باله هنری از چند دهه پیش در ایران ممنوع است اما هنوز به شکل زیرزمینی آموزش داده و اجرا می‌شود. درست مانند سایر رقص‌ها. آموزش و اجرای رقص باله پس از انقلاب اسلامی ایران سال‌ها ممنوع شد. هنرمندان پیشکسوت باله یا به کنج فراموشی رفتند و یا از ایران مهاجرت کردند.
بیش از چهار دهه است که هیچ نمایش باله‌ای در تالار رودکی تهران روی صحنه نرفته است. تالاری که زمانی در دوران حکومت پهلوی صحنه اجرای نمایش‌های باله پرآوازه‌ای با حضور هنرمندان ایرانی و خارجی بود.
با این همه، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های حکومتی شوق یادگیری باله را در دل دختران و حتی پسران ایرانی از بین نبرده است.
رقص باله از سال‌ها پیش زیر زمینی شده است.
امروز کلاس‌های آموزش باله در تهران و بعضی شهرهای بزرگ ایران، به شکل زیرزمینی و به دور از چشم مأموران حکومت برگزار می‌شود.
کلاس‌های باله بدون مجوز و با هزار ترس و دلهره برای شاگردان و مدرسان و برگزارکنندگان این کلاس‌ها برگزار می‌شوند.
دولت تنها در شرایطی که رقص و تأتر همراه با هم باشند مجوز اجرا صادر می‌کند. آن هم به شرطی که رقصنده‌ها با لباس‌های پوشیده و نه لباس مخصوص باله روی صحنه بروند.
هر چه هست تب بالرین شدن چند سالی است در میان دختران و گاه پسران ایرانی بالا گرفته است.
تبلیغات اینترنتی برای برگزاری کلاس‌های آموزش باله بویژه در شبکه‌های اجتماعی و اینستاگرام موج می‌زند.
آگهی‌ها و بروشورهای کاغذی هم در محله‌های مرفه و بالای شهر دست به دست می‌چرخد.
بویژه در تهران کلاس‌های باله کودکان و بزرگسالان پر رونق است. تدریس به شکل خصوصی گاه در خانه‌ها و گاه در سالن‌های خصوصی و باشگاه‌های ورزشی انجام می‌شود.
بعضی باشگاه‌های ورزشی که در شهرهای مختلف ایران رقص باله را آموزش می‌دهند، به شکل مخفیانه فعالیت می‌کنند.
بعضی از مربی‌ها در کشورهای خارجی، مثلا در اوکراین و یا بلاروس در روسیه آموزش دیده‌اند.
در بعضی از تبلیغات اینترنتی هم به این موضوع اشاره شده است. گروهی از مربیان هم در داخل در همین کلاس‌های زیرزمینی تربیت می‌شوند.
اما کمبود مربی حرفه‌ای با استانداردهای جهانی جدی است. ضمن این که نظارتی هم بر کلاس‌ها و استانداردهای آموزشی صورت نمی‌گیرد.
البته انجمن باله ارامنه فعال است، اما تنها شهروندان ارمنی حق شرکت در کلاس‌های آن را دارند.
جالب این‌که کفش و لباس مخصوص باله در بیشتر فروشگاه‌های ورزشی شهر موجود است.
در غیاب یک نظام آموزشی سالم و رسمی، رقص باله به شکل حرفه‌ای در ایران پا نگرفته است.
خانواده‌ها اطلاعات و آشنایی کافی با این هنر را ندارند و در نتیجه کودکان ایرانی مستعد از سنین پائین برای ورد به این رشته تربیت و پرورش داده نمی‌شوند. نتیجه این‌که روند یادگیری کودک معمولاً با تأخیر آغاز می‌شود.
بیتا، مربی باله در تهران معتقد است، آموزش باله باید از سنین پائین شروع شود در حالی‌که به گفته او بیشتر رقصنده‌های باله از سنین بالا وارد این رشته می‌شوند: آموزش باله بهتراست از بچگی شروع شود. چراکه انعطاف بدن بیشتر است و آناتومی بدن از همان سنین پایین شکل می‌گیرد و تمرین‌های خاص بدن را آماده می‌کند. اما خیلی از رقصنده‌ها در تهران از حدود ۱۸ سالگی شروع به رقص می‌کنند و به دلیل پایین بودن انعطاف بدن، توان بالایی در رقص ندارند. گاهی دچار آسیب‌های جدی فیزیکی می‌شوند و گاهی هم بعد از مدتی عطای رقص را به لقایش می‌بخشند و آن را رها می‌کنند.
رقص باله با وجود استقبال مردم در سال‌های اخیر، با محدودیت‌ها و موانع زیادی از جمله کمبود مربی حرفه‌ای روبرو است.
فری از بالرین‌های ساکن تهران، که شش سال است که وارد این عرصه شده و روزی سه ساعت و نیم باله تمرین می‌کند، می‌گوید: مربی حرفه‌ای پیدا کردن در تهران خیلی سخت است. یک سری از حرکت‌ها و آمادگی‌ها نیاز به مربی باتجربه و حرفه‌ای دارد.
باله آن حرکت‌های زیبایی که از بیرون می‌بینید نیست. سخت است. گاهی دردناک است. رقصنده درد زیادی را تحمل می‌کند. نقص آموزشی باعث آسیب دیدن رقصنده مخصوصا از ناحیه پا می‌شود.
این همه ماجرا نیست، شهریه‌های بالای کلاس‌های زیرزمینی، این هنر با سابقه را در ایران به رشته‌ای لوکس تبدیل کرده است. ریسک برگزاری کلاس‌ها بالا و تعداد متقاضی پائین است. همین موجب شده تا کلاس‌ها با شهریه‌های گران وعمدتاً در محله‌های اعیان‌نشین و بالای شهر برگزار شوند.
به طوری که یک دوره سه ماهه، هر هفته دو کلاس آموزشی، حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان برای متقاضیان هزینه دارد.
بیتا، که خودش از نه سالگی باله می‌رقصد ، می‌گوید: کلاس‌ها سه روز در هفته برگزار می‌شوند. از نه صبح تا شش بعد ازظهر از پایه یک تا شش. اینجا به تأتر راحت‌تر صحنه می‌دهند. کلاً نسبت به رقص گیر می‌دهند. اصلاً کار حرکتی را قبول نمی‌کنند. ما حتی برای اجاره سالن مشکل جدی داریم. بچه‌ها با جان و دل کار می کنند. همه می‌پرسند ما کی اجرا می‌کنیم. خب یک هدفی باید باشه که بچه‌ها به عشق آن کار و تمرین را دنبال کنند. به هرحال هنرمند نیاز دارد که کارش، حداقل در جامعه خودش دیده شود. برود روی صحنه برقصد و هنرش را نشون بدهد. ولی ما این فرصت را از این بچه ها گرفتیم. به آن‌ها اجازه اجرا داده نمی‌شود. مثلا یک بار به سختی برای نمایش با حضور بانوان مجوز اجرا گرفتیم آن‌هم دو سأنس. خب این انگیزه بچه‌ها را پائین می‌آورد.
به گفته دست اندرکاران این رشته هنری، مشکل در شهرستان‌ها جدی‌تر است. از کمبود مربی و محدودیت دسترسی به کلاس‌های آموزشی گرفته تا عدم دسترسی به کفش و لباس مخصوص باله.
با وجود همه این مشکلات، به گفته بعضی مربیان باله امروز پسرهای جوان هم مشتاق یاد گیری باله هستند.
بیتا می‌گوید رقص باله با وجود محدودیت‌های فرهنگی در جامعه ایران بین پسرها خیلی رایج نیست اما او شاگرد پسر هم دارد: من گاهی پیام‌هایی دارم از پسرهایی که می‌خواهند باله یاد بگیرند. برای خودشان هم سخت است چون یاد گرفتن باله برای پسرها خیلی رایج نیست و برچسب‌های مختلف می‌خورند.
بعضی‌ها دوست دارند واقعا یاد بگیرند و واقعاً تلاش می‌کنند. از نوع تمرین‌ها می‌شود فهمید. حتی از کردستان به من پیام می‌دهند. من برایشان ویدیو و عکس می‌فرستم. خیلی غم انگیزه که می‌گویند نمی‌توانند لباس و کفش فراهم کنند. از همه شهرها پیام می‌دهند که در شهرشان مربی ندارند. علاقمندان زیادی در مشهد و شیراز و شهرهای دیگر هستند.
پیش از انقلاب ایران، متولی اصلی باله، سازمان باله ملی ایران بود.
اولین هنرستان باله ایران حدود ۷۵ سال پیش در تهران و به همت سرکیس جانبازیان، پدر باله ایران تأسیس شد. سرکیس جانبازیان کار تدریس رقص و کلاس‌های باله را در قزوین شروع کرد و از آنجا به تهران رفت تا در سال ۱۳۲۰، اولین هنرستان باله را راه اندازی کند. او طی ۲۷ سال کار هنری و کمک به ترویج هنر باله در ایران، باله‌های بسیار از جمله «رویاهای حافظ»، «دختر گل‌فروش چینی» و «فواره‌ی باغچه‌سرای» را طراحی و اجرا کرد.
هدف اولیه سرکیس جانبازیان این بود که زنان ایرانی بتوانند در کلاس‌های رقص حرفه‌ای شرکت کنند و اصول باله کلاسیک را بیاموزند.
باله، هنری که امروز در اکثر کشورهای جهان مرسوم است و پرطرفدار همچنان در ایران ممنوع و محجور با آینده ای نه چندان روشن است.
