ترکیه، همسایه غربی ایران، چندین دهه همواره آغوشی گشوده و درهایی باز برای ایرانیان داشت؛ آغوشی که به نظر می‌رسد دیگر گرمای سابق را ندارد و درهایی که آرام آرام  بسته می‌شوند. 

ترکیه کشوری با جاذبه‌های دیدنی است و همه ساله پذیرای بسیاری از مسافران ایرانی و خارجی است.  

تنها در استانبول بیش از سه هزار بنای تاریخی وجود دارد که به مسافران امکان می‌دهد با  تاریخچه چهار امپراتوری که پایتخت آن‌ها در زمان‌های مختلف، این شهر بوده است، آشناتر شوند و گوشه‌هایی از آن را از نزدیک لمس کنند. از این رو، بسیاری از گردشگرانی که دست‌کم یک بار به ترکیه سفر کرده‌اند، آرزوی اقامت چند ماهه یا چند ساله در این کشور دارند.

جمعیت خارجیان مقیم ترکیه تا پایان سال ۲۰۲۱، یک میلیون و ۷۹۲ هزار و ۳۶ نفر اعلام شده است.

بر اساس داده‌های موسسه آمار ترکیه از اتباع خارجی مقیم این کشور، عراق با ۳۲۲ هزار نفر در رتبه اول، افغانستان با ۱۸۳ هزار نفر در رتبه دوم، و ایران با ۱۲۸ هزار نفر در رتبه سوم قرار دارند. اما با توجه به افزایش شمار ایرانیانی که در این کشور درخواست اخذ اقامت گردشگری کرده‌اند، اخیرا ترکیه درخواست بسیاری از شهروندان ایران را به دلایلی مختلف رد کرده است.

قوانین حوزه قضایی ترکیه در سال ۲۰۲۲، به اتباع خارجی بین ۳۰ تا ۹۰ روز، بسته به کشور محل اقامت، حق خروج از مرزهای ترکیه می‌دهد.

شهروندان ایران به گشت‌وگذار بدون ویزا به مدت ۹۰ روز (در مجموع ۶ ماه اقامت) مجازند و شهروندان اوکراین، لیتوانی، گرجستان، استونی، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و مولداوی نیز می‌توانند ۹۰ روز اقامت داشته باشند.

تمدید ویزا و اقامت برای شهروندان ایرانی در ترکیه دشوار شده است

با آغاز سال ۲۰۲۲ و پایان محدودیت‌های کرونا در ترکیه، این کشور درخواست اقامت گردشگری بیش از۹۰ روز را رد می‌کند، یا به سختی می‌پذیرد.

فهیمه و دوستش سمیه، از جمله شهروندان ایرانی‌اند که می‌گویند از سال ۲۰۱۸ در استانبول زندگی می‌کنند.

این دو تاکید می‌کنند که بسیاری از دوستانشان که بسیار پیش‌تر از آنان با اقامت گردشگری در ترکیه زندگی می‌کرده‌اند، برای تمدید اقامت خود به مشکل برخورده‌اند و حالا نگران مهلت تمدید اقامتشان‌اند که ماه آینده فرا می‌رسد.

تا پیش از بحران کرونا، ویزای دانشجویی نیز یکی از راه‌های ساده برای دریافت اقامت در ترکیه بود، اما حالا اداره مهاجرت این کشور برای این روش نیز راه را دشوار کرده است، چرا که اگر فرد متقاضی از تحصیل در دانشگاه مربوطه انصراف دهد، مجوز اقامت او نیز بلافاصله لغو می‌شود.

یکی از دیگر راه‌های دریافت اقامت ترکیه، خرید ملک است. در طول سال‌های گذشته ایرانیان همواره در فهرست شهروندان پنج کشوری بوده‌اند که برای دریافت اقامت، بیش از همه اقدام به خرید ملک کرده‌اند. اما حالا قوانین خرید ملک نیز دچار تغییر و تحولاتی شده است که مطابق آن، اگر فردی خارجی قصد خرید ملک در شهرهای بزرگ این کشور داشته باشد، بهای ملک مزبور نباید کمتر از ۷۵ هزار دلار باشد، و برای شهرهای کوچک نیز این مبلغ معادل ۵۰ هزار دلار اعلام شده است.

یاسر، یکی دیگر از شهروندان ایرانی مقیم ترکیه است که شش ‌سال پیش به دلایل سیاسی خاک ایران را ترک کرده و به ترکیه آمده است.

یاسر می‌گوید که با توجه به محدودیت‌های موجود برای پناهندگان در ترکیه، در آن زمان برای پناهندگی اقدام نکرده است، اما حالا که مشکلات دریافت اقامت گردشگری نیز به دغدغه ایرانیان مقیم ترکیه اضافه شده است، تصمیم گرفته است تا برای حل مشکل خود، درخواست پناهندگی دهد. درخواست او با مخالفت مسئولان اداره مهاجرت روبه‌رو شده است.

او می‌گوید:‌ «برای درخواست پناهندگی به شهر مانیسا که نزدیک‌ترین شهر به ازمیر بود آمدم، چون در آنجا زندگی می‌کنم. اما پس از ارائه درخواستم، مدیر اداره مهاجرت برگه من را پس داد و گفت ما پناهجو نمی‌پذیریم. البته رفتار کارمندان هم طوری بود که غیرمستقیم می‌گفتند ما تمایل نداریم خارجیان بیشتری را در کشورمان پذیرا باشیم.»

کیوان، دیگر شهروند ایران و اهل شهر ری است که در «اسکی‌شهیر» ترکیه زندگی می‌کند. او می‌گوید در ایران آرایشگر ماهری بوده است، اما چند سالی است که گذرش به این کشور افتاده است.

کیوان نیز با تایید بر اینکه خود او نیز در ترکیه برای تمدید اقامتش با مشکل مواجه شده است، می‌گوید:‌ «من برای سهولت کار اینجا یک شرکت ثبت کردم تا بتوانم هر ساله اقامتم را تمدید کنم. اگرچه، شرکت عملا وجود خارجی ندارد و در یکی از رستوران‌های این شهر مشغول ظرفشویی‌ام و آن‌هم به قیمت ساعتی ۱۸ لیر که می‌شود معادل حدود ۹۸ سنت آمریکا.»

ترکیه یکی از کشورهایی است که می‌توان با هزینه‌ای کمتر از هشت هزار لیر، در آن اقدام به ثبت شرکت کرد و بر اساس آن، برای دریافت اقامت اقدام کرد.

مطابق گزارش خبرگزاری اخلاص ترکیه، در ژوییه ۲۰۲۲، از ۱۴۲۵ شرکت  خارجی تاسیس‌شده در این کشور، ۹۷ شرکت را ایرانیان تاسیس کرده‌اند.

هر فرد خارجی با ثبت شرکت در ترکیه می‌تواند در بانک‌های این کشور نیز حساب تجاری شرکت خود را باز کند، و حتی بخت آن را دارد که با پنج سال زندگی مداوم در ترکیه همراه با اقامت شغلی از طریق شرکتی که تاسیس کرده است، شهروندی این کشور را نیز دریافت کند. اما این روند برای ایرانیان به دشواری امکان‌پذیر است. 

حساب‌های ارزی ایرانیان در بانک‌های ترکیه مسدود می‌شوند؟

در چند سال گذشته با افزایش تحریم‌ها علیه ایران، بسیاری از شهروندان ایرانی برای حفظ دارایی‌های خود، در بانک‌های کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اما از سال گذشته برخی از بانک‌های ترکیه، از جمله بانک زراعت (متعلق به دولت ترکیه) که تقریبا تنها بانکی است که افتتاح حساب در آن برای ایرانیان راحت است، به دلایل مختلف حساب‌های ارزی ایرانیان را مسدود می‌کند و محدودیت‌هایی نیز برای مشتریان خود ایجاد می‌کند.

مسدود شدن حساب ایرانیان در ترکیه حتی شامل برخی روزنامه‌نگاران ایرانی نیز شده است که تمایل نداشتند هویتشان در این گزارش فاش شود.

این افراد می‌گویند که برای رهایی از این وضعیت، مجبور شده‌اند در بانک خصوصی دیگری حساب باز کنند تا بتوانند دستمزد خود را بدون دغدغه برداشت کنند.

کارمند‌ان شعبه‌های مختلف این بانک در گفت‌وگو با نگارنده، با «عجیب» خواندن این رخدادها، گفتند که این وضعیت تنها مختص ایرانیان نیست، بلکه برای بسیاری از مشتریان خارجی دیگر نیز رخ داده است، و دلیل احتمالی آن را نیز کم‌ارزش شدن لیر در برابر دلار دانستند.

به گفته این کارمندان، ظاهرا بانک مرکزی ترکیه راهبردی را در پیش گرفته است که بر اساس آن، خارجیان مقیم این کشور ارزهای خود را به لیر تبدیل کنند، تا از این طریق از افت ارزش پول ملی این کشور جلوگیری شود.

کاهش ارزش لیر ترکیه از آغاز سال تاکنون از مرز ۳۰ درصد گذشته است. آژانس رتبه‌بندی «فیچ» پیش‌بینی کرده است که روند کاهشی ارزش لیر دست‌کم تا سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد داشت. همچنین، از سال گذشته، لیر ترکیه تقریبا کاهشی ۸۰ درصدی در برابر دلار آمریکا داشته است که از اقتصاد نابسامان این کشور حکایت دارد. با این حال، مقام‌های ارشد ترکیه، از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور، حاضر به پذیرش آن نیستند.