همزمان با جنجال‌ها بر سر لایحه‌ای که در پارلمان بلژیک برای استرداد مجرمان زندانی میان این کشور و جمهوری اسلامی ایران در دست تصویب است، جمهوری اسلامی بار دیگر توانایی خود برای متهم‌کردن شهروندان غربی به آن‌چه «جاسوسی» می‌نامد و بازداشت و گروگان‌گیری از آنان را به رخ کشورهای غربی می‌کشد. این در حالی است که منتقدان لایحه استرداد مجرمان، آن را هموار کردن راه برای ادامه «دیپلماسی گروگان‌گیری» جمهوری اسلامی می‌دانند و همچنین ترفندی برای آزادی اسدالله اسدی، دیپلمات پیشین ایرانی که به جرم اقدام تروریستی در زندان بلژیک به‌سر می‌برد. 

شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی چهارشنبه‌شب، ۱۵ تیرماه ۱۴۰۱، در بخش خبری ۲۰:۳۰ گزارشی منتشر کرد با عنوان «شناسایی دیپلمات‌هایی که به‌جای رایزنی جاسوسی کرده‌اند».

خبر «۲۰:۳۰» در تلویزیون جمهوری اسلامی که پخش اعتراف‌های اجباری و خبرسازی و گزارش‌های امنیتی-سیاسی با برخی داده‌های جعلی را نیز در کارنامه دارد، تحت نظارت معاونت سیاسی سازمان صداوسیما تولید می‌شود.  

آمنه‌سادات ذبیح‌پور، خبرنگار سیمای جمهوری اسلامی که به همکاری با نهادهای امنیتی برای گرفتن «اعتراف اجباری» از برخی افراد بازداشت‌شده، متهم است و به همین دلیل عنوان «بازجو-خبرنگار» بر او نهاده‌اند، بار دیگر با استفاده‌از تصاویری که نهادهای امنیتی-اطلاعاتی و به‌ویژه «سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» در اختیارش گذاشته‌اند، این‌بار به‌ظاهر از «جاسوسانی» پرده برمی‌دارد که به زعم رسانه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی، «در پوست دیپلمات‌های خارجی» وارد ایران شده‌اند.

گزارش با تصاویری پهپادی آغاز می‌شود که به گفته خبرنگار، «اطلاعات سپاه از حضور چند خارجی در کویر مرکزی ایران» تهیه کرده است.

این گزارش به سه‌ مورد تا اندازه‌ای مشابه می‌پردازد:

جایلز ویتاکر، معاون پیشین سفیر بریتانیا در تهران 

مورد اولی که در این گزارش مطرح می‌شود، جایلز ویتاکر (Giles Whitaker)، معاون سفیر بریتانیاست که با خانواده‌اش به کویر شهداد می‌رود؛ او با وجود تابلوهایی در آن مکان به دو زبان فارسی و انگلیسی با این نوشته که «ورود به بیایان جهانی لوت بدون مجوز ممنوع می‌باشد»، به گفته خبرنگار، «پا را فراتر گذاشته، از خاک این‌جا نمونه برداشته و از منطقه ممنوعه تصویر گرفته است».

ویتاکر از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ میلادی معاون سفیر بریتانیا در تهران بود، اما در این گزارش هیچ اشاره‌ای به زمان سفر ویتاکر به این منطقه کویری نشده و تنها گفته می‌شود که این اقدام، «هم‌زمان با یک رزمایش موشکی هوافضای سپاه در نزدیکی این مکان» رخ داده است.

در گزارش تصاویری از معاون سفیر بریتانیا که با چشم‌بند در ماشینی نشسته است و احتمالا از بازداشت او حکایت دارد نیز دیده می‌شود و خبرنگار در نهایت می‌گوید که او «با عذرخواهی از این شهر اخراج می‌شود».

پس از پخش این گزارش، سفارت بریتانیا با انتشار بیانیه‌ای، اعلام کرد: «گزارش‌ها درباره بازداشت دیپلمات بریتانیایی در تهران کاملا نادرست است.»

سایمون شرکلیف، سفیر فعلی بریتانیا در تهران، نیز روز پنجشنبه، ۱۶ تیرماه، در حساب توییتر خود نوشت که ویتاکر در دسامبر سال گذشته، با پایان ماموریت خود، ایران را ترک کرده است.

برخی منابع، رزمایش موشکی ذکرشده در این گزارش را همان رزمایش موشکی «پیامبر اعظم ۱۷» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عنوان کرده‌اند که در اواخر دسامبر سال ۲۰۲۱ برگزار شد و در مرحله نهایی آن، روز سوم دی‌ماه ۱۴۰۰، ۱۶ فروند موشک بالستیک برد بلند، میان‌برد و کوتاه‌برد مختلف در منطقه «کویر مرکزی» به‌صورت همزمان به‌سمت اهداف از پیش تعیین‌شده پرتاب شدند.

این درحالی است که هرچند در ابتدای گزارش به کویر مرکزی اشاره می‌شود، شهداد (واقع‌در استان کرمان) در دشت لوت (کویر لوت) و در فاصله چندصد کیلومتری از کویر مرکزی (دشت کویر) واقع است. پیش‌تر هم رزمایش موشکی پیامبر اعظم-۷ در تیرماه سال ۱۳۹۱ در کویر لوت برگزار شده بود که ویتاکر تازه چند سال بعد از آن به ایران آمد. 

مشخص نیست آیا همزمانی تقریبی رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ با زمان خروج معاون سفیر بریتانیا در تهران، تهیه‌کنندگان گزارش را به اشتباه انداخته و کویر لوت و کویر مرکزی را یکی فرض کرده‌اند، یا نکات اعلام‌نشده دیگری هم درمورد زمان ضبط این تصاویر وجود دارد که خبرگزاری تسنیم «شکار امنیتی معاون سفیر انگلیس در حال انجام تحرکات اطلاعاتی نزدیک رزمایش‌های موشکی ایران» خوانده است. همچنین مشخص نیست نمونه‌برداری ویتاکر از خاک نقطه‌ای در کویر، چگونه ممکن است آن‌طور که در گزارش آمده است، به‌ «شناسایی تجهیزات و مهمات» به‌کار گرفته‌شده در رزمایش مذکور بینجامد؟

ماچِی والچاک، استاد دانشگاه لهستانی

 در ادامه گزارش به شخصی به نام ماچی والچاک (Maciej Walczak) اشاره می‌شود که «همراه سه نفر دیگر با نام تبادل علمی با یک دانشگاه وارد کشور شده، اما به‌عنوان گردشگر به کرمان و به منطقه کویر شهداد می‌رود». هم‌زمان با نمایش گذرنامه‌ها و تصاویری از این افراد، خبرنگار مدعی می‌شود که حضور این افراد نیز «هم‌زمان با تست موشکی در این منطقه» بوده و براساس «تصاویر منتشرشده اطلاعات سپاه» اقدام به «نمونه‌برداری خاک، نمک، سنگ، گِل و آب» کرده‌اند.

مشخص نیست که «تصاویر اطلاعات سپاه» در چه منبعی جز این گزارش منتشر شده‌اند، اما تصاویری هم از قطعه‌سنگ‌هایی پیچیده در پلاستیک، به‌عنوان «نمونه‌های کشف‌شده هنگام خروج او از ایران» نمایش داده می‌شود.

به گفته خبرنگار، ماچی رئیس بخش «میکروبیولوژیکی و بیوفناوری دانشگاه کوپرنیک لهستان» و این دانشگاه مرتبط با «رژیم صهیونیستی» است.

البته بررسی‌ها نشان می‌دهد ماچی والچاک رئیس بخش «میکروبیولوژی محیطی و بیوتکنولوژی» در دانشگاه نیکلاس کوپرنیک در شهر ترونی واقع‌در شمال لهستان است، اما منظور خبرنگار از مرتبط بودن این دانشگاه با اسرائیل به‌هیچ‌وجه مشخص نیست.

در ادامه گزارش‌ با نمایش تصاویری از پیام‌های واتس‌اپی رد‌وبدل‌شده به زبان لهستانی در ۱۳ تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۲ تا ۲۵ شهریورماه ۱۴۰۰) میان این استاد دانشگاه و دو نفر به نام‌های کریستیان و پاتریشیا، خبرنگار مدعی می‌شود که «اطلاعات سپاه از تلفن همراه او این پیام‌ها را ردیابی کرده» و او «اطلاعات منطقه ممنوعه» را برای زنی به نام پاتریشیا فرستاده است.

نام گیرنده پیام‌ها Patrycja UMK ثبت شده است و با توجه به این‌که UMK مخفف نام دانشگاه نیکلاس کوپرنیک (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) است، احتمالا گیرنده پیام‌ها یکی از دوستان یا همکاران او در دانشگاه باشد.

خبرنگار بدون به‌میان‌آوردن هیچ سندی، یا دست‌کم ترجمه پیام‌ها از زبان لهستانی، مدعی می‌شود که گفت‌وگوی مذکور نشان می‌دهد «قبل از سفر برخی مناطق شناسایی و برای نمونه‌برداری برنامه‌ریزی شده» است.

در جست‌وجوی خبرهای مربوط به شهریورماه سال ۱۴۰۰، به هیچ گزارشی در رابطه با آزمایش موشکی اعلام‌شده‌ای در مناطق کویری ایران در فاصله ۲۲ تا ۲۵ شهریورماه برنخوردیم.

پس از پخش این گزارش تلویزیونی، وزارت امور خارجه لهستان روز پنجشنبه در بیانیه‌ای از بازداشت یکی از شهروندانش در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱ در ایران و تلاش‌های کنسولی و دیپلماتیک آن کشور برای آزادی او خبر داد. 

در این بیانیه بدون اشاره به نام فرد بازداشت‌شده، آمده است: «وزارت امور خارجه با توجه به مصلحت این دانشمند معتبر، جزئیات پرونده را فاش نمی‌کند و خواهان حفظ حریم خصوصی او و بستگانش است.»

رونالد گیشلر، همسر رایزن فرهنگی سفارت اتریش در تهران

سومین فردی که در گزارش بیست‌وسی به او اشاره می‌شود، رونالد گیشلر (Ronald Gischler)، همسر رایزن فرهنگی سفارت اتریش است که به‌ادعای خبرنگار با فرزندانش به «یکی از روستاهای توابع شهرستان دامغان» می‌رود و زمانی‌که آن‌ها بازی می‌کنند، او «از خاک منطقه نمونه‌برداری می‌کند». بدون توضیح بیشتر در مورد او، تنها گفته می‌شود که گیشلر یک‌بار هم پیش‌تر «هنگام عکسبرداری از مناطق نظامی تهران شناسایی شده است».

وجه اشتراک این سه نفر براساس این گزارش، در اقدام به «نمونه‌برداری از خاک و سنگ» منطقه بوده، اما مشخص نشده است که از این خاک چگونه ممکن است برای اهداف «جاسوسی» استفاده شود.

درحالی‌که از میان این افراد، تنها ویتاکر به‌عنوان دیپلمات به ایران آمده است، پیش از پخش گزارش، مجری خبر «۲۰:۳۰» می‌گوید: «سازمان اطلاعات سپاه دیپلمات‌هایی را که به‌جای رایزنی، جاسوسی کرده‌اند، شناسایی کرده، آن هم در منطقه ممنوعه» و هیچ‌گونه توضیحی بیشتری درمورد چرایی پخش آن، زمان رویدادهای مورد اشاره و ارتباطشان به مسائل جاری نمی‌دهد.

این گزارش در کمتر از سه دقیقه، چند بار بر «اشراف اطلاعاتی» سازمان اطلاعات سپاه، تصاویر پهپادی این سازمان و همچنین رصد اطلاعاتی «افراد مرتبط با سفارتخانه‌های غربی که به‌جای رایزنی، به‌دنبال دزدی اطلاعات هستند» اشاره می‌کند که از «آسمان و زمین» در جریان است.

اشراف اطلاعاتی سازمان اطلاعات سپاه و توانایی گروگان‌گیری جمهوری اسلامی

به این‌ترتیب، به نظر می‌رسد هدف از گزارش، تاکید و تبلیغی برای توانایی‌های امنیتی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران باشد؛ آن هم در شرایطی که پس از عملیات‌های متعدد منتسب به اسرائیل در خاک ایران که در هفته‌های اخیر به کشته‌شدن افرادی از سپاه‌پاسداران و متخصصان برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی منجر شد، به‌طور ناگهانی حسین طائب پس‌از ۱۳ سال از ریاست سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برکنار و بحث‌های فراوانی درباره ضعف این سازمان در مقابله با این عملیات‌ها و نفوذ اسرائیل مطرح شد.

از سوی دیگر، این گزارش درست همزمان با جنجال‌ها بر سر لایحه‌ استرداد مجرمان میان بلژیک و جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است که مراحل تصویب آن در پارلمان بلژیک در جریان است و درصورت نهایی‌شدن، می‌تواند به آزادی و استرداد اسدالله اسدی، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی به ایران منجر شود که هم‌اکنون به جرم اقدام به عملیات تروریستی در بلژیک زندانی است. 

هدف دیگر از این گزارش، شاید نوعی هشدار باشد به کشورهای اروپایی مبنی‌بر این‌که شهروندانتان در ایران را تحت نظر داریم و پیدا کردن بهانه برای بازداشت آن‌ها نیز کم نداریم.  

این گزارش همچنین همزمان با در بن‌بست قرار گرفتن مذاکرات احیای برجام منتشر شده است که یکی از دلایل اصلی به‌نتیجه نرسیدن آن، درخواست فرابرجامی حذف نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکاست.