در ۱۴ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، اقدام‌های این گروه علیه زبان، فرهنگ و تاریخ اقوام غیرپشتون به‌تدریج ماهیت عملکرد قومی این گروه را که زیر شعارها و سفیدنمایی‌های دیپلمات‌های غربی و رسانه‌های این گروه پنهان شده بودند، آشکار کرد.

طالبان واژه‌های فارسی را از تمامی لوحه‌های اداره‌های دولتی، ازجمله از لوحه‌ها و سرفصل‌های تدریسی دانشگاه‌های افغانستان، حذف کردند. متکلمان به زبان فارسی در افغانستان، به‌مراتب بیشتر از هر زبان دیگری است. رهبران طالبان که عمدتا از قوم پشتون‌اند، با اقدام‌های تبعیض‌آمیز علیه زبان فارسی و گویشوران این زبان، خشم بخش عمده‌ای از مردم افغانستان را برانگیخته‌اند.

پس‌از ۱۴ماه سلطه طالبان بر افغانستان، هیچ تصویری از مشاهیر زبان‌های فارسی، ازبکی و ترکمنی در شهرها، جاده‌ها، دانشگاه‌ها و مدارس افغانستان به چشم نمی‌خورد. طالبان همه تصاویر را حذف کردند و به‌جای آن‌ها شعارهایی در حمایت از رژیم خود نوشتند. حذف تصاویر مشاهیر زبان فارسی از دیوار فرهیختگان در شهر مزارشریف و دیوارهای دانشکده‌ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های کابل و بلخ و بسیاری از جاهای دیگر، نمونه‌ای از برخورد طالبان با نمادهای زبان فارسی در افغانستان است.

در کنار این، طالبان تصاویر، نام‌ها و نمادهای رهبران سیاسی اقوام تاجیک، هزاره، ازبک و ترکمن را نیز از شهرها و جاده‌های افغانستان حذف کردند. هم‌اکنون هیچ تصویری از احمدشاه مسعود، عبدالعلی مزاری، برهان‌الدین ربانی و دیگر رهبران سیاسی که به چهره‌های محبوب در میان هوادارانشان تبدیل شده‌اند، در شهرها و خیابان‌های افغانستان دیده نمی‌شود. برعکس، در این مدت، مدارس، مساجد و مراکز آموزشی زیادی به نام‌های ملاعمر و جلال‌الدین حقانی ایجاد شدند.

طالبان که زمانی که معتقد بودند چاپ و استفاده از عکس موجودات زنده، نماد کفر است، اکنون عکس رهبرانشان را در جاده‌ها، خودروها و ساختمان‌های شهرها نصب می‌کنند. احمدشاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان و از چهره‌های محبوب مبارزات ضد استعماری در قرن بیستم است. مسعود متعلق به قوم تاجیک و ساکن پنجشیر بود، اما به‌‌علت کارنامه‌‌اش در جریان نبرد با تجاوز شوروی به افغانستان، در میان بقیه اقوام، ازجمله ازبک‌ها، هزاره‌ها، ترکمن‌ها و پشتون‌ها، نیز محبوبیت دارد. مسعود، ۲۱ سال قبل، در سنگر مبارزه با طالبان و القاعده در شمال افغانستان کشته شد، اما طالبان هنوز او را به چشم یک دشمن می‌بینند و بر سر آرامگاهش مجلس رقص و شادمانی برپا می‌کنند.

طالبان برای نخستین‌‌بار در سپتامبر ۲۰۲۱ و پس از نبرد سنگین با جبهه مقاومت ملی وارد پنجشیر شدند. این گروه در نخستین برخورد با آرامگاه احمدشاه مسعود که در مرکز پنجشیر قرار دارد، عکس‌ها و نمادهایی را که به یادبود از او ساخته شده‌ است، تخریب کردند.

چند روز پس از حضور طالبان در پنجشیر، عکس‌هایی از تخریب سنگ قبر و شکسته‌شدن شیشه مزار مسعود که روی آن نام و یادنامه‌اش نوشته بود، منتشر شد. سخنگویان طالبان در آن زمان گفتند، تخریب و شکستن شیشه آرامگاه مسعود، کار افراد این گروه نیست.

در این مدت، چندین‌بار تصاویر و ویدیوهایی از رقص و آوازخوانی اعضای طالبان بر سر مزار مسعود، بی‌حرمتی به آرامگاه او و پاره‌کردن عکس‌های مسعود منتشر شد. اعضای طالبان مستقر در پنجشیر که بیشتر از قوم پشتون و از ساکنان جنوب افغانستان‌اند، به‌علت عصبیت قومی و تعلق به گروه‌هایی مانند القاعده و تحریک طالبان پاکستان، نسبت به طالبان محلی، عقده و کینه بیشتری به احمدشاه مسعود و هواداران او دارند. به نظر می‌رسد به همین دلیل، با وجودی که سخنگویان طالبان بی حرمتی به مسعود و تخریب آرامگاه او را رد می‌کنند، اما افراد طالبان در پنجشیر، به‌کرات مرتکب این رفتار می‌شوند.

احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان که به‌عنوان میراث‌دار پدرش اکنون نبرد با طالبان را رهبری می‌کند، برای نخستین‌بار، روز شنبه، ۱۴ آبان، به تخریب سنگ مزار پدرش به‌دست طالبان، واکنش نشان داد.

احمد مسعود در توییتی نوشت: «احمدشاه مسعود، یک آرمان و یک مکتب است، نه یک سنگ.» مسعود افزود: «تا وقتی آزادی و آزادی‌خواه هست، مسعود نیز هست.»

روز جمعه، ویدیویی از تخریب سنگ مزار احمدشاه مسعود در فضای مجازی منتشر شد که خشم گسترده‌ مردم افغانستان را برانگیخت. عبدالله عبدالله که در کابل به‌سر می‌برد و از دوستان و همراهان نزدیک مسعود بود، نیز برای نخستین‌بار به موضوع بی‌حرمتی به مسعود، واکنش نشان داد. عبدالله در مطلبی که در صفحه فیسبوک خود منتشر کرد، نوشت: «لوحه سنگ مقبره شهید احمدشاه مسعود، قهرمان ملی و سپه‌سالار نامدار جهاد مردم افغانستان، برای چندمین‌بار توسط افراد شرور و غیرمسئول تخریب شده است.»

عبدالله بدون نام‌بردن از طالبان به‌عنوان عوامل این اقدام، افزود: «این اعمال زشت را محکوم می‌دانیم و از مقامات مسئول انتظار داریم تا هرچه زودتر عوامل این فتنه‌ها را شناسایی و در جهت تنبیه آنان، جدا اقدام نمایند.»

عطامحمد نور، استاندار پیشین بلخ و از رهبران حزب جمعیت اسلامی، هم در پیامی گفت، جنگ طالبان، علیه زبان، تاریخ و هویت اقوام افغانستان است. نور افزود: «طالبان طی بیش‌از یک‌سال سلطه نامشروع بر افغانستان، به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده علیه زبان فارسی که زبان تاجیک‌ها، هزاره‌ها و بخش عظیم کشور و زبان افهام و تفهیم بین اقوام افغانستان است و همچنین در تقابل با ارزش‌ها، نمادهای ملی و هویت تاریخی تمدنی ما، اقدامات ناپسند، اهانت‌آمیز، خلاف روحیه ملی و همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام انجام داده‌اند.»

نور درباره پیامد اقدامات طالبان هشدار داد و گفت: «این رویکردها خطرات جدی برای اقدامات مشابه نسبت‌به شخصیت‌های قومی را افزایش می‌دهد و در اقدامات تلافی‌جویانه ممکن است فردا شاهد رویدادهای مشابه علیه شخصیت‌های متعلق به تبار طالبان باشیم که عامل آن اعمال قوم‌ستیزانه همین گروه فاشیست و برتری‌خواه است.»

طالبان که بیشتر به‌عنوان یک سازمان قومی متعلق به پشتون‌های افغانستان شناخته می‌شود، در اوایل سلطه بر افغانستان شعار دادند که دولتی متشکل از همه اقوام این کشور تشکیل می‌دهند؛ اما با گذشت زمان، مشخص شد که نه‌تنها دولتی فراگیر و با حضور نماینده‌های همه اقوام شکل نگرفت، بلکه این گروه، به صورت یک رویه، با فرهنگ، زبان و نمادهای تاریخی بقیه اقوام به جنگ برخاستند. این عملکرد طالبان، به صورت بی‌سابقه‌ای به نفرت قومی در افغانستان دامن زده و اقوام را دربرابر یکدیگر قرار داده است.