بحران جهانی انرژی و تهاجم روسیه به اوکراین، نه‌تنها باعث تغییر روندها و تحرکات بازار جهانی انرژی شد، بلکه فرصت مناسبی برای کشورهای عرب  حوزه خلیج فارس پدید آورد تا نقش مهم‌تری در امنیت منطقه‌ای و جهانی انرژی ایفا کنند. تلاش اروپا برای یافتن جایگزینی برای منابع انرژی روسیه، باعث توجه بیشتر به منابع انرژی کشورهای حوزه خلیج فارس نیز شد. در این بین، در سال‌های گذشته حملات موشکی و پهپادی به زیرساختار انرژی کشورهای عرب منطقه، از جمله عربستان سعودی، باعث ایجاد نوسان در بازار انرژی شد و به تبع آن، توجه بیشتر دولت‌های منطقه نیز به مسئله امنیت زیرساختار و امنیت عرضه انرژی جلب شد. در حالیکه بازار جهانی انرژی هنوز به ثبات کامل نرسیده است و تلاش کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی برای ایجاد توازن در بازار موفق نبوده است، هرگونه ناامنی در مسیرهای ترانزیت انرژی، خبر نامساعدی برای کشورهای مصرف‌کننده انرژی خواهد بود.

اجلاس توسعه و امنیت جده و امنیت انرژی

عربستان سعودی در ماه‌های گذشته بارها به درخواست آمریکا و سایر کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت برای افزایش ظرفیت تولید نفت، جواب منفی داده است. در دو ماه اخیر، در پی برخی تماس‌های دیپلماتیک بین آمریکا و عربستان سعودی و برخی کشورهای عمده تولید‌کننده نفت، اعضای «اوپک‌پلاس» تا حدی ظرفیت تولید نفت را افزایش دادند، اما این میزان افزایش تولید نیز نتوانسته است به کاهش قیمت نفت بینجامد. اعضای اوپک دلیل اصلی افزایش قیمت نفت را حوادث ژئوپلتیک می‌دانند و معتقدند که در حال حاضر، نفت به میزان کافی در بازار عرضه می‌شود. آینده بازار نفت و  امنیت زیرساختار و عرضه نفت، به دغدغه اصلی کشورهای عمده تولیدکننده نفت تبدیل شده است. عربستان سعودی در حالی میزبان اجلاس توسعه و امنیت جده بود که پیش از سفر جو بایدن به ریاض، در مورد احتمال موفق بودن آن سفر و تمایل نداشتن عربستان سعودی به افزایش ظرفیت تولید نفت، تردیدهای زیادی در رسانه‌های بین المللی مطرح شده بود.

 در سخنرانی‌های اکثر رهبران کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، مسئله امنیت انرژی و لزوم عاری شدن منطقه از سلاح‌های هسته‌ای مطرح شد. در بیانیه پایانی این اجلاس، بر اهمیت تلاش جمعی به منظور مقابله با تمام تهدیدها نیز تاکید شد. حضور جو بایدن در اجلاس توسعه و امنیت جده نیز توجه بیشتری به این اجلاس جلب کرد. شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، که ریاست این اجلاس را بر عهده داشت، در سخنان خود با اشاره به شرایط وچالش‌های بین‌المللی موجود، ابراز امیدواری کرد که  این اجلاس سرفصل تازه‌ای برای همکاری‌های راهبردی میان کشورهای عرب منطقه و ایالات متحده در مسیر خدمت به منافع مشترک، و تقویت امنیت و توسعه در این منطقه مهم برای همه جهان باشد. او با اشاره به بحران جهانی زیست‌محیطی، خواستار اتخاذ سیاست  واقع‌گرایانه و مسئولیت‌پذیرانه از سوی همه کشورها برای تحقق توسعه پایدار، از طریق انتقال تدریجی و مسئولانه به سوی منابع پایدارتر انرژی شد. او در ادامه با اشاره به تلاش عربستان سعودی برای به صفر رساندن انتشار کربن از طریق اقتصاد مبتنی بر«کربن‌صفر»، گفت که ریاض روندی را در پیش گرفته است که با برنامه‌های توسعه‌‌محور این کشور برای تنوع منابع اقتصادی همسو است، و در ادامه افزود که عربستان سعودی میزان تولید نفت خود را به ۱۳ میلیون بشکه در روز افزایش داده است و قادر به افزایش بیش از آن نیست.

از سال ۲۰۱۹، تنگه هرمز شاهد حمله‌هایی به تانکرها و نفتکش‌ها بود و در همین بازه زمانی نیز برخی نفتکش‌ها به دست کشورهای منطقه، به ‌ویژه ایران، توقیف شدند. با تداوم حمله‌های موشکی و پهپادی حوثی‌ها به زیرساختار انرژی کشورهای منطقه، این کشورها خواستار واکنش جامعه جهانی و به ویژه آمریکا به این حملات، و نیز به ایران، (به عنوان حامی حوثی‌ها) بودند. یکی از مواردی نیز که باعث تداوم تنش در روابط ریاض و واشنگتن شده بود، راضی نبودن ریاض از مواضع دولت بایدن در قبال حمله‌های پهپادی به زیرساختار این کشور بود. دغدغه اصلی عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه، از جمله امارات، از توافق  احتمالی  بین ایران و گروه ۴+۱، توجه نشدن به نگرانی‌های امنیتی این کشورها در چنین توافقی است.

علاوه بر کشورهای منطقه، مسئله توان پهپادی ایران و بهره‌گیری نیروهای نیابتی از آن، به دغدغه امنیتی اسرائیل نیز تبدیل شده است. اواسط تیر ۱۴۰۱، بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، در مورد حضور پهپادهای حزب‌الله در نزدیکی میدان گازی کاریش، گفت پهپادهایی که حزب‌الله لبنان اخیرا به سمت میدان گازی کاریش در آب‌های شمالی اسرائیل فرستاد، ساخت ایران بودند. باید در نظر داشت که طبق داده‌های موسسه پژوهشی اسرائیلی آلما، حزب‌الله حدود دو هزار پهپاد در اختیار دارد که بسیاری از آن‌ها پهپادهای پیشرفته ایرانی، و برخی دیگر نیز ساخت خود حزب‌الله است.

در بیانیه‌ مشترک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس  و  آمریکا، از همکاری‌های میان کشورهای عضو این شورا و ایالات متحده‌ در جهت حمایت از امنیت و ثبات منطقه و مسیرهای عبور و مرور دریایی ابراز خرسندی شد، و بر تصمیم اعضای این شورا بر توسعه‌ همکاری‌ها وهماهنگی‌ها برای تقویت منظومه‌ دفاعی برای مقابله با تهدیدهای ناشی از انتشار سیستم‌های پهپادی، موشک‌های مختلف، و مسلح شدن گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان مسلح، نیز تاکید شد.

در بیانیه نهایی و نیز سخنرانی‌های رهبران شورای همکاری خلیج فارس و سایر کشورهای شرکت‌کننده  در اجلاس توسعه و امنیت جده، نگرانی امنیتی این کشورها در مورد عرضه و ترانزیت انرژی به روشنی قابل مشاهده است. در حالیکه بحران انرژی هنوز ادامه دارد، در صورت بروز هرگونه حمله پهپادی و موشکی به زیرساختار انرژی کشورهای این منطقه و ناامن شدن مسیرهای دریایی حمل و نقل انرژی، باید شاهد افزایش بیش از حد قیمت نفت و گاز شد. اقتصاد کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی نمی‌تواند در مقابل چنین حملات احتمالی مصون بماند.

اگر توافق اتمی نیز حاصل شود، که در شرایط فعلی بسیار نامحتمل به نظر می‌رسد، کشورهای مصرف‌کننده انرژی باید توجه بیشتری به امنیت زیرساختار و عرضه انرژی کشورهای منطقه نشان دهند. تسریع پروسه گذار انرژی، و نیز افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز کشورهای منطقه، بدون سرمایه‌گذاری بیشتر در امنیت فیزیکی زیرساختار و ترانزیت انرژی امکان‌پذیر نیست. رفع  نگرانی امنیتی کشورهای منطقه، نیازمند حمایت کشورهای مصرف‌کننده انرژی و فراهم کردن شرایط ضروری برای افزایش ضریب امنیتی زیرساختار انرژی این کشورها است.