آخرین پروازهای مافوق صوت کنکورد در سال ۲۰۰۳ به زمین نشست.

مسافران فارغ از وضع مالی‌شان به مدت دو دهه مجبور به استفاده از هواپیماهای مادون صوت بوده‌اند.

اما آیا ممکن است برنامه به عرصه آوردن هواپیمای مسافربری پرسرعت قرن بیست و یکم حالا آغاز شود؟

امریکن ایرلاینز وقتی سفارش نسل جدید جت‌های مافوق صوتش را تحویل بگیرد، نوید سفر میامی به لندن در کمتر از پنج ساعت را داده است.

این شرکت بزرگ هواپیمایی که مقر آن در دالاس است، اعلام کرد «قرارداد خرید تا ۲۰ فروند هواپیمای اورتور در کنار امکان اضافه کردن ۴۰ فروند دیگر» را امضا کرده است.

شرکت یونایتد، رقیب امریکن ایرلاینز تاکنون بابت خرید ۱۵ فروند از این هواپیمای جدید سپرده‌گذاری کرده است.

این هواپیماها را قرار است شرکت بوم سوپرسونیک واقع در دنور بسازد.

اما آیا اصلا چنین اتفاقی خواهد افتاد؟ در ادامه به مهم‌ترین پرسش‌ها و پاسخ‌ها در این زمینه می‌پردازیم.

کنکورد چه مشکلی داشت؟

اولین پرواز آزمایشی این جت انگلیسی-فرانسوی در سال ۱۹۶۹ انجام شد و از ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۳ مسافرانی که بلیت شرکت‌های ایر‌فرانس و بریتیش ایرویز را داشتند جابه‌جا می‌کرد.

این هواپیما قادر به جابه‌جایی تا ۱۰۰ مسافر در هر پرواز با سرعت ۲.۰۴ ماخ (معادل ۱.۳۵۰ مایل در ساعت در ارتفاع پرواز ۶۰ هزار پا) بود. مسافرانی که از لندن و پاریس به نیویورک و واشینگتن دی‌سی می‌رفتند زودتر از زمان محلی شهر مبدا، به مقصد می‌رسیدند.

اما کنکورد موتور نظامی پرصدا و پرمصرفی داشت. فناوری‌ دهه ۶۰ میلادی که در این طرح انگلیسی-فرانسوی به‌کاررفته بود بسیار پردردسر بود و بدنه آلومینیومی هواپیما بر اثر حرارت ناشی از اصطکاک در طول پرواز با سرعت مافوق صوت حدود ۱۵ اینچ منبسط می‌شد.

به علت ترکیبی از گران شدن نفت، کمبود تقاضا و نگرانی‌ از ایمنی مسافران پس از سقوط سال ۲۰۰۰ در پاریس که در آن ۱۱۳ نفر کشته شدند، این هواپیما زمین‌گیر شد.

این طرح تازه چیست؟

شرکت بوم سوپرسونیک که مقر آن در دنور قرار دارد مشغول ساختن هواپیمای مسافربری جدیدی به نام اورتور است.

این طرح پیشنهادی «اس‌اس‌تی» (حمل‌ونقل مافوق صوت) دارای برد ۴۸۹۰ مایل (یعنی یک‌سوم بیش از برد کنکورد) و سرعت پرواز ۱.۷ ماخ خواهد بود.

این سرعت در ارتفاع ۶۰ هزار پایی است که معادل سرعت ۱.۰۵۰ مایل در ساعت روی زمین می‌شود. سرعت این هواپیما از کنکورد کمتر است، اما حدود دو برابر هواپیماهای کوتاه‌برد فعلی است. این هواپیماها معمولا با سرعت ۰.۸۵ ماخ پرواز می‌کنند.

این شرکت می‌گوید: «در صورت راه‌اندازی سفر مافوق صوت و زیست پایدار، می‌توان مسافرت رفت‌وبرگشت درجه تجاری سه‌ روزه را یک ‌روزه انجام داد، برقرار کردن روابط عاطفی در دوردست‌ها رونق می‌یابد و می‌توان در ماموریت‌های حقوق بشری جان عده بیشتری را نجات داد.»

این هواپیماها چه هنگام آماده می‌شوند؟

بوم سوپرسونیک می‌گوید: «اورتور قرار است در سال ۲۰۲۵ به بازار بیاید و از سال ۲۰۲۶ پروازهای آزمایشی آن آغاز می‌شود و تا سال ۲۰۲۹ شروع به جابه‌جایی مسافران می‌کند.»

البته این شرکت در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد این هواپیما تا سال ۲۰۲۳ طبق برنامه، خدمات هوایی ارائه خواهد داد.

در هر پرواز چند مسافر جا می‌گیرد؟

این یکی از چندین مورد عجیبی‌ست که هنوز مشخص نشده است. در متن اعلامیه امریکن ایرلاینز آمده است: «اورتور طوری طراحی می‌شود که ۶۵ تا ۸۰ مسافر سوار کند.»

شرکت بوم ابتدا گفت این هواپیما ۵۵ مسافر سوار می‌کند، اما حالا می‌گوید تا ۸۸ مسافر جا دارد که تقریبا به اندازه گنجایش کنکورد است.

این هواپیما چقدر جادار است؟

به گفته بوم «زیاد». این شرکت می‌گوید: «تصور کنید از پنجره‌ بزرگ شخصی خود مناظر زمین را از ارتفاع ۶۰ هزار پایی تماشا کنید. برای کار یا استراحت فضای زیادی در اختیار دارید، نمایشگر بزرگی برای سرگرم شدن و فضای اختصاصی بار زیر صندلی هم دارید.»

شباهت این هواپیما با کنکورد که فضای شخصی کمی داشت، فراتر از شباهت‌های ظاهری است.

هلن کافی، رئیس بخش سفر ایندیپندنت ماه گذشته نقشه‌های طراحی این هواپیما را بررسی کرد. برای این هواپیما «بال مرغ دریایی» تعبیه خواهد شد تا سرعت و ثبات بیشتری داشته باشد. به علاوه، طراحی جدید بدنه هواپیما که جلوی آن بزرگتر و پشتش کوچکتر است به کاهش کشش سطحی کمک می‌کند.

اورتور در کدام مسیرها پرواز خواهد کرد؟

به گفته بوم، این هواپیما بین ۶۰۰ جفت شهر مبدأ و مقصد پرواز خواهد کرد. ازجمله مسیرهای ممکن، مسیرهای طولانی بر فراز اقیانوس‌ها است. به دلیل وقوع «انفجار صوتی» بر اثر شکستن دیوار صوتی، اورتور باید در مسیرهای بر فراز زمین با سرعت مادون صوت حرکت کند.

مسیرهای گذر از اقیانوس اطلس به علت محدود بودن برد، خیلی مناسب‌تر از سفرهای با گذر از اقیانوس آرام است. در مسیر اقیانوس آرام پرواز بدون توقف تا سیدنی ممکن نیست و تنها مسیر ممکن بین ایالات متحده و ژاپن که در محدوده برد باشد مسیر سیاتل-توکیو است.

احتمال دارد سفر از شهرهای کرانه شرقی ایالات متحده مثل بوستون، نیویورک و میامی به لندن، پاریس، آمستردام و سایر کانون‌های اروپا این بازار کلیدی را تشکیل دهد. مسیر میامی به مقصدهای اصلی آمریکای جنوبی به اضافه مسیر لس‌آنجلس، سان‌فرانسیسکو و سیاتل به هاوایی هم امکان‌پذیر است.

چقدر در زمان صرفه‌جویی می‌شود؟

بستگی دارد. این شرکت ماه پیش در رونمایی از اورتور در نمایشگاه هوایی فارنبورو ادعا کرد که مثل کنکورد می‌تواند لندن تا نیویورک را در مدت سه ساعت و نیم پرواز کند. رک و راست بخواهیم بگوییم با توجه به حداکثر سرعتی که دارد این غیرممکن است. حتی چهار ساعت هم جاه‌طلبانه به نظر می‌رسد.

البته مشکل اورتور این است که طول مسیر باید حول‌وحوش حد برد آن باشد تا مزیت سرعت نمایان شود. در مسیر پرواز عادی پنج ساعته کالیفرنیا تا هونولولو دو ساعت صرفه‌جویی در وقت ممکن است آن‌قدر چشمگیر نباشد که به سفر با هواپیمای مافوق صوت ویژگی متمایزی بدهد.

مستقیم‌ترین مسیر در پروازهایی مثل لندن به شیکاگو یا تورنتو بیش از هزار مایل است که به معنای کم‌رنگ شدن شدید مزیت سرعت است.

می‌توان با آن بین ایالات متحده و استرالیا پرواز برقرار کرد؟

شرکت بوم نخستین بار که برنامه‌های خود را اعلام کرد سرعت طراحی شده ۲.۲ ماخ بود، یعنی بیش از دو برابر سرعت هواپیماهای متعارف و می‌شد مسیر هفت هزار و ۵۰۰ مایلی لس‌آنجلس تا سیدنی را حتی با احتساب توقف برای سوخت‌گیری دوباره در کم‌تر از هفت ساعت پرواز کرد: شرکت بوم وعده داده بود «ساعت هفت صبح از لس‌آنجلس پرواز می‌کنید، از تماشای اپرای کوتاهی در سیدنی لذت می‌برید و قبل از نیمه‌شب بازمی‌گردید.»

وقتی این هواپیما دیوار صوتی را می‌شکند چه رخ می‌دهد؟

از منظر مسافران و خدمه اتفاقی رخ نمی‌دهد، اما در بیرون صدایی مانند تندر‌(رعد) به گوش می‌رسد.

پرواز با این هواپیما چقدر گران‌تر از پرواز با هواپیمای عادی است؟

جزئیات قیمت‌ها اعلام نشده است و شرکت‌های هواپیمایی باید در مورد تعیین قیمت تصمیم‌گیری کنند. شرکت بوم می‌گوید: «داریم اورتور را طراحی می‌کنیم تا شرکت‌های هواپیمایی بتوانند نرخ‌هایی شبیه پروازهای درجه تجاری امروزی ارائه بدهند.»

ایمن است؟

آمریکن ایرلاینز می‌گوید: «بوم طبق بندهای توافق باید قبل از تحویل هواپیماهای اورتور الزام‌های عملیات استاندارد، عملکرد و ایمنی این صنعت و همچنین سایر شرایط معمول در آمریکا را رعایت کند.»

کدام شرکت‌های هواپیمایی با آن خدمات پروازی ارائه خواهند داد؟

آمریکن ایرلاینز و یونایتد ایرلاینز گفته‌اند این هواپیمای جت را خریداری می‌کنند و سپرده‌ها را پرداخت کرده‌اند.

بریتیش ایرویز و ویرجین آتلانتیک برای خریدن این هواپیمای جت ابراز علاقه‌ای نکرده‌اند. اگر این شرکت‌ها هم ابراز علاقه کرده بودند مسیرهای ایالات متحده و منطقه کارائیب برای آن‌ها از همه مناسب‌تر بود.

قبل از آن‌که کنکورد هم راهی آسمان شود شرکت‌های هواپیمایی شامل ایر ایندیا، لوفت‌هانزا و کانتاس در پی سفارش دادن این هواپیمای مافوق صوتی انگلیسی فرانسوی بودند، اما ابراز علاقه‌شان هرگز به خرید واقعی منجر نشد.

اثرات زیست‌محیطی چه وضعی دارد؟

سازنده می‌گوید اورتور «سرعت، ایمنی و زیست پایداری بهینه‌ای دارد» هر چند که ردپای کربنی آن به ازای هر مسافر خیلی بیش‌تر از هواپیمای متعارف برای مسافران درجه عادی است.

شرکت بوم می‌گوید: «اورتور نخستین هواپیمای مافوق صوت است که طراحی آن از روز نخست مبتنی بر زیست پایداری بوده است. داریم این هواپیما را طوری بهینه‌سازی می‌کنیم که ۱۰۰ درصد از سوخت هواپیمایی زیست پایدار (اس‌ای‌اف) استفاده کند و عملیات کربن صفر را تسهیل کند.»

پرواز مافوق صوت: واقعیت یا داستان علمی تخیلی؟

به نظر می‌رسد مسافران بریتانیا هر چند سال این خبر را می‌شنوند که به‌زودی می‌توانند فقط طی دو ساعت به استرالیا سفر کنند (در حالی که سریع‌ترین حالت این سفر هم‌اکنون ۱۷ ساعت طول می‌کشد.)

نکته کلیدی این است که به ما اطمینان خاطر داده‌اند که سفر به‌صورت مافوق صوت است. فکر اصلی این است که هواپیمایی مسافری در فراسوی جو زمین به پرواز درمی‌آید و سرعت آن شاید به پنج هزار مایل در ساعت برسد و بعد هم فرود می‌آید، اما نبود نقدینگی و اراده سیاسی برای اجرای چنین طرحی هم نمایان است.