وزیران خارجه شورای همکاری خلیج فارس از جمله مصر، عراق و اردن به تازگی در شهر جده عربستان سعودی دیدار کردند تا درباره اهمیت سوریه و جنگ داخلی آن و همچنین پذیرفتن مجدد سوریه در خاورمیانه گفت‌وگو کردند. 

روزنامه اورشلیم‌ پست روز شنبه ۱۵ آوریل، در تحلیلی نوشت که این تحول بخشی از روند گسترده‌تر تعامل دیپلماتیک در منطقه است. در اصل مصر و چند کشور خلیج فارس از قبل با هدف «بازگرداندن» سوریه به جهان عرب پس از یک دهه جنگ داخلی، گام‌هایی را که اکنون سوریه برمی‌دارد، آماده کرده بودند. 

همه موافق بازگشت سوریه نیستند 

اورشلیم‌ پست نوشته است این‌گونه نیست که همه کشورهای منطقه با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب موافق باشند، اما نشست جده به وضوح پیشرفت در این موضوع را نشان می‌دهد و در ادامه به گزارش نشریه نشنال در امارات متحده عربی اشاره می‌کند که نوشت «دیپلمات‌های ارشد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، همراه با مصر، عراق و اردن به دعوت شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، در جده ملاقات کردند.»

بر اساس بیانیه وزارت خارجه عربستان سعودی، در این نشست بر «اهمیت نقش رهبری عرب در تلاش برای پایان دادن به بحران» تاکید شد. نشست جده در بحبوحه طوفان روابط دیپلماتیک در منطقه برگزار می‌شود.

برای مثال، بحرین و قطر به تازگی آشتی کرده‌اند، همچنین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران؛ در عین حال، عمان به میانجی‌گری برای پایان درگیری‌ها در یمن کمک می‌کند. 

در سال ۲۰۱۵، زمانی که حوثی‌های مورد حمایت ایران در آستانه تصرف عدن بودند، عربستان سعودی در حمایت از دولت یمن مداخله کرد. از آن زمان به این سو، تهران از یمن به‌‌عنوان میدان آزمایش موشک‌ها و پهپادهای خود و هدف قرار دادن عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده کرده است. پایان این جنگ خبر مهمی برای منطقه خواهد بود و ممکن است به توافق صلح در لیبی منجر شود، جایی که صحنه یک جنگ داخلی دیگر است. 

آشتی مهم دیگر میان ترکیه و مصر در جریان است و تعامل دیپلماتیک به برگزاری جلسات بیشتر در سطوح بالا و عادی‌سازی کامل روابط منجر می‌شود. ترکیه از زمان سرنگونی حکومت اخوان‌المسلمین در قاهره در سال ۲۰۱۳ با دولت مصر مخالفت کرده است. 

علاوه بر این، مذاکرات مصر و ترکیه ممکن است بر لیبی تاثیر بگذارد و در این میان، خبرگزاری دولتی امارات متحده عربی هفته گذشته از سفر شیخ محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی، به قاهره در روز چهارشنبه خبر داد. 

تصویر بزرگ‌تر تحولات

اورشلیم‌ پست در ادامه نوشت مهم است که همه این تحرکات در چارچوب یک ارکستر هماهنگ بررسی شود. امارات متحده عربی و مصر قبل از همه به سوریه رو کرده بودند و در ادامه عربستان سعودی هم به همین مسیر وارد شد و ریاض نیز بحرین را به ترمیم مناسبات خود با قطر ترغیب کرد. در حالی که مصر، امارات و عربستان سعودی آماده استقبال از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب‌اند، کشورهایی چون قطر، کویت، مراکش و دیگرانی هم وجود دارند که محتاطانه‌تر عمل می‌کنند، و به نوشته تحلیلگر اورشلیم‌ پست اینجا است که اهمیت نشست جده در گرد آوردن کشورهای مختلف نمایان می‌شود تا ببینیم که هر یک از این کشورها چه موضعی دارند. 

این تحولات در حالی است که چین و روسیه تلاش می‌کنند تا در منطقه نفوذ بیشتری بیابند. روسیه متحد اصلی رژیم سوریه و جمهوری اسلامی ایران است. ایران از رژیم بشار اسد در دمشق حمایت می‌کند و با ارسال سلاح به حزب‌الله از طریق سوریه، این کشور را بی‌ثبات می‌کند. تلاش چین برای دستیابی به خلیج فارس نیز مایه نگرانی ایالات متحده است و آمریکا در تلاش است تا روابطش با عربستان سعودی را ترمیم کند. 

اورشلیم‌ پست برای نشان دادن تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا برای بهبود روابط واشنگتن با ریاض به سفر اخیر برت مک‌گورک، مشاور ارشد جو بایدن در خاورمیانه، و آموس هاکستین، نماینده آمریکا در امور زیرساخت‌های جهانی و امنیت انرژی، به عربستان و دیدار با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، اشاره کرد و همچنین نوشت که ویلیام برنز، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا- سیا- نیز اوایل هفته گذشته در سفری از پیش‌ اعلام‌نشده به عربستان رفت و در عین حال، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، هفته گذشته با ولیعهد عربستان تماس تلفنی برقرار کرد. 

این تحلیل می‌گوید این دیدارها و تماس‌های تلفنی مکرر مقام‌های آمریکایی در یک دوره زمانی کوتاه‌، بیش از هر زمان دیگری در ماه‌های اخیر بوده است. به نوشته اورشلیم‌ پست این یک تلاش تمام‌عیار از طرف واشنگتن در قبال دستیابی به ریاض است. 

عربستان سعودی شاهد به ثمر نشستن سیاست خارجی مستقل و ابتکار عمل‌هایش است. هم‌زمان، روسیه در تلاش است تا ترکیه را به آشتی با سوریه ترغیب کند. با طلوع عصر دیپلماتیک جدید، تحرکات بسیاری در منطقه خاورمیانه در جریان است و به احتمال زیاد در هفته‌های آینده فعالیت‌های دیپلماتیک مهم‌تری نیز انجام خواهد شد.