جنگ روسیه علیه اوکراین تاکنون به ایجاد تغییرهای عمیق در روابط مسکو و غرب، دوقطبی شدن بیشتر کشورها، چه بر سر جنگ و چه در مورد اولویت دادن به منافع ملی کشورهای دیگر، منجر شده است. این در حالی است که تشدید درگیری در شرق اروپا باعث شده است جامعه جهانی در مواجهه با انبوهی از تهدیدهای پیش‌رو با چالش‌ و دشواری بسیاری روبه‌رو شود.

بر اساس پیش‌بینی‌های ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، به درازا کشیدن جنگ در اوکراین بدون شک به این معنی است تغییرهایی که جنگ فعلی تحمیل می‌کند با گذشت زمان، عمیق‌تر می‌شود و این دگرگونی‌ها چنان گسترش خواهد یافت که نظم جهانی را به‌گونه‌ای شکل می‌دهد که ساختار و ماهیت آن در حال حاضر قابل پیش‌بینی نیست.

پیش از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، پیش‌بینی می‌شد که وقوع جنگ ممکن است به ظهور ائتلاف چین و روسیه با قابلیت‌های راهبردی، نظامی و اقتصادی بزرگی منجر شود و این ائتلاف با توجه به گستره جغرافیایی و جمعیتی قابل توجه، بتواند تصمیم‌هایش را به بسیاری از کشورهای جهان، فارغ از فاصله جغرافیایی‌شان با قلمرو این ائتلاف، تحمیل کند.

از سوی دیگر، تایوان به نقطه توازن فشار بین‌المللی در سنجش تنش بین غرب و چین تبدیل شده است. غرب با تقویت نقش استرالیا در منطقه، تقویت نیروهای دفاعی ژاپن و تلاش برای جذب هند به «ائتلاف چهارگانه»، که علاوه بر دو کشور یادشده ایالات متحده آمریکا را نیز شامل می‌شود، در حال سازماندهی مجدد صفوفش در منطقه آسیا-اقیانوسیه است. این در حالی‌ است که چین اصرار دارد موضوع تایوان مسئله‌ای داخلی است که با هیچ طرف ثالثی قابل بحث و مناقشه نیست. پکن پرواز هواپیماهای جنگی و تحرکات نظامی‌اش در اطراف جزیره تایوان را پیوسته افزایش می‌دهد. ژنرال وی فنگه، وزیر دفاع چین، در نشست شانگری-لا در سنگاپور، هشدار داد: «اگر تایوان استقلال خود را اعلام کند، چین تا آخرین توان به مبارزه ادامه خواهد داد.»

هرچند این جنبه از رویارویی شرق و غرب بیشتر مورد بحث و بررسی کارشناسان و بازتاب رسانه‌ها بوده است، دبیرکل ناتو افزود با گذشت زمان، طولانی شدن جنگ به بهای حمایت نظامی ناتو از اوکراین محدود نخواهد بود، و کشورهای اروپایی ناگزیر خواهند بود بار سنگین افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی را نیز تحمل کنند.

توانایی دموکراسی‌های غربی در حفظ مواضعشان در قبال جنگ اوکراین، در حالی‌ که جزئیات طرح روسیه برای ادامه جنگ و رسیدن به پیروزی مشخص شده است، عمده‌ترین مسئله، سوای حمایت نظامی و افزایش هزینه‌های زندگی در کشورهای غربی، محسوب می‌شود. با توجه به سخنان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در «مجمع جهانی اقتصاد سن پترزبورگ»، به نظر می‌رسد که پوتین به فروپاشی ائتلاف غربی که در چارچوب موضع‌گیری مشترک در قبال جنگ اوکراین ایجاد شده است، اطمینان دارد. پوتین بر این باور است مسیر قهقرایی غرب که نظریه‌پردازان طرح «اوراسیا» بر آن تکیه کرده‌اند، همچنان ادامه دارد و این امر در کاهش شدید ارزش ارزهای غربی، افزایش تورم، از دست دادن استقلال اروپا در سیاست خارجی و اصرار غرب بر تعامل با سایر کشورهای جهان با رویکردی توام با احساس برتری و خود‌بزرگ‌بینی، تجسم یافته است. البته انتخابات اخیر در مجارستان و فرانسه منعکس‌کننده این واقعیت بود و از مسائل بسیاری در این زمینه پرده برداشت.

توجه به برخی حقایق که به سخنان پوتین اعتبار می‌بخشد، مهم است. اولین مورد این است که وضعیت نظامی در اوکراین دستخوش تغییرهایی شده که در بسیاری از زمینه‌ها به نفع روسیه است، به‌ویژه پس از آنکه ارتش روسیه تاکتیک‌های پیشروی سریع در عمق اوکراین را کنار گذاشت و برای تخریب پایگاه‌های نظامی و تصرف شهرهای اوکراین، استفاده از توپخانه سنگین را که ارتش روسیه در آن برتری دارد، آغاز کرد.

همان‌گونه که ژوزف استالین، رهبر پیشین اتحاد جماهیر شوروی، همواره بر «گذار از تغییر كمى به كیفى» تاکید داشت، رهبران روسیه متوجه شدند که تسلیحات ارتش روسیه در برابر سلاح‌های مخالفان غربی، به‌ویژه در برابر تانک‌ها و هواپیماها، نمی‌تواند ایستادگی کند. بنابراین، برای پاکسازی و تصرف شهرها به استفاده از ابزار و تاکتیک‌های متوسل شدند که در آن‌ها برتری دارند، یعنی توپخانه‌ای که همه چیز را نابود می‌کند. برای مقابله با این تاکتیک، ارتش اوکراین به توپخانه‌ای مشابه روس‌ها و سلاح‌های پیشرفته ضد‌تانک نیازمند است. به همین دلیل، کی‌یف در حال حاضر در تلاش برای دستیابی به سلاح‌های یادشده است.

واقعیت دوم این است که روسیه و اوکراین دیدگاه‌های متفاوتی در زمینه میزان تلفات ناشی از جنگ دارند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، اعلام کرد که کشورش روزانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سرباز از دست می‌دهد. اکنون، صرف‌نظر از شمار قربانیان طرف مقابل، به نظر می‌رسد که پوتین بر ادامه عملیات نظامی، که پیامدهای اقتصادی داخلی آن کاهش یافته است، اصرار دارد. پوتین می‌گوید که مسکو نگران تعداد کشته‌شدگان جنگ نیست و تلفات انسانی روسیه را از تلاش برای دستیابی به پیروزی قاطع نظامی که زمینه را برای مذاکره و تحمیل شرایط مدنظر مسکو فراهم کند، باز نخواهد داشت.

در نتیجه، می‌توان گفت اظهارنظرها در آغاز جنگ اوکراین مبنی بر اینکه آینده جهان به این درگیری گره خورده مبالغه‌آمیز نبوده است، اما برنده و بازنده این جنگ هنوز مشخص نیست و دو طرف جنگ همچنان بر رسیدن به پیروزی و تبدیل آن به صلحی که از دیدگاه آن‌ها آینده جهان را ترسیم می‌کند، باور دارند.

برگرفته از روزنامه شرق الاوسط