رافائل گروسی، مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از روز دوشنبه فعالیت خود را در این سمت آغاز کرده، در همین مدت کوتاه ناگزیر به پاسخگویی به پرسش‌های متعددی در مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران شده است.
پرونده هسته‌ای ایران پس از وقفه‌ای سه ساله به دنبال آرامش نسبی دوران پس از اجرای توافق هسته‌ای، دوباره به سرخط خبرها بازگشته است. همزمان با گام‌هایی که تهران یکی پس از دیگری در مسیر کاهش تعهدات در برجام در پاسخ به خروج آمریکا و انفعال اروپا برمی‌دارد، زمزمه واژه‌های آشنا در زمان اوج تنش‌ها بر سر پرونده هسته‌ای ایران به گوش می‌رسد: ابعاد نظامی، سایت‌های اعلام نشده، ذرات مشکوک، مسائل حل نشده ... .
گروسی پیش از اینکه به اتاق کار خود در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد شود، پرونده ذرات کشف شده در یک سایت از پیش اعلام نشده در ایران روی میزش بود. از همین رو او در نخستین مصاحبه‌اش با آسوشیتدپرس به عنوان مدیرکل جدید آژانس گفت که این نهاد بین‌المللی همچنان منتظر دریافت پاسخ از ایران در این زمینه است. هرچند او وارد جزئیات نشده اما اشاره گروسی به ذرات اورانیوم غنی نشده‌ای است که در سایت تورقوزآباد در بزرگراه تهران-قم کشف شد و برای نخستین بار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در جریان سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل و با استناد به آرشیو هسته‌ای به سرقت رفته از تهران، از آن پرده برداشت.
گروسی در گفتگو با این خبرگزاری آمریکایی تاکید کرد که این موضوع تمام نشده و گفتگو‌ها با ایران ادامه دارد و دریافت پاسخ به موقع از تهران اهمیت زیادی دارد.
همزمان رویترز نیز به نقل از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت که تعیین ضرب‌الاجل برای دریافت پاسخ از ایران می‌تواند تاثیرعکس داشته باشد. به گزارش این خبرگزاری بریتانیایی، گروسی امیدوار است که گفتگوهای جدید، راهگشای این بن‌بست چند ماهه باشد.
او همچنین از برنامه‌ریزی برای سفر به ایران سخن گفته و پیش‌تر نیز به این نکته اشاره کرده بود که می‌کوشد رویکردی منصفانه و در عین حال قاطع در مورد ایران داشته باشد.
پرونده جنجالی ایران در آژانس
بدون تردید پرونده ایران، یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مطرح در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۷ سال گذشته بوده که تا کنون دو مدیرکل سابق یعنی محمد البرادعی و یوکیا آمانو با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند و به نظر نمی‌رسد رافائل گروسی هم در این زمینه راه آسانی در پیش داشته باشد.
گروسی ۵۸ ساله، آرژانتینی تبار و دارای دکترای روابط بین‌الملل، ششمین مدیرکل آژانس با سابقه‌ای طولانی در بخش‌های مختلف این نهاد بین‌المللی است.
گروسی در سال ۱۳۸۱، زمانی که برنامه‌های هسته‌ای ایران برای نخستین بار افشا شد، رئیس بخش عدم اشاعه تسلیحات شیمیایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود و تا پنج سال بعد در این سمت ماند. او بارها در زمان مسئولیت‌های متعدد خود در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمله معاونت آژانس در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، با نمایندگان تهران برای دستیابی به یک توافق بر سر برنامه‌های هسته‌ای ایران پای میز مذاکره نشسته است.
موضوع نامزدی او برای دبیرکلی آژانس از سال ۱۳۹۴ به طور جدی مطرح بود و در نهایت پس از درگذشت آمانو در تابستان امسال، شورای حکام در رای‌گیری هفتم آبان‌ماه، او را به عنوان مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتخاب کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از آنجایی که پرونده هسته‌ای ایران یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد مجادله بین تهران و واشینگتن به‌شمار می‌رود، برخی بر این باورند که اعلام حمایت غیر‌مستقیم دیپلما‌تهای آمریکایی از گروسی، در تغییر رویکرد محتاطانه آژانس نسبت به ایران تاثیرگذار خواهد بود.
اما باید گفت برآورد عملکرد کلی آژانس در قبال ایران و همچنین مواضع دو مدیرکل قبلی در مورد این پرونده، نشان می‌دهد که احتمالا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت هدایت گروسی، تغییر رادیکالی را در خط‌مشی خود در برابر ایران ایجاد نخواهد کرد. هرچند که حضور او می‌تواند در مقایسه با زمان مدیرکلی محمد البرادعی یا حتی یوکیا آمانو، دردسر‌های کمتری برای آمریکا پدید آورد.
تلاش آژانس برای میانه‌روی
محمد البرادعی مصری تبار در فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۸، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود. هرچند در زمان مدیرکلی او بود که پرونده هسته‌ای ایران از آژانس به شورای امنیت ارجاع شد، اما حرکت دادن البرادعی در این مسیر برای آمریکا چندان آسان نبود، تا اندازه‌ای که واشینگتن در سال ۱۳۸۴ به سختی تلاش کرد که از انتخاب دوباره او برای یک دوره چهار ساله دیگر جلوگیری کند.
عملکرد هفت ساله البرادعی در نفی ماهیت نظامی برنامه‌های هسته‌ای ایران و پرونده هسته‌ای ایران و گزارش‌هایی که ارایه می‌داد به گونه‌ای بود که بسیاری او را چهره‌ای نزدیک به جمهوری اسلامی توصیف می‌کردند. با این حال پس از از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران و نقض تعهداد از سوی تهران، او از ارجاع موضوع به شورای امنیت حمایت کرد.
شاید در مقایسه با البرادعی، یوکیا آمانو، مدیرکل محبوب‌تری برای آمریکا بود، اما باز هم حضور یک دهه‌ای او در کرسی ریاست آژانس، تغییر شگرفی در موضع همراه با احتیاط این سازمان در قبال ایران ایجاد نکرد.
آمانو در جریان رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران بارها تاکید کرد که فعالیت آژانس بیش از اینکه سیاسی باشد، فنی است و همواره کوشید در مورد پرونده هسته‌ای ایران رویکردی میانه‌رو داشته باشد. این دیپلمات ژاپنی هرچند خیلی دیر اما با پافشاری بسیار، سرانجام توانست از سایت نظامی پارچین بازدید کند. در مقابل آشکارا از به تنش کشیده شدن روابط ایران با آژانس پرهیز می‌کرد و در همه گزارش‌های خود از فعالیت‌های هسته‌ای ایران پس از برجام، پایبندی تهران به این توافق را تایید کرد.
پرونده هسته‌ای ایران در مسیر ۱۷ ساله خود، بیشتر به یک موضوع سیاسی تبدیل شده و حتی نهادی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بر حفظ بی‌طرفی تاکید دارد هم نمی‌تواند این پرونده را در فضایی دور از ملاحظات سیاسی بررسی کند. در عین حال به نظر نمی‌رسد، مدیرکل جدید آژانس قصد داشته باشد از مرزهای مشخصی که البرادعی و آمانو از آن عبور نکردند، فراتر برود. هرچند که از این پس، لحن گزارش‌هایی که گروسی به عنوان ناظر پایبندی ایران به برجام ارایه می‌کند، می‌تواند در به کار افتادن مکانسیم ماشه با دورنمای ارجاع دوباره پرونده هسته‌ای به شورای امنیت و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، تاثیرگذار باشد.
گزارش‌های آمانو در تایید پایبندی تهران به برجام (پس از آغاز روند کاهش تعهدات هسته‌ای)، مسئولیت اعلام شکست برجام را از روی دوش او برداشت. اکنون گروسی با ضرب‌الاجلی مواجه است که یک ماه دیگر از راه می‌رسد.
مقامات تهران تهدید کرده‌اند که در صورت ادامه وضعیت موجود و ناتوانی اروپا در تامین منابع مالی و کمک به فروش نفت، در نیمه دی‌ماه گام پنجم در مسیر عقبگرد از تعهدات هسته‌ای را بر می‌دارند. سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران پیش‌تر گفته بود که پس از گام پنجم، شرایط فعالیت‌های هسته‌ای ایران به دوران قبل از برجام باز می‌گردد. نوع مواجه گروسی با این چالش، یکی از مهمترین تصمیم‌های او در رابطه با پرونده ایران خواهد بود.
