گزارش تازه بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سی‌گار) نشان می‌دهد که ایالات متحده از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۵، در مجموع ۱۴۸ میلیارد دلار در افغانستان هزینه کرد، اما نه‌تنها دولتی پایدار در این کشور شکل نگرفت، بلکه طالبان دوباره به قدرت برگشتند و ساختارهایی که از آن‌ها به‌عنوان نهادهای دموکراتیک نام برده می‌شد، هم منحل شدند.

بر اساس این گزارش، مجموع هزینه‌های ایالات متحده در جریان ۲۰ سال حضور در افغانستان، بیش از کل هزینه‌های «طرح مارشال» برای بازسازی ۱۶ کشور اروپایی پس از جنگ جهانی دوم بود، اما این سرمایه‌گذاری گسترده به نتایجی که انتظار می‌رفت، منجر نشد.

بر اساس این گزارش که آخرین ارزیابی جامع سی‌گار پیش از بسته شدن این نهاد در ژانویه ۲۰۲۶ است، آمریکا از سال ۲۰۰۲ تا ژوئن ۲۰۲۵، در مجموع ۱۴۸ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار به بازسازی افغانستان اختصاص داد که از این میان، بیش از ۸۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار تنها برای امور امنیتی مصرف شد. با وجود این سرمایه‌گذاری هنگفت، نیروهای امنیتی افغانستان با خروج نیروهای آمریکایی «به‌طرز حیرت‌انگیزی» فرو پاشیدند.

سی‌گار تاکید می‌کند که ماموریت آمریکا از یک عملیات ضدتروریسم محدود، به یک پروژه گسترده «ملت‌سازی» تبدیل شد، اما این پروژه که با اهدافی بلندپروازانه و بدون توجه به واقعیت‌های میدانی، ظرفیت نهادهای افغان و تنوع ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور طراحی شد، به شکست انجامید.

این گزارش یادآوری می‌کند که آمریکا تا پایان سال ۲۰۱۴، به اندازه‌ای برای بازسازی افغانستان هزینه کرد که از مجموع هزینه‌های طرح مارشال بیشتر بود. در سال ۲۰۱۴، کنگره آمریکا بیش از ۱۰۴ میلیارد دلار برای افغانستان اختصاص داد که با ادامه تخصیص بودجه در سال‌های بعد، این رقم تا سال ۲۰۲۵ به ۱۴۸ میلیارد دلار رسید که ۴۲ درصد بیشتر از براورد سال ۲۰۱۴ بود.

به گزارش سی‌گار، نبود یک راهبرد واحد و منسجم برای تحقق اهداف آمریکا در افغانستان، ایجاد جدول‌های زمانی غیرواقع‌بینانه و فشار برای مصرف سریع بودجه که فساد را تشدید کرد، ساخت نهادها و زیرساخت‌هایی فراتر از ظرفیت افغانستان برای نگهداری و اداره آن‌ها، نظارت ناکافی بر پروژه‌ها و نبود ارزیابی واقعی از نتایج، بی‌توجهی به ساختارهای اجتماعی، قومی و سیاسی پیچیده افغانستان و ادامه جنگ که هرگونه تلاش را برای توسعه پایدار از اساس تضعیف می‌کرد، از دلایل شکست آمریکا در افغانستان بودند.

تقلب و سوءاستفاده

گزارش سی‌گار نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۹ تاکنون، این نهاد بیش از یک‌ هزار و ۳۲۷ مورد هدررفت، تقلب و سوءاستفاده را در پروژه‌های بازسازی افغانستان شناسایی کرده که مجموع ارزش آن‌ها بین ۲۶ تا ۲۹.۲ میلیارد دلار براورد شده است.

تنها در بخش نیروهای امنیتی، وزارت دفاع آمریکا بیش از ۵۰۰ میلیون دلار اضافه‌پرداخت حقوق به دولت افغانستان انجام داد.

سی‌گار که ژانویه ۲۰۲۶ به کار خود پایان می‌دهد، از زمان شکل‌گیری در سال ۲۰۰۸، پیوسته از فساد در پروژه‌های تحت حمایت آمریکا در افغانستان پرده برداشته است، اما تنها شمار اندکی از این پرونده‌ها بررسی شدند.

با وجود فروپاشی دولت افغانستان در اوت ۲۰۲۱، آمریکا همچنان بزرگ‌ترین کمک‌کننده به افغانستان باقی ماند. از آن زمان تا ژوئن ۲۰۲۵، ایالات متحده بیش از ۳.۸۳ میلیارد دلار کمک بشردوستانه و توسعه‌ای برای مردم افغانستان فراهم کرد. تنها در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، کمک‌ها به ۱۲۰ میلیون دلار رسید. با وجودی که پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، گفته می‌شد ارسال کمک‌های نقدی آمریکا به افغانستان تحت سلطه طالبان متوقف شد، این گزارش سی‌گار نشان می‌دهد که کمک‌ها ادامه یافته است.

سی‌گار که پیش از این گزارش‌هایی از سوءاستفاده طالبان از کمک‌های بشردوستانه ایالات متحده را مستند کرده بود، بار دیگر هشدار داد که بخش‌هایی از این کمک‌ها پس از ۲۰۲۱ با دخالت طالبان منحرف شدند و وزارت خارجه  باید روش‌های پاسخگویی و نظارتی خود را تقویت کند.

سی‌گار در این گزارش که از آن به عنوان «گزارش پایانی» ماموریتش نام برده است، تاکید می‌کند که شکست افغانستان نه در سال ۲۰۲۱ و با سقوط دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، بلکه سال‌ها پیش از آن و هم‌زمان با طرح اولیه ماموریت آمریکا در این کشور رقم خورد.

در این گزارش به نقل از شماری از مقام‌های ارشد پیشین آمریکا آمده است که دستیابی به اهداف اعلام‌شده مانند ساختن افغانستانی دموکراتیک، باثبات و خودکفا «شاید از اول هم غیرممکن بود».