در شرایطی که گرایش به مصرف مواد مخدر، به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان، با سرعتی نگران‌کننده رو به افزایش است و بسیاری از خانواده‌ها در جست‌وجوی راه‌های مطمئن برای ترک اعتیاد عزیزشان سرگردان‌اند، گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد ترک اعتیاد برای برخی کلینیک‌ها به تجارتی پرسود تبدیل شده است؛ تا جایی که بعضی مراکز فقط برای دو تا سه هفته بستری‌کردن بیمار و ارائه وعده‌هایی مانند «ترک تضمینی» یا «سم‌زدایی کامل»، مبالغی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان مطالبه می‌کنند.

در حال حاضر تعداد قابل توجهی از مراکز ترک اعتیاد خصوصی، به‌ویژه در تهران شکل گرفته‌اند که خود را جایگزینی لوکس و مجلل برای کمپ‌های معمولی معرفی می‌کنند. این مراکز با ادعای ارائه خدماتی در سطح هتل‌های پنج‌ستاره؛ از اتاق‌های خصوصی و غذاهای سالم و تخصصی گرفته تا تیم‌های حرفه‌ای روان‌شناسی و پزشکی و حتی امکانات تفریحی و ورزشی در تلاش‌اند چهره‌ای متفاوت از خدمات ترک اعتیاد ارائه دهند.

هزینه‌های نجومی این مراکز، درمان را به کالایی لوکس تبدیل کرده است؛ بر اساس گزارش روزنامه هفت صبح، مقایسه‌ای ساده نشان می‌دهد که هزینه یک کمپ معمولی برای دوره ۲۱ روزه حدود ۶ میلیون تومان است. این مبلغ شامل پذیرش اولیه، اسکان در خوابگاه چند نفره، تغذیه پایه و جلسات روان‌شناسی عمومی می‌شود. در حالی که هزینه دوره‌ای مشابه در مراکز ویژه با خدمات لوکس، اتاق خصوصی، غذاهای تازه و تخصصی، روان‌درمانی اختصاصی و امکانات رفاهی می‌تواند بین ۸۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان در ماه باشد. در برخی مراکز سطح بالاتر، قیمت برای دوره کامل سه هفته‌ای به ۲۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد.

برای خانواده‌هایی که می‌خواهند فرزندشان در محیطی آرام، مجهز و با حریم خصوصی کامل درمان شود، پرداخت هزینه بالای ۱۰۰ میلیون تومان برای دوره ۲۱ روزه گاهی تنها راه باقی مانده است. این مبلغ شامل هزینه اسکان در سوئیت لوکس، دو وعده غذای کامل روزانه با منوی تغذیه حرفه‌ای، میان‌وعده‌های سالم، استفاده از سالن ورزشی و حیاط خصوصی، روان‌درمانی روزانه و مشاوره خانوادگی است.

وعده‌های تبلیغاتی کلینیک‌های لوکس

بیشتر مراکز خصوصی و لاکچری در مناطقی از تهران واقع شده‌اند که قیمت ملک نجومی است. از ونک گرفته تا مناطق شمال و شمال شرق تهران. برخی در آپارتمان‌های شیک و برخی دیگر در ویلاهای بزرگ با حیاط‌های سرسبز هستند. تبلیغات این مراکز با عبارت‌هایی مثل «سوئیت خصوصی»، «روان‌درمانی ویژه» و «محیط آرام و پاک» جذاب شده است. اما تجربه برخی بیماران و خانواده‌ها نشان می‌دهد کیفیت واقعی گاهی با وعده‌های تبلیغاتی، تفاوت دارد. اتاق خصوصی و غذای با کیفیت کافی نیست و تیم پزشکی یا روان‌شناسی هم به‌طور کامل در دسترس بیماران قرار ندارند.  

به‌طور معمول، هزینه هر وعده غذایی در کمپ‌های عادی ۸۰ تا ۱۵۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. اما در مراکز خصوصی، هزینه سه وعده کامل در مجموع بیش از دو میلیون تومان در روز است. هزینه جلسات روان‌درمانی نیز اختلاف چشمگیری دارد. در کمپ‌های معمولی، به دلیل برگزاری جلسات گروهی، هزینه هر نفر کمتر از ۵۰ هزار تومان در روز است، اما در مراکز خصوصی هر جلسه بین ۶۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان تمام می‌شود.

مجموع این ارقام، در کنار هزینه اسکان در اتاق‌های خصوصی، نگهداری مجموعه و ارائه برنامه‌های رفاهی، در نهایت هزینه یک دوره سه‌هفته‌ای را به رقمی نجومی می‌رساند. بسیاری از خانواده‌ها توان پرداخت چنین مبالغی را ندارند. اما از آنجا که وضعیت کمپ‌های دولتی و عمومی در موارد زیادی نامناسب، شلوغ و فاقد امکانات کافی توصیف می‌شود، خانواده‌ها ناچار می‌شوند اندک دارایی‌های خود را به حراج بگذارند تا عزیزشان را در یک مرکز خصوصی بستری کنند؛ به امید آنکه محیط بهتر، شانس درمان را افزایش دهد.

نکته غم‌انگیز اما آنجاست که در برخی موارد، نه‌تنها فرد بیمار بهبودی قابل توجهی پیدا نمی‌کند، بلکه خانواده‌ها با تجربه‌هایی از سوءاستفاده مالی، دریافت هزینه‌های اضافی و وعده‌های بی‌پشتوانه مواجه می‌شوند. گزارش‌هایی وجود دارد که برخی مراکز خصوصی، هر بار با عنوان‌هایی چون «جلسه درمانی ویژه»، «داروی ضروری»، «تمدید دوره» یا «مراقبت اضطراری»، مبالغ بیشتری مطالبه می‌کنند و خانواده‌ها، در شرایط اضطرار و درماندگی، ناچار به پرداخت می‌شوند.

پیش‌تر روزنامه شرق در گزارشی میدانی از وضعیت وخیم کمپ‌های خصوصی گزارش داده و نوشته بود که در برخی از این کمپ‌ها برخلاف تبلیغات و ادعاهایی که مطرح می‌کنند، بیماران اعتیاد با انواع خشونت‌ها و توهین‌ها مواجه می‌شوند و در بیشتر مواقع هم کادر درمانی در کلینیک حضور ندارند.

در این گزارش به نقل از سعید صفاتیان، درمانگر اعتیاد آمده است: «ایجاد کمپ‌های خصوصی اجباری، نتیجه فقدان یک روند درست برای ترک اعتیاد است، چون محل مشخصی برای درمان وجود ندارد، افرادی سودجو این مراکز را راه انداخته‌اند و بدون هیچ نظارتی اقدام به ترک معتادان می‌کنند. اتفاقی که هرچند منجر به ترک نمی‌شود، اما باعث می‌شود خانواده‌ها حداقل برای چند ماه نفس راحتی بکشند و بچه معتادشان جلوی چشمشان نباشد.»

با این حال، گزارش‌های متعدد رسانه‌ها نشان می‌دهد که شرایط بسیاری از کمپ‌های دولتی یا شبه‌دولتی آنقدر وخیم است که خانواده‌ها، با وجود ناتوانی مالی، ترجیح می‌دهند فرزندشان را به مراکز خصوصی بسپارند.

طی همین سال‌های اخیر، رسانه‌های داخلی بارها از از خشونت، شکنجه، آزار جسمی، تحقیر، گرسنگی دادن عمدی، و حتی مرگ و قتل در برخی کمپ‌های دولتی و اردوگاه‌های اجباری ترک اعتیاد گزارش داده‌اند. در یک گزارش تکان‌دهنده از کمپ «شفق» که در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای داشت، خانواده‌ها روایت کردند که بیماران با دست‌بند، طناب یا زنجیر بسته می‌شدند، مورد ضرب‌وشتم قرار می‌گرفتند و برخی حتی جان باخته‌اند.

چندین حادثه مرگبار در کمپ‌های ترک اعتیاد طی سال‌های اخیر نیز نگرانی‌ها را مضاعف کرده است؛ از جمله آتش‌سوزی کمپ ترک اعتیاد لنگرود در دوازدهم آبان ۱۴۰۲ باعث کشته‌شدن بیش از ۳۰ نفر شد. در چنین شرایطی، برای بسیاری از خانواده‌ها انتخاب میان یک مرکز خصوصی گران‌قیمت و یک کمپ دولتی در واقع انتخاب میان «هزینه سنگین» و «خطر جانی» است.