شماری از فعالان زن که از ترس طالبان به پاکستان گریخته‌اند، اینک با تمام شدن زمان ویزای خود، بدون هیچ‌گونه مدرک قانونی و در بلاتکلیفی محض به سر می‌برند. این زنان می‌گویند که با تلاش‌های پی‌در‌پی، موفق به دریافت ویزا یا مدرک اقامت از دولت پاکستان نشده‌اند و اگر نتوانند تا پایان ماه دسامبر مدرک اقامت قانونی به دست آورند، به افغانستان بازگردانده خواهند شد.
فرزانه ایوبی، فعال حقوق زن در افغانستان، که مدتی پیش با خانواده‌اش به دلیل ترس از طالبان، به پاکستان مهاجرت کرده است، به ایندیپندنت فارسی گفت که با پایان یافتن زمان ویزاها، از دو ماه پیش تاکنون بدون هیچ مدرک قانونی در پاکستان زندگی می‌کنند و با وجود رجوع مکرر به اداره اتباع خارجی پاکستان، موفق به تمدید ویزا نشده‌اند. او تصریح کرد: «برای اخذ ویزای پاکستان باید پول زیادی به دلالان غیرقانونی بپردازیم که در نزدیکی اداره اتباع خارجی پاکستان حضور دارند، وگرنه دریافت ویزا ناممکن است.»
فرزانه همچنان اظهار داشت که نداشتن مدرک اقامت قانونی، زندگی در پاکستان را برای مهاجران افغان دوچندان دشوار کرده است. او گفت: «حتی به وسایل ارتباطی به سادگی دسترسی نداریم، زیرا بدون مدرک قانونی نمی‌توانیم سیم‌کارت بخریم، چه برسد به این که کار کنیم و مخارج زندگی را تامین کنیم.»
بر اساس آمارهای دولت پاکستان و آژانس پناهندگان سازمان ملل، هم‌اکنون نزدیک به سه میلیون مهاجر افغان در پاکستان زندگی می‌کنند. از این میان، فقط یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر سند اقامت یا «POR» کارت دارند و ۸۰۰ هزار تن دیگر کارت شناسایی محلی یا «ICC» دارند. بقیه، مهاجران و پناهجویانی‌‌اند که بدون هیچ‌گونه مدارک قانونی در این کشور زندگی می‌کنند.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، صدها هزار شهروند افغان که بیشتر آنان را خبرنگاران، فعالان مدنی، فعالان زن، و نظامیان پیشین تشکیل می‌دهند، به دلیل ترس از انتقامجویی طالبان، به پاکستان گریختند. برخی از این پناهجویان با ویزای رسمی وارد پاکستان شدند و برخی دیگر بدون هیچ مدرکی، از مسیرهای غیرقانونی به پاکستان رسیدند.
اکنون با گذشت یک سال، حتی کسانی که با ویزای قانونی آمده بودند، با پایان یافتن موعد ویزای خود و به دلیل نداشتن مدرک اقامت قانونی، پنهانی و در هراس از بازداشت پلیس، زندگی می‌کنند. این مهاجران می‌گویند که با وجود مراجعه به آژانس پناهندگان سازمان ملل در اسلام‌آباد و سپری کردن برخی مراحل قانونی، موفق به دریافت نامه رسمی یا کارت پناهندگی نشده‌اند که بتوانند از آن در حکم سند قانونی اقامتشان در پاکستان استفاده کنند.
مهاجران افغان در پاکستان می‌گویند که پلیس تاکنون شمار زیادی از افغان‌هایی را که مدرک قانونی نداشته‌اند، دستگیر کرده و به افغانستان بازگردانده است. فرزانه ایوبی می‌گوید که یکی از دوستانش چندی پیش در یک ایست بازرسی پلیس پاکستان، به دلیل نداشتن ویزا بازداشت شد و به افغانستان برگردانده شد. او میافزاید: «آن‌ها اکنون در وضعیت بدتری در افغانستان به سر می‌برند و هر اتفاق بدی ممکن است برایشان بیفتد.»
اطلاعیه جدید وزارت داخله (کشور) پاکستان مبنی بر اخراج پناهجویان بدون مدارک قانونی از این کشور و ضرب‌الاجلی که تا پایان ماه دسامبر برای خروج از پاکستان تعیین کرده‌اند، پناهجویان افغان را که مدت ویزای آنان به پایان رسیده است و هنوز موفق به تمدید آن نشده‌اند، به شدت نگران کرده است.
فشارهای روانی ترس از بازگشت به افغانستان
نفیسه، از فعالان مدنی افغانستان که از یک سال پیش با یک دختر کوچکش در وضعیت دشواری در پاکستان زندگی می‌کند، می‌گوید که دو مصاحبه را با آژانس پناهندگان سازمان ملل گذرانده است، اما هنوز مدرک رسمی مهاجرت دریافت نکرده و زمان ویزایش نیز به پایان رسیده است. نفیسه میافزاید: «از ترس اینکه به دست پلیس پاکستان نیفتم و به افغانستان بازگردانده نشوم، جرات نمی‌کنم حتی برای خرید مواد غذایی یا قدم زدن از خانه خارج شوم.»
او همچنین از وضعیت بد روحی دختر ۹ ساله‌اش سخن می‌گوید، و اینکه دخترش به این دلیل که مدرک قانونی ندارند، مجبور است مانند یک زندانی در خانه بماند و حتی نمی‌تواند به آموزشگاهی برود. نفیسه می‌گوید: «دخترم در انفجاری در کابل شوک عصبی دیده بود، تلاش کردم او را به مکان امنی انتقال دهم تا وضعیتش بهتر شود، اما اکنون با زندانی شدن در خانه، وضعیتش بدتر شده است.»
نفیسه همچنین می‌گوید که چند ماه پیش، مبلغ ۱۰هزار کلدار پاکستانی به دلال‌های نزدیک اداره اتباع خارجی پاکستان تحویل داده است که برای او و دخترش ویزا بگیرند، اما هنوز هیچ خبری از ویزا نیست.
فعالان زن با تهدید اداره اطلاعات پاکستان مواجهند
علاوه بر نداشتن مدرک قانونی، فعالیت‌های اعتراضی زنان در پاکستان نیز برای آنان دردسرساز شده است. یکی از فعالان زن که خواست نامش فاش نشود، به ایندپندنت فارسی گفت که پس از برپایی تظاهراتی در پانزدهم اوت ۲۰۲۲ در اسلام‌آباد علیه طالبان، نیروهای اداره اطلاعات پاکستان به دنبال او به محل سکونتش آمدند و قصد دستگیری او را داشتند. این زن معترض افزود: «من در یک محله افغان‌نشین زندگی می‌کنم و همسایه‌ها به دشواری توانستند نیروهای اطلاعاتی را متقاعد کنند که اینجا نیستم.» او در ادامه گفت: «پس از آن، مردم محل مردان خانواده مرا با توهین و تحقیر کتک زدند و از ما خواستند که محل را ترک کنیم و دست از فعالیت‌های اعتراضی برداریم تا برای دیگر افغان‌ها دردسر ساز نشویم.»
یکی دیگر از فعالان زن نیز از تهدید و اخطار نیروهای اداره اطلاعات پاکستان خبر داد و گفت که دیگر جرات نمی‌کند به تجمعات اعتراضی علیه طالبان در پاکستان بپیوندد.
پلیس پاکستان در تابستان سال جاری نیز ۱۲ تن از مهاجران افغان را که در اعتراض به رسیدگی نشدن به پرونده‌های مهاجران و پناهجویان افغان تظاهرات کرده بودند، دستگیر کردند و هنوز از آزادی آنان خبری نیست.
علاوه بر این، پناهجویان افغان در پاکستان به دلیل نداشتن اجازه کار و افزایش اجاره‌بهای خانه و بهای مواد غذایی، از وضعیت بد اقتصادی شکایت دارند. در آستانه فصل سرما، صدها مهاجر افغان بی‌سرپناه مانده‌اند و در پارک‌ها و فضاهای باز در اسلام‌آباد، لاهور، و برخی دیگر از شهرهای پاکستان، سر می‌کنند. پلیس پاکستان منطقه‌ای به نام «پرس‌کلب» را به مهاجران افغان اختصاص داده است که در آنجا شمار زیادی از فعالان مدنی، نظامیان پیشین، خبرنگاران، و دیگر شهروندان پناهجوی افغان، با خانواده‌های خود در چادرها زندگی می‌کنند.
این مهاجران و پناهجویان به دلیل نداشتن مدارک قانونی و نیز ناتوانی مالی، قادر نیستند خانه‌ای اجاره کنند. آنان همچنین از نبود هیچ‌گونه کمک بشردوستانه شکایت دارند و می‌گویند که جز برخی از تاجران و خیرین پاکستان که هرازگاهی با مقداری مواد غذایی یا لوازم بهداشتی به آنان سر می‌زنند، از نهادهای امدادرسان رسمی خبری نیست.
