تازه‌ترین گزارش وزارت نیرو نشان می‌دهد از مجموع آب شرب تولیدی در مناطق شهری ایران، ۲۷ درصد از آن بدون درآمد است که در واقع گم می‌شود.

این گزارش مربوط به میزان کسری درآمد فروش آب شرب تا پایان خرداد ماه سال جاری است که وزارت نیرو هر ماه اقدام به انتشار آن می‌کند.

بررسی‌های گزارش‌های خرداد ماه این وزارت‌خانه نشان می‌دهد که ۸۳ درصد مصرف آب شرب در ایران خانگی است و متوسط نرخ فروش يک مترمکعب آب ۷۹۰ تومان است.

این گزارش همچنین می‌گوید میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف ۲۰۳ لیتر در روز است که نسبت به برخی از کشور‌های توسعه یافته، رقم بالایی است. میزان آب بدون درآمد در ایران هم از دیگر شاخص‌هایی است که نسبت به سایر کشور‌های توسعه یافته بالاست.

آب بدون درآمد شامل هدررفت آب در لوله‌ها، مصارف دستگاه‌های دولتی، مصارف غیرمجاز و سایر مواردی است که بابت مصرف آن، پولی به وزارت نیرو پرداخت نمی‌شود.

آن‌طور که ایرنا گزارش کرده است کار مطالعات علمی درباره هدر رفت آب از سال ۱۳۷۳ در ایران آغاز و در برنامه دوم توسعه ایجاد طرح ملی تحقیق، توسعه و بهسازی تاسیسات آب و تاسیس دفاتر آب به حساب نیامده مورد توجه قرار گرفت.

از سال ۱۳۸۳ نیز استاندارد‌های بین‌المللی در زمینه اندازه‌گیری «آب بدون درآمد» و اجزای آن پیاده‌سازی شده است.

پیش از این سال، اطلاعات دقیقی در این حوزه وجود نداشت و اعداد و ارقام مرتبط با هدررفت آب براساس یک سری پیش‌بینی‌ها و گمانه‌زنی‌ها صورت می‌گرفت.

براساس اعلام سال ۱۴۰۰ سایت وزارت نیرو، میزان آب بدون درآمد در شبکه‌های آب شهری و روستایی ایران حدود ۳۰.۱ درصد است که شامل ۱۳.۵ درصد هدر رفت واقعی (فیزیکی)، ۱۵ درصد هدر رفت ظاهری (غیر فیزیکی ) و ۱.۶ درصد مصارف مجاز بدون درآمد می‌شود.

هدررفت واقعی به حجمی از آب گفته می شود که به صورت واقعی (فیزیکی) از شبکه‌های توزیع هدر می‌رود و شامل نشت از شبکه‌های توزیع، نشت از خطوط انتقال، نشت و سر ریز مخازن و نشت از انشعابات مشترکان است.

هدررفت ظاهری به حجمی از آب گفته می‌شود که مصرف شده است، ولی به دلایل متعددی از جمله خطای کنتورهای مشترکان اندازه گیری نشده است. 

این هدر رفت شامل خطای تجهیزات اندازه گیری، انشعابات غیر مجاز و خطای قرائت و انتقال داده‌ها می‌شود.

مصارف مجاز بدون درآمد نیز به مصارفی گفته می‌شود که استفاده از آن مجاز است، ولی درآمدی برای شرکت‌های آب و فاضلاب ندارد، مانند مصارف فرایندی در تاسیسات آب و فاضلاب، مصارف آتش نشانی و…

بر اساس مطالعات بانک جهانی میانگین میزان آب بدون درآمد در کشورهای توسعه یافته ۱۵ درصد و در کشورهای در حال توسعه ۳۵ درصد است که ایران هم در زمره کشور‌های دسته دوم قرار دارد.

در ایران برای کاهش نیم درصدی آب بدون درآمد در برنامه ششم توسعه، سالانه اعتباری معادل ۶۰۰ میلیارد تومان پیش بینی شده است در حالی که برای برای کاهش هر یک درصد آب بدون درآمد، یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان منابع مالی مورد نیاز است.

مقام‌های وزارت نیرو در سال‌های اخیر بارها از کاهش میزان آب بدون درآمد در پی برخی اصلاحات زیرساختی و زیربنایی سخن به میان آورده‌اند، اما گزارش سال ۱۴۰۰ روزنامه «فرهیختگان» نشان می‌دهد میزان آب بدون درآمد در ایران در سال ۱۳۹۹ رقمی معادل ۲۴.۴ درصد بوده که در سال ۱۴۰۰ به ۲۶.۶ درصد و در نهایت در خرداد ماه سال ۱۴۰۱ به ۲۷ درصد افزایش یافته که نشان از تشدید این وضعیت در حوزه آب شرب دارد.

برق از دیگر انرژی‌ها با هدر رفت بالا در ایران است که به گفته علیرضا کفش‌کنان، کارشناس انرژی «تلفات در شبکه توزیع برق ایران بالغ دو برابر کشورهای پیشرفته و معادل ۶۰۰ میلیون تومان در روز است.»

کفش‌کنان گفت: «با احتساب اتلاف ۱۰ درصدی برق و ظرفیت تولید ۶۰ هزار مگاواتی برق در فصل گرما، حدود شش هزار مگاوات برق به ارزش ۶۰۰ میلیون تومان روزانه هدر می‌رود.»

به گفته او فرسودگی تجهیزات برق و برق دزدی دو عامل اصلی در اتلاف برق در ایران است.

مقام‌های وزارت نیرو می‌گویند، برای کاهش پنج درصدی هدر رفت برق از سال ۱۳۹۲، حدود پنج هزار میلیارد تومان هزینه کرده‌اند که منجر به صرفه‌جویی ۵۰ هزار میلیارد تومانی در بخش نیروگاهی و شبکه‌های انتقال شده است.