صنعت گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع خدماتی جهان از نظر درآمدزایی شناخته شده است. رشد و گسترش این صنعت همواره اثرات زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زیادی را به دنبال داشته است. توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای در حال توسعه همانند ایران - که با معضلاتی همچون نرخ بالای بیکاری، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مانند نفت روبه‌رو هستند، از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
این صنعت در ایران خیلی مورد توجه مسئولان قرار نگرفته و گردشگران خارجی اغلب با مشکلات متعددی در سفر به ایران روبه‌رو بوده‌اند. از آن جمله می‌توان به مشکلات فرودگاهی، کمبود واحدهای اقامتی، کاستی‌های سیستم حمل‌ونقل و زیرساخت‌های جاده‌ای، آموزش نامناسب نیروی انسانی فعال در این حوزه و وضعیت نامطلوب سرویس‌های بهداشتی، کیفیت ارائه خدمات در واحدهای گردشگری، عدم مناسب‌سازی معابر و سایت‌های تاریخی برای افراد معلول و کم‌توان، فراهم نکردن زیرساخت‌های مالی و عدم ساماندهی مناسب سایت‌ها و اماکن تاریخی اشاره کرد. مشکلاتی به ظاهر پیش‌پاافتاده که با مدیریت و بودجه تعیین شده‌ای از سوی دولت قابل پی‌گیری و به نتیجه رسیدن است. اما همه این‌ها برای گردشگرانی که بخشی از صنعت کشور در دست آن‌هاست و ورود و خروج‌شان به کشور حیاتی است، کار را مشکل می‌کند.
با شرایطی که ایران در چند سال اخیر، از لحاظ سیاسی در منطقه و جهان پیدا کرده است، تلاش برای جذب گردشگر با مشکلات بیشتری روبه‌رو شده است. ساناز ارغوان، فعال گردشگری، با تاکید بر تمامی مشکلات ذکر شده به «اقتصاد نیوز» گفته است که مهم‌ترین معضل یک گردشگر خارجی در سفر به ایران، مسائل مالی است، که باعث می‌شود این افراد نتوانند از کارت‌های اعتباری خود استفاده کنند. تعداد زیادی از این گردشگران بدون اطلاع از این موضوع به کشور سفر می‌کنند که موجب ایجاد مشکلات جدی برای آنها می‌شود. از طرف دیگر تقریبا اکثر صرافی‌ها نیز حاضر به همکاری با آنها نمی‌شوند. در بهترین حالت این گردشگران مجبور هستند دارایی خود را به‌صورت نقد حمل کنند، که این امر هم موجب زحمت بسیاری می‌شود و هم امنیت سفر آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
ورود گردشگران چینی به ایران
نشست توسعه گردشگری ایران و چین، هفته گذشته در پکن با حضور وزیر میراث فرهنگی و گردشگری ایران و نمایندگان بیش از 100 شرکت در حوزه گردشگری از دو کشور برگزار شد. این نشست در حالی تشکیل شد که لغو روادید ایران با چین، راه را برای حضور پرتعداد گردشگران چینی در ایران هموار خواهد کرد. امید می‌رود که اشتراکات فرهنگی و تاریخی‌ای بین کشورها بتواند بر تعداد گردشگر در ایران بیافزاید.
با توجه به آمار سازمان گردشگری جهانی، در سال گذشته بیش از 150 میلیون گردشگر خروجی چینی به کشورهای مختلف دنیا سفر کرده‌اند. به‌رغم ارتباطات تجاری و سیاسی خوبی که طی سال‌های اخیر بین دو کشور ایران و چین وجود داشته است، تعداد گردشگران ورودی چینی به ایران زیر 100 هزار نفر بوده است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا از این نشست، ارزیابی‌ها حاکی از این است که چینی‌ها شناخت کمی از ایران دارند. ضریب امنیت در ایران معمولا مهم‌ترین دغدغه آنها برای سفر است، به طوری که تاثیر ناآرامی‌های اخیر تردید برخی گردشگران و آژانس‌های چینی را برای سفر به ایران بیشتر کرده است.
علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، که به بهانه شرکت در اجلاس تمدن‌های کهن به پکن سفر کرد، در جمع آژانس‌های ایرانی و چینی، در حضور سفیر ایران در چین، گفت: «با توجه به ظرفیت‌های دو کشور این روابط باید بیش از این افزایش یابد. ما تلاش می‌کنیم که میزان روابط گردشگری دو کشور را که اکنون پایین است، ارتقاء دهیم. سفر ٧٠ هزار گردشگر چینی به ایران، در مقایسه با بازار بزرگ گردشگری این کشور واقعا کم است. این تعداد می‌تواند تا دو میلیون نفر گردشگر افزایش یابد. »
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او با اشاره به لغو روادید ایران برای اتباع چینی، تقویت رستوران‌های چینی و آموزش راهنماهای چینی زبان، - و از همه جالب‌تر، گفت برنامه‌های متنوعی برای سال نو چینی در ایران تدارک دیده شده و قول یک سفر با امنیت بالا را داد.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که مسئولان جمهوری اسلامی به جشن‌های سنتی ایرانیان از جمله نوروز که آغاز سال نو ایرانیان است، توجه چندانی ندارند و می‌کوشند به جای مراسمی شاد مطابق با سنت‌های قدیمی، سلیقه مذهبی و دینی خود را در این مراسم باستانی وارد کنند. حالا باید دید که با همه این معضلات فرهنگی و اجتماعی که حکومت و مسئولان با شهروندان ایران دارند، چطور می‌توانند در ایران جشنی برای گردشگران چینی به مناسبت سال نو چینی برگزار کنند.
ابهام در فم تریپ دولتی یا خصوصی
این در حالی است که مساله ورود بخش خصوصی به گردشگری و یا حمایت دولتی از آن نیز همواره با حاشیه‌ها و مشکلاتی همراه بوده است. فم تریپ (Familiarization Trip) به سفری گفته می‌شود که جهانگرد خارجی با هزینه کم یا گهگاه رایگان، با یک آشنا به محیط تحت یک گروه، کشوری را بگردد و زیبایی‌های آن را از نظر بگذراند. عکاسی، جزء لاینفک این‌گونه سفر است. عمده کسانی که در لوای چنین گروه‌هایی سفر می‌کنند، عکاسان، بلاگرها و روزنامه نگارها هستند. افراد حاضر به دنبال حضور در کشور مقصد، به تولید محتوا با محوریت زیبایی‌های آن کشور می‌پردازند تا مثلا در ایران، نگاه بدبینانه به گردشگری در ایران را تلطیف کنند. تجربه ای که اخیرا هم در ایران انجام شد و سر و صدای زیادی در مورد خصوصی بودن این اقدام یا حمایت دولتی از آن به پا کرد.
سرانجام نیز علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، در جمع خبرنگاران در مشهد اعلام کرد که: «سفر اینفلوئنسرهای اینستاگرامی به ایران کار خود وزارتخانه است. ما برای امر تبلیغات، مبارزه با ایرانهراسی و معرفی چهره واقعی ایران کارهای مختلفی را در زمینه تبلیغات انجام میدهیم. یکی از حوزهها این است که چهرههای معروف را به ایران بیاوریم تا ایران را از نزدیک به آنها بشناسانیم. در خصوص سفر این پروژهها کار خود وزارتخانه است که انجام می‌دهد. یکی از حوزهها این است که چهرههای معروف را به ایران بیاوریم، ایران را به آنها بشناسانیم تا از نزدیک فرهنگ غنی، طبیعت زیبا و بناهای تاریخی ما را ببینند. » هدی رستمی، برگزارکننده این فم تریپ با عنوان Feel Iran نیز به این اظهارات واکنش نشان داد و در صفحه اینتساگرام خود با اشاره به اینکه او این پروژه را اجرا کرده نوشت که وزارت گردشگری برای صدور مجوزها همکاری خوبی داشته است.
سهم وزارتخانه جدید گردشگری در بودجه سال 99
حالا که لایحه بودجه ۹۹ تقدیم مجلس شده، مقایسه‌ای بین آن و لایحه سال ۹۸ نشان می‌دهد بودجه وزارتخانه تازه تاسیس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تفاوت اندکی کرده است.
در گزارش خبرگزاری ایلنا آمده که، براساس لایحه بودجه سال ۹۹، برای وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بودجه‌‌ای معادل یک هزار و ۲۷۹ میلیارد و ۷۳۵ میلیون و هفتصد هزار تومان پیشنهاد شده که شامل دو بخش هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای می‌شود. این رقم در لایحه بودجه ۹۸، یک هزار و ۱۱۰ میلیارد و ۳۷۲ میلیون تومان در نظر گرفته شده بود.
افزایش 13 درصدی بودجه وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در حالی است که بررسی جزئیات بودجه این وزارتخانه نشان می‌دهد در لایحه بودجه که براساس برنامه دستگاه‌ها تدوین شده، برنامه «اکتشافات باستان‌شناسی و تاریخی» ۲۳۲ میلیارد و ۶۱۵ میلیون ریال، «تامین، حفاظت، مرمت و معرفی میراث غیرمنقول، ناملموس، طبیعی و فرهنگی» ۳۶۶۷ میلیارد و ۸۷۳ میلیون ریال، «تامین، حفاظت، مرمت و معرفی اشیای فرهنگی و تاریخی» ۲۰۶ میلیارد و ۶۱۰ میلیون ریال، «شناسایی و حفظ میراث فرهنگی ناملموس» ۲۰ میلیارد ریال، «گسترش خدمات موزه‌ای» ۲۰۲۳ میلیارد و ۱۸۸ میلیون ریال، «بررسی، شناسایی، تجهیز، مرمت و آماده‌سازی آثار بناها، بافت‌ها و محوطه‌های باستان‌شناختی و تاریخی» ۱۰۲میلیارد و 20. 8 میلیون ریال، «جذب گردشگران ورودی» ۳۲۲۹ میلیارد و ۷۹۰ میلیون ریال، «توسعه گردشگری داخلی» ۱۳۶۵ میلیارد و ۴۴۶ میلیون ریال، «توسعه سرمایه‌گذاری و اقتصاد گردشگری» ۳۵۷میلیارد و ۷۲۹ میلیون ریال، «توسعه گردشگری پایدار و الکترونیک» ۱۲۲ میلیارد ریال، «احیا و رشد تولیدات صنایع دستی» ۴۲۶ میلیارد و ۸۲ میلیون ریال، «طراحی و ترویج صنایع دستی» ۲۹۰ میلیارد و ۳۳۰ میلیون ریال، «حمایت از توسعه صادرات صنایع دستی» ۴۲۰ میلیارد و ۲۳۵ میلیون ریال، «برنامه پژوهش‌های کاربردی در زمینه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی» ۲۷۸ میلیارد و ۳۲۲ میلیون ریال، «برنامه آموزش‌های مهارتی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی» ۵۴ میلیارد و ۳۱۹ میلیون ریال برآورد شده است.
امسال هم مانند سال گذشته وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، طبق لایحه بودجه از درآمدهای دولتی حاصل از عوارض خروج از کشور نیز، اگرچه اندک، اما بهره خواهد برد. براساس این لایحه، عوارض خروج از کشور در سال آینده ۲۶۴ هزار میلیارد تومان تعیین شده که در مقایسه با سال جاری ۴۰ هزار تومان افزایش دارد. در لایحه بودجه سال آینده قرار شده عوارض خروج برای هر نفر ۲۶۴ هزار تومان باشد، در حالی که در سال جاری ۲۲۰ هزار تومان پیش‌بینی شده بود. بر این اساس عوارض خروج برای مسافران برای بار دوم تا ۵۰ درصد و برای بار سوم تا ۱۰۰ درصد افزایش خواهد یافت.
درآمدزایی دولت از محل عوارض خروج از کشور در حالی است که سال گذشته اعلام شده بود مبلغ ۴۰ هزار تومان نیز از محل این عوارض، به توسعه زیرساخت‌ها و تاسیسات گردشگری اختصاص می‌یابد. مبلغی که اگرچه در قانون بودجه سال 98 و 97 هم مصوب شده بود، هیچ‌گاه مشخص نشد که آیا این رقم در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت یا خیر. چنانچه این مبلغ به سازمان اختصاص‌یافته، در چه محلی هزینه شده است و هیچ زمانی مسئولان وزارتخانه در این زمینه آمار و ارقام شفافی ارائه ندادند.
