نیروهای امنیتی افغانستان باید رفتارمسئولانه داشته باشند

گزارش یوناما( دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان) از سه ماه نخست سال ۲۰۱۹

یوناما یا دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در کابل گزارش داده است که در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹  نیروهای طرفدار دولت افغانستان بیشتر از طالبان سبب کشتار غیر نظامیان شده اند. یوناما می‌گوید اطلاعات آن‌ها نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی افغانستان و شبه‌نظامیان محلی وابسته به آن‌ها عامل ۵۳ در صد از تلفات غیرنظامیان هستند. هرچند تعداد کل تلفات غیرنظامیان در مقایسه با سه ماه اول سال گذشته میلادی کاهش یافته است، اما بالا رفتن مشارکت این نیروها در کشتار غیرنظامیان به دلایل بسیاری نگران کننده است.

نیروهای امنیتی افغانستان در مقایسه با سایر نهادهای دولتی این کشور از محبوبیت نسبی برخودار دارند. مردم به این نیروها اعتماد دارند و آن‌ها را به مثابه نخستین تضمین کنندگان نظم و امنیت عمومی می‌شناسند و در مواردی با آن همکاری می‌کنند. بیشتر از ۵۰ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی سالانه بنیاد آسیا در سال ۲۰۱۸ نظر مثبتی در مورد عملکرد نیروهای ارتش و پلیس افغانستان دارند. گزارش یوناما می‌تواند به تصویر مثبتی که از این نیروها در اذهان عمومی وجود آسیب بزند و اعتماد مردم به آن‌ها را خدشه‌دار کند. دفتر شورای امنیت ملی افغانستان با انتشار اعلامیه‌ای گفته است حکومت هرچند از انتشار این گزارش استقبال می‌کند اما با روش‌هایی که یوناما آمارها را جمع آوری، تحلیل و تجزیه می‌کند موافق نیست.

دولت افغانستان عضو همه کنوانسیون‌ها و مثیاق‌های بین‌المللی در مورد رعایت قوانین و قواعد جنگ است. حفظ جان و مال شهروندان غیرنظامی که در مناقشات مشارکت ندارند از وظایف اصلی نیروهای امنیتی این کشور است. در منازعه کنونی رعایت این قوانین شاخص‌ترین وجه تمایز نیروهای امنیتی دولتیبا عوامل غیر دولتی است. افزایش کشتار غیرنظامیان توسط نیروهای دولتی از مشروعیت حقوقی و بین‌المللی این نیروها می‌کاهد. در بعد داخلی بی‌توجهی به اصل رعایت قواعد جنگی باعث می‌شود که در مناطقی که منازعه در آن صورت می‌گیرد، شهروندان حاضر به همکاری با دولت نشوند. امتیازِ داشتن حمایت توده‌های مردم امر حتمی برای پیروزی در هر جنگ است.

گزارش یوناما می‌تواند برای دولت افغانستان فرصت بازنگری روش‌های جنگی را فراهم کند. نیروهای امنیتی باید برای آمارگیری در مورد تلفات اجتناب ناپذیر سختگیرانه‌تر رفتار کنند. در حملات هدفمند هوایی که از عوامل عمده افزایش تلفات غیرنظامیان است، ضروریست به اهدافی اولویت داده شود که خطر کشتار غیرنظامیان در آن یا وجود نداشته داشته باشد، یا خطر بسیار اندک باشد. نیروهای شورشی طالبان، درست مانند همه جریان‌های شورشی می‌دانند که در جنگ چریکی تشکیل سپر انسانی و پناه گرفتن در مناطق مسکونی می‌تواند هزینه کمتری برای نیروهایشان داشته باشد. به‌همین جهت وقتی فشار جنگ در جبهه‌های متعارف بر ضد شورشیان بیشتر می‌شود، تشکیل سپر انسانی با شهروندان غیرنظامی گزینه همیشگی و دلخواه نیروهای شورشی است.

هیچ نسخه جامع و مدونی برای تضمین پیروزی نیروهای دولتی بر جریان‌های شورشی وجود ندارد. اندیشکده راند در پژوهشی با عنوان "راه پیروزی: مطالعات مفصل شورشگری‌ها" با مطالعه ۷۱ مورد شورشگری از جنگ دوم جهانی تا سال ۲۰۱۰ به این نتیجه رسیده است که ده‌ها عامل کمی و کیفی در تعیین نتیجه نهایی جنگ نقش دارد. در این میان نقش حمایت مردم از طرف‌های جنگ عمده و حیاتی است. نیروهای امنیتی افغانستان مشروعیت داخلی و بین‌المللی برای سرکوب شورشگری طالبان را دارند. این امتیاز باید با هوشمندی و مسئوولیت پذیری همچنان در این برهه حساس حفظ شود.