارش‌ها حاکی از آن است که رطوبت همه جای مسجد را برداشته و باران به همه‌جا نفوذ کرده است. روی دیوار ۸۰۰ ساله شوره به وضوح دیده می‌شود، خشت‌ها و آجرها لق شده‌اند و به‌راحتی از بدنه جدا می‌شوند. بندکشی‌ بین آجرهای تاریخی نیز به‌شکلی ناشیانه و با سیمان انجام شده، بام طاق‌های ضربی ایزوگام شده‌اند و چینش آجرها در بخش‌هایی ناموزون است.

خبرگزاری ایسنا با انتشار تصاویری از مسجد جامع ورامین نوشت وضعیت این مسجد تاریخی را از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران پیگیری کرده است اما مسئولان میراث فرهنگی درباره آنچه در این مجموعه می‌گذرد، پاسخگو نیستند.

مسجد جامع ورامین از بناهای تاریخی دوره ایلخانی در ورامین است. این مسجد تنها نمونه کامل مساجد چهارایوانی در ایران محسوب می‌شود که نه‌تنها از لحاظ ساختمان عظیم و گنبد عالی آجری اهمیت دارد، بلکه به‌واسطه تزئینات فراوان، کاشی‌کاری‌های معرق، گچ‌بری‌، کتیبه‌های تاریخی و انواع خطوط مختلف جزو آثار مهم هنری ایران به شمار می‌رود.

ساخت مسجد جامع ورامین در دوره سلطان محمد خدابنده ایلخانی آغاز شد و در دوره پسرش، ابوسعید بهادرخان به پایان رسید. این بنای تاریخی در دی‌ماه ۱۳۱۰ ثبت ملی شد.

این نخستین‌ بار نیست که در اثر مرمت غیراصولی و غیرکارشناسی روند تخریب و نابودی بناهای تاریخی در ایران تسریع می‌شود. سال گذشته نیز مرمت فاجعه‌آمیز مسجد شاه اصفهان در کانون توجه رسانه‌ها و فعالان فرهنگی قرار گرفت.

تیرماه ۱۴۰۱، هنگامی‌ که داربست‌های این بنای تاریخی پس از ۱۱ سال برچیده شد، علاقه‌مندان میراث فرهنگی با صحنه‌هایی مواجه شدند که از بروز یک فاجعه‌ بر این یادگار به جا مانده از دوران صفوی حکایت داشت. در این تصاویر که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، تغییر شکل، دورنگ شدن، تخریب نقوش، اعوجاج و فرورفتگی بخشی از کمان گنبد و نیز جابه‌جایی نقش‌ کاشی‌ها مشهود بود.

مسجد شاه اصفهان که پس از وقوع انقلاب اسلامی نام آن به «مسجد امام» تغییر کرد، بنایی به یادگار مانده از دوران شاه‌عباس صفوی است که مانند نگینی فیروزه‌ای در میدان نقش‌جهان اصفهان می‌درخشد. این مسجد نیز یکی از مهم‌ترین بناهای معماری ایرانی و اسلامی است و کارشناسان آن را شاهکار کاشی‌کاری ایران در قرن یازدهم می‌دانند.

وضعیتی که برای مسجد جامع ورامین و مسجد شاه اصفهان پیش آمد، در سال‌های گذشته درباره دیگر آثار تاریخی اصفهان همچون کاخ عالی‌قاپو، مسجد شیخ‌ لطف‌الله و سردر بازار قیصریه نیز تکرار شده بود. در تمامی این موارد، مسئولان جمهوری اسلامی ایران در دوره‌های مختلف به هشدارهای کارشناسان درباره از بین‌ رفتن اصالت بناهای تاریخی اعتنا نکردند و صدای انتقاد برخی رسانه‌ها نیز پس از مدتی خاموش شد.

پیش‌تر عزت‌الله ضرغامی، وزیر گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع‌دستی، گفته بود بودجه مرمت بناهای تاریخی در ایران برای هر بنا به‌طور متوسط، روزی ۳۰ هزار تومان است.