سخنان امیرحسین بانکی‌پور فرد، نماینده اصفهان و رئیس «کمیسیون مشترک طرح جوانی مجلس جمهوری اسلامی»، مبنی بر پیدا کردن همسر از میان شیعیان و مسلمانان خارج از کشور برای دختران مجرد و زنان مطلقه بالای ۳۰ سال ایرانی، حالا نه‌تنها با واکنش تند جامعه مواجه شده، که نقد نمایندگان مجلس را نیز در پی داشته است.
بانکی‌پور با استناد به این نکته که با توجه به نتایج سرشماری‌ها تا سال ۱۳۹۵، حدود یک و نیم میلیون دختر در آستانه ۳۰ سال و ۷۰۰ هزار خانم مطلقه بین ۳۰ تا ۵۰ سال در ایران حضور دارند که بر اساس آمار، مرد مجرد متقاضی ازدواج برای آنان در کشور وجود ندارد، خواستار ازدواج این زنان با شیعیان دیگر کشورها شد.
سخنان بانکی‌پور در ادامه تلاش حکومت مبنی بر سرعت بخشیدن به فرزندآوری زوج‌ها برای مقابله با پیر شدن جامعه، و «طرح حجاب و عفاف» است.
در نظر نظام جمهوری اسلامی ایران، خطر پیر شدن جامعه و افزایش جمعیت کشورهای مسلمان غیرشیعه، موجب تضعیف شیعیان است. امام‌های جمعه هم بارها با طرح نظریه «کاهش برنامه‌ریزی‌شده تعداد شیعیان»، مدعی شده‌اند که پیر شدن جامعه و پایین آمدن نرخ ازدواج و باروری، برنامه «استکبار جهانی» و کشورهای غربی علیه نظام است.
درحالیکه دولت ابراهیم رئیسی با طرح‌هایی از قبیل امتیاز ویژه در ازای فرزند بیشتر برای حضور در هیات‌علمی دانشگاه‌ها، و نیز وعده واگذاری مسکن و زمین به زوج‌هایی که بیش از سه فرزند داشته باشند، تلاش دارد به‌زعم خود موجب افزایش جمعیت شود، اوضاع بحرانی اقتصادی ایران و مشکلات عدیده در حوزه مسکن، کسب‌وکار، و حتی تهیه مایحتاج اولیه زندگی و هزینه‌های سرسام‌آور درمانی، سبب شده است که جوانان ایرانی یا تمایل چندانی به ازدواج نداشته باشند، یا در صورت ازدواج کردن، از فرزندآوری خودداری کنند.
در کنار این مسائل، اقداماتی همچون حذف شرط غربالگری و ممانعت از توزیع رایگان اقلام ضدبارداری نیز موجب افزایش آمار سقط جنین مخفیانه در ایران شده است.
همچنین، در چند ماه گذشته، آزمایشگاه‌ها در ایران ملزم شده‌اند که آزمایش بارداری را با شرط گرفتن کد ملی افراد انجام دهند تا دولت بتواند از طریق رهگیری افراد دارای تست مثبت، مانع سقط جنین آن‌ها شود.
با این همه، اگرچه سخنان بانکی‌پور در راستای اهداف حکومت است، با شئون و عرف جامعه مغایرت دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در اولین جلسه مجلس پس از انتشار سخنان بانکی‌پور، زنان نماینده مجلس با تجمع در کنار صندلی او خواستار عذرخواهی این نماینده مجلس شدند. فاطمه قاسم‌پور، نماینده تهران، در نطق خود خواستار آن شد که نمایندگان، کرامت زنان را در جامعه حفظ و رعایت کنند.
معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار، نیز در سخنانی با خشم گفت: «چرا این مسائل را مطرح می‌کنید؟ کسی که یک جو غیرت دینی دارد، مگر می‌شود بگویید که بانوان این سرزمین بروند با اتباع دیگر ازدواج کنند؟ کاش این را اصلاح می‌کردید و کاش مقابل ملت بزرگ ایران عذرخواهی می‌کردید.»
گذشته از نمایندگان مجلس، برخی از جامعه‌شناسان نیز به این موضوع واکنش نشان دادند. سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در گفت‌وگویی گفت: «موضوع ازدواج یک مسئله خصوصی است، ازدواج یک موضوع دستوری نیست. درست نیست که این ایده به عنوان یک سیاست که سیاست خطرناکی هم است، مطرح شود. ما حق نداریم از زنان به این روش‌ها استفاده ابزاری کنیم.»
با همه این انتقادها، نماینده اصفهان حاضر به عذرخواهی برای طرح این نظر نشد و خود را قربانی «رسانه‌های معاند نظام» دانست.
اما آنچه به نگرانی حکومت در بحث تجرد زنان افزوده است، نه فقط پایین آمدن نرخ باروری، که افزایش تمایل به زندگی مجردی میان زنان است که موجب حضور گسترده آن‌ها در کسب‌وکار و حوزه‌های اجتماعی شده است؛ موضوعی که با نگاه حکومت مبنی بر اهمیت خانه‌داری و حضور کمتر زنان در جامعه مغایرت دارد.
برخی از فعالان حوزه حقوق زنان افزایش محدودیت‌ها، از قبیل پوشش دستوری، برخوردهای خشن گشت ارشاد، و موانع متعدد برای حضور فعال زنان در جامعه را راهکارهای حکومت در راستای در خانه نگه‌داشتن زنان می‌دانند، چرا که طی یک دهه گذشته، جنبش‌های اثربخش اجتماعی زیر تاثیر استقلال و حضور پررنگ زنان در جامعه بوده است.
از سوی دیگر، ناتوانی حکومت در فراهم کردن شرایط زندگی آسان و کاهش چشمگیر امید به آینده در میان جوانان به دلیل بیکاری و شرایط اقتصادی، از مهم‌ترین دلایل کاهش میل به ازدواج و فرزندآوری در ایرانیان است.
امیرمحمود حریرچی، از جامعه‌شناسان ایرانی، می‌گوید: «وقتی جوانان ما شغلی برای کسب درآمد نداشته باشند، یا اگر هم شغلی دارند، از آینده شغلی خود مطمئن نباشند، چگونه می‌توانند به ازدواج فکر کنند؟ نداشتن شغل مناسب یا نبود شغل پایدار و دائمی، بدون شک مشکلی است که خیلی از جوانان با آن درگیرند و همین امر هم باعث می‌شود که نتوانند برای آینده یک زندگی تصمیم بگیرند.»
حکومت تلاش دارد که به هر طریق ممکن میل به تجرد میان جوانان و به‌ویژه زنان را که بیش از هر چیز، حاصل سیاست‌های اجتماعی نامتوازن و سرکوب و فقر گسترده اجتماعی و ضعف آموزش است، مدیریت کند.
اگرچه اظهارات بانکی‌پور امروز واکنش منفی جامعه و حتی برخی مسئولان و چهره‌های درون نظام را به همراه داشته است، نباید فراموش کرد که اقداماتی از قبیل نادیده‌گرفتن کودک‌همسری، حذف غربالگری، و مطرح‌کردن مزایای چندهمسری، نیز از جنس همین سخنان است.
