دختر جوانی که برای دیدار بستگانش به تهران سفر کرد و در بازداشتگاه پلیس امنیت اخلاقی کشته شد، اکنون شهرتی جهانی دارد و نامش نه فقط در ایران که در تمام جهان، به اسم رمز همبستگی زنان تبدیل شده است و آنان در گوشه‌وکنار دنیا با یادآوری نام مهسا امینی، تفکر مردسالار را نکوهش می‌کنند. با این حال نام مهسا امینی در کشورهایی مانند ترکیه که مردم از حاکمیت ایدئولوژیک می‌هراسند، بیشتر شنیده می‌شود. 

در روزهای گذشته، شمار زیادی از هنرمندان و چهره‌های مشهور ترکیه در حساب‌های کاربری خود از مهسا امینی یاد کردند و کنشگران حقوق زنان این کشور با برگزاری تجمع‌هایی در شهرهای مختلف، ضمن ابراز همدردی با زنان ایران، درباره خطر سلطه اسلام‌گرایان در ترکیه هشدار دادند. زنان ترکیه‌ از رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور، به دلیل خروج از پیمان استانبول دل خوشی ندارند و مدت‌ها است که به «سیاست‌های زن‌ستیزانه» او و دولتش اعتراض می‌کنند. 

چهره‌های مشهور ترکیه و کنشگران مدنی این کشور می‌گویند شرایط امروز زنان ایران را درک می‌کنند و با آنچه اکنون در ایران می‌گذرد، چندان غریبه نیستند.

الیف شافاک، نویسنده کتاب معروف «ملت عشق» که در ایران طرفداران بسیار دارد، یکی از نخستین چهره‌های معروف ترکیه بود که به قتل مهسا امینی، واکنش نشان داد و با انتشار یادداشتی در حساب کاربری خود، خطاب به مهسا امینی نوشت: «قلبم برای تو درد می‌کند خواهر! ما از سرزمین‌، جغرافیا و فرهنگ مشابه آمده‌ایم.»

او در همین یادداشت، «استبداد مردسالارنه و متعصبانه» را «بسیار وحشتناک» توصیف کرد. شافاک که در کتاب «یک دقیقه و ۱۳ ثانیه در این دنیای عجیب» تاثیر نظام مردسالار و سلطه مذهب در سرنوشت زنان را به تصویر کشیده است، هفته گذشته نیز عکس‌های دیگری از اعتراض‌های زنان در ایران منتشر کرد و در یادداشتی، با تمجید از «رشادت زنان ایرانی»، خطاب به آنان نوشت: «خواهران شگفت‌انگیز من! مبارزه شما برای برابری، آزادی و کرامت عمیقا در میان زنان ترک طنین‌انداز است.» 

نورگل یشیل‌چای، بازیگر ترکیه‌ای سریال‌هایی مانند «گوزل» و «گلپری» نیز یکی از هنرمندانی بود که با انتشار تصویری از مهسا امینی، از «مظلومیت‌ زنان» در تمام نقاط دنیا انتقاد کرد. 

مصطفی صندل، خواننده ترکیه‌ای نیز که در میان مخاطبان جوان ایرانی طرفداران زیادی دارد، در یک استوری، به قتل مهسا امینی واکنش نشان داد و نوشت: «آزار و اذیت زنان در ایران تاسف‌بار است. ما باید صدایمان را بلند کنیم تا همه زنان جهان آزاد شوند.»

او یادداشت کوتاه خود را با این جمله تمام کرد: «ما همه مهسا امینی هستیم.»

ابرو گوندش، خواننده پرطرفدار، نیز در توییتر و اینستاگرام به مرگ مهسا امینی واکنش نشان داد. ادا اجه، بازیگر مشهور اهل ترکیه، نیز با انتشار یک استوری، از زنان ایرانی حمایت کرد. ملک موسو، خواننده، نیز در جریان برگزاری کنسرت اخیر خود برای همدردی با زنان ایران و اعتراض به قواعد جامعه مردسالار موهای خود را برید و بر زمین ریخت. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر خلق‌های ترکیه، نیز با تراشیدن موهای خود از اعتراض‌های زنان ایران حمایت کرد. 

مبارزه برای آزادی ادامه دارد 

در روزهای گذشته بسیاری دیگر از هنرمندان، ورزشکاران، کنشگران مدنی و شهروندان ترکیه‌ای در حمایت از حق آزادی زنان و برابری جنسیتی، تصاویری از مهسا امینی و اعتراض‌های زنان ایرانی در خیابان‌ها منتشر کردند و گروهی از زنان ترکیه‌ای نیز با برپایی تجمع‌هایی در شهرهای مختلف این کشور، به آیین گیسوبران زنان ایران پیوستند تا اعتراض خود را به حکمرانی دینی و پیامدهای آن اعلام کنند. 

شهرهای غازی‌انتپ، آنکارا، استانبول، آدنا، ازمیر، بدروم و آنتالیا در روزهای گذشته شاهد برگزاری تجمع‌های اعتراضی کنشگران زن ترکیه به قتل مهسا امینی بودند. در تمامی این تجمع‌ها، فعالان حقوق زنان تاکید کردند که زنان ترکیه هم به دلیل سلطه اسلام‌گرایان در این کشور و فرهنگ مردسالار از آزادی‌های مشروع خود محروم مانده‌اند. 

کنشگران حقوق زنان در جریان برگزاری تجمع اعتراضی ازمیر در بیانیه‌ای اعلام کردند که تا سرنگونی تفکر مردسالار به مبارزه خود ادامه می‌دهند. در این تجمع، شعارهایی مانند «زنان ایرانی تنها نیستند»، «زنده‌باد مبارزه ما برای آزادی»، «زن، زندگی آزادی»، سر داده شد و غمزه توپراک، فعال حقوق زنان، با بیان اینکه زنان ایران سال‌ها در برابر رژیم ملاها مبارزه کرده‌اند، به شباهت رجب‌ طیب‌ اردوغان با حاکمان جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: «او کسی بود که از پیمان استانبول خارج شد. از نظر مسئولان ترکیه زن‌کشی قابل‌تحمل است و سیستم قضایی، مردان قاتل را با تخفیف در مجازات آزاد می‌کند.» 

توپراک در ادامه افزود که زنان ترکیه نیز مانند زنان ایران با حاکمانی مواجه‌اند که برای خاموش کردن صدای زنان از ابزار سلطه‌گری استفاده می‌کنند و وجود زنان را نادیده می‌گیرند. او تاکید کرد که «مبارزه زنان ایرانی، مبارزه همه ما است». در انتهای سخنان توپراک نیز گروهی از زنان موهای خود را به نشانه اعتراض بریدند. 

کنشگران مدنی در شهر آدنا هم با برگزاری تجمعی در این شهر تاکید کردند که پس از قتل مهسا امینی، «خشم و عصیان» آنان از قوانین مردسالار بیشتر شد. در آنتالیا، فعالان حقوق زنان و شماری از ایرانیان مقیم این شهر شعارهایی در حمایت از حق آزادی زنان و مبارزه با نابرابری جنسیتی سر دادند. 

دمت اکیول، یکی از فعالان زن ترکیه که در برگزاری تجمع‌های اعتراضی روزهای اخیر نقش داشت، گفت که قتل مهسا امینی برای زنان کشور او تکان‌دهنده بود، زیرا آنان می‌دانند که این قتل در تفکر مردسالار جاری در جامعه و حکومت ریشه دارد و با وضعیت فعلی ترکیه تشابه‌های زیادی دارد.»

او با بیان اینکه زنان برای دستیابی به آزادی از جان خود گذشته‌اند، افزود: «حکومت‌های ایدئولوژیک با احکام شرعی، حتی نفس کشیدن زنان را نیز هدف قرار داده‌اند اما اکنون وقت آن است که به ارعاب و سرکوب آنان پایان دهیم؛ زیرا یک همبستگی جهانی میان زنان در حال شکل‌گیری است.» به گفته او، قتل مهسا امینی خشم زنان را بیشتر کرد و آنان از این پس، با قدرت بیشتری در برابر سیاست‌های زن‌ستیز حکومت‌های مردسالار ایستادگی می‌کنند. 

پینار ناگیهان، مربی یک باشگاه ورزشی، نیز به خبرنگار ایندیپندنت فارسی گفت: «ما از اینکه به سرنوشتی مشابه زنان ایران دچار شویم، عمیقا می‌ترسیم. حتی تصور اینکه مجبور شوم با حجاب اجباری در خیابان راه بروم، مرا آزار می‌دهد.» با این حال او نیز تایید کرد که در ترکیه هم زنان از حقوق مشروع خود محروم مانده‌اند و حکومت با لغو پیمان استانبول، رویکرد زن‌ستیز خود را آشکار کرد. 

کنوانسیون بین‌المللی منع خشونت علیه زنان که به پیمان استانبول مشهور است، سال ۲۰۱۱ با هدف مبارزه با اشکال مختلف خشونت علیه زنان به امضای کشورهای اروپایی و ترکیه رسید اما رجب‌ طیب‌ اردوغان در سال ۲۰۲۱ از آن خارج شد. این در حالی است که ترکیه همچنان یکی از بالاترین آمار خشونت‌ علیه زنان را دارد.  

رویکرد ایدئولوژیک طیب اردوغان به سیاست‌های او در قبال زنان خلاصه نمی‌شود. فعالان سیاسی این کشور بارها هشدار داده‌اند که او به دنبال ایجاد نوعی از حکمرانی اسلامی در ترکیه است و حتی رویاهایی چون رهبری جهان اسلام را در سر می‌پروراند.

در نقطه مقابل، فعالان مدنی و سیاسی این کشور ایستاده‌اند که از تجربه حاکمیت ایدئولوژیک در ایران درس گرفته‌اند و تکرار آن را در ترکیه خطرناک توصیف می‌کنند. اگرچه اردوغان چنین تظاهر می‌کند که اسلام موردقبول او متعادل‌تر از حاکمان فعلی ایران و دیگر داعیه‌داران حکومت اسلامی است، شهروندان این کشور تصور می‌کنند که در صورت سلطه کامل اسلام‌گرایان بر این کشور، سرنوشتی به‌مراتب ناگوارتر از مردم ایران در انتظار آنان خواهد بود.