چهارمین دور از نشست‌های «فرمت مسکو» با حضور بیش از ۱۰۰ دیپلمات و کارشناس از کشورهای روسیه، هند، پاکستان، ایران، ترکیه، قطر، چین، عربستان سعودی و کشورهای آسیای مرکزی، روز چهارشنبه، ۲۵ آبان (۱۶ نوامبر) در مسکو برگزار شد.

میزبانی این نشست را وزارت خارجه روسیه و شخص ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور افغانستان، برعهده داشت.

در آغاز این نشست، ضمیر کابلوف با یادآوری سومین نشست «فرمت مسکو» که اکتبر ۲۰۲۱ و با حضور هیاتی از طالبان برگزار شده بود، گفت که طالبان به هیچ‌یک از حرف‌هایی که در نشست سال قبل گفته شد، عمل نکردند و راه خودشان را رفتند. نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور افغانستان افزود که بحران انتقال قدرت و شکل‌گیری دولت فراگیر در افغانستان، همچنان پابرجا است و تهدید گروه‌های تروریستی، به ویژه داعش خراسان، در این کشور افزایش یافته است.

نمایندگان کشورهایی که در این نشست حضور یافتند، با ابراز نگرانی از تداوم و گسترش حضور تروریست‌های خارجی در افغانستان، گفتند که باید اطمینان حاصل شود که افغانستان بار دیگر به پناهگاه تروریسم بین‌المللی تبدیل نمی‌شود.

ترس کشورهای آسیای میانه از بی‌ثباتی در مرزها

نمایندگان کشورهای تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان در این نشست، در سخنرانی‌‎های خود از گسترش ناامنی در مرزهای آسیای مرکزی با افغانستان ابراز نگرانی کردند. نماینده تاجیکستان گفت: «ما از فعالیت القاعده، داعش، جماعت انصارالله و بقیه گروه‌های تروریستی در افغانستان نگرانیم. اخیرا نیز تحریک طالبان تاجیکستان در افغانستان ایجاد شده است.»

نماینده تاجیکستان افزود که فعالیت شبکه‌های قاچاق مواد مخدر نیز در مرزهای افغانستان با کشورهای آسیای میانه افزایش یافته است و کشورهای همسایه افغانستان باید در این زمینه آگاه باشند.

او همچنین گفت که در ۱۴ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، هیچ پیشرفتی در این کشور صورت نگرفته است و اقوام مختلف در ساختار قدرت حضور ندارند.

او در ادامه با اشاره به به کشتار، بازداشت و کوچ اجباری تاجیک‌های افغانستان در پنجشیر، کابل و بقیه شهرهای افغانستان، افزود: «خشونت علیه اقوام و گروه‌های مختلف، از جمله تاجیک‌ها، زنان و دختران و نظامیان پیشین، در افغانستان جریان دارد.»

در همین حال، عصمت‌الله یرگاشف، فرستاده ویژه رئیس جمهوری ازبکستان در امور افغانستان، با تاکید بر تعامل و تماس با طالبان، گفت: «مقام‌های امارت اسلامی به ما وعده داده‌اند که امنیت مرزهای افغانستان را با کشورهای همسایه تامین می‌کنند.»

یرگاشف که در یک ‌سال گذشته بارها برای ملاقات با سران طالبان به کابل سفر کرده است، افزود که جهان و به ویژه کشورهای منطقه باید کنار طالبان بایستند و از بازسازی و توسعه در افغانستان حمایت کنند.

از سوی دیگر، نماینده کشور قرقیزستان در نشست «فرمت مسکو» با تکرار نگرانی از فعالیت گروه‌های تروریستی در افغانستان، گفت تداوم حضور تروریست‌های خارجی در شهرهای مختلف افغانستان موجب نگرانی روزافزون کشورهای منطقه و به ویژه همسایه‌های این کشور شده است.

نماینده قرقیزستان گفت: «یک ‌سال قبل نیز در این هتل گرد هم آمدیم و در مورد افغانستان صحبت کردیم. متاسفانه اوضاع در افغانستان هنوز نامشخص است و شرایط بحرانی آن کشور پیشرفتی نداشته است.»

کدام گروه‌های تروریستی در افغانستان حضور دارند؟

در کنار داعش خراسان که از آن در حکم گروه تروریستی قدرتمند و رو به رشد در افغانستان یاد می‌شود، چندین گروه تروریستی که اصالتشان به کشورهای آسیای میانه و چین برمی‌گردد نیز در این کشور حضور دارند.

نماینده چین در نشست «فرمت مسکو» گفت، دولت چین نگران تداوم حضور داعش خراسان و حزب اسلامی ترکستان شرقی در افغانستان است. در ۱۴ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، دولت چین کوشیده است از برجسته کردن حضور تروریست‌های خارجی در افغانستان خودداری کند تا باعث ناراحتی طالبان نشود. پس از سلطه طالبان بر افغانستان، چین از نخستین کشورهایی بود که با این گروه ارتباط نزدیک برقرار کرد. در این مدت، دیپلمات‌های چینی در بسیاری از نشست‌های بین‌المللی از موضع طالبان دفاع می‌کنند و از آمریکا می‌خواهند ذخایر ارزی بانک مرکزی افغانستان را که اینک در کنترل طالبان است، فورا آزاد کند.

«حزب اسلامی ترکستان شرقی»، گروهی متشکل از اویغورهای چین است که برای ایجاد دولت اسلامی مستقل در سن کیانگ چین می‌جنگند. ناظران شورای امنیت سازمان ملل متحد، ژوئن سال جاری میلادی در گزارشی گفتند که عبدالحق ترکستانی، رهبر حزب اسلامی ترکستان شرقی، در شمال افغانستان حضور دارد و از حمایت طالبان برخوردار است. نماینده چین در نشست «فرمت مسکو» با اشاره به فعالیت این گروه تروریستی که از متحدان اصلی القاعده به شمار می‌رود، نگرانی چین را از گسترش تروریسم بین‌المللی با منشا افغانستان، ابراز کرد.

«تحریک اسلامی ازبکستان» (گروهی متشکل از تروریست‌های ازبکستانی)، «جماعت انصارالله» (گروه تروریست‌های تاجیکستانی که نام آن به تازگی به «تحریک طالبان تاجیکستان» تغییر یافته است)، «تحریک طالبان پاکستان»، «جیش محمد»، «سپاه صحابه» و شماری دیگر از گروه‌های تروریستی، در افغانستان حضور و فعالیت دارند و از حمایت طالبان برخوردارند.

نماینده هند در نشست «فرمت مسکو» نیز حضور گروه‌های تروریستی را در افغانستان برای منطقه خطرآفرین دانست و گفت که کشورهای منطقه باید در همکاری با یکدیگر این خطر را دفع کنند.

نماینده هند در کنار ابراز نگرانی از حضور القاعده و داعش در افغانستان، از «سپاه صحابه» و «جیش محمد» به مثابه دو گروه تروریستی نام برد که منافع هند را تهدید می‌کنند و در افغانستان حضور دارند.

در این میان، نماینده قرقیزستان گفت که سازمان‌های تروریستی فعال در افغانستان، در برخی از شهرهای این کشور کمپ‌های آموزشی برگزار کرده‌اند و می‌کوشند نیرو جلب و جذب کنند.

تقبیح اقدامات آمریکا و نگرانی از محدودیت‌های تحمیل‌شده بر زنان و دختران

بیشتر شرکت‌کنندگان در نشست «فرمت مسکو»، به ویژه نمایندگان روسیه، ایران، چین و ازبکستان، اقدام‌های ایالات متحده را در ۲۰ سال حضورش در افغانستان تقبیح کردند و گفتند که آمریکا، افغانستان را در بحرانی عمیق به حال خود رها کرده است.

کاظمی قمی، فرستاده ویژه رئیس جمهوری ایران در این نشست، گفت که آمریکا به بهانه مشارکت در بازسازی افغانستان، قصد دارد به این کشور بازگردد و ایران با این اقدام شدیدا مخالف است. او آمریکا را متهم کرد که از گروه‌های تروریستی فعال در افغانستان حمایت می‌کند تا از آن‌ها برای تامین مقاصد خود در منطقه استفاده کند.

محمد صادق، فرستاده ویژه نخست‌وزیر پاکستان در امور افغانستان، گفت که بحران انسانی باید در اولویت توجه جهان به افغانستان باشد و در صورتی که در این زمینه غفلت صورت گیرد، بحران انسانی در افغانستان عمیق‌تر خواهد شد.

نمایندگان چین، ازبکستان، روسیه، قزاقستان و قرقیزستان، از آمریکا خواستند که ذخایر ارزی مسدود شده بانک مرکزی افغانستان را آزاد کند.

در حالیکه سفارت افغانستان در مسکو، در کنترل طالبان است، هیچ شخصی به نمایندگی از افغانستان و طالبان در این نشست حضور نداشت. در حالی از طالبان برای حضور در این نشست دعوت نشد که در ماه‌های اخیر، گفت‌وگوها میان هیات‌های بلندپایه طالبان و ایالات متحده، در دوحه پایتخت قطر جریان داشته است و دو طرف به توافق‌هایی نیز دست یافته‌اند. افزایش کمک‌های نقدی آمریکا به افغانستان تحت کنترل طالبان، تداوم مذاکرات در دوحه، و خودداری آمریکا از تماس و تعامل با مخالفان سیاسی و نظامی طالبان، کشورهای آسیای میانه، روسیه، چین و برخی دیگر از کشورهای منطقه، از جمله ایران، را از تماس و تعامل با طالبان سرخورده کرده است.

در چند سال گذشته، کشورهای منطقه، از جمله ایران، روسیه و چین، پیوسته از هیات‌های طالبان دعوت و میزبانی می‌کردند، اما به نظر می‌رسد که نزدیکی طالبان با آمریکا، خوش‌بینی این کشورها را به سرخوردگی و نگرانی تبدیل کرده است.