شماری از نهادهای جهانی مدافع حقوق بشر از سازمان ملل متحد خواستهاند تا معافیت سفر رهبران طالبان به خارج از افغانستان را لغو کند. دولت پیشین ایالات متحده آمریکا بخشی ازتحریمها علیه طالبان را که باعث میشد رهبران این گروه نتوانند به هیچ کشوری سفر کنند، لغو کرد.
حالا نهادهای حقوق بشری میگویند که طالبان به دلیل خشونت زیاد علیه زنان و محدود کردن تمامی حقوق اساسی آنان، باید دوباره مشمول تحریم سفر به خارج از افغانستان شوند. سازمان ملل متحد پیشتر تحریمهای گستردهای را علیه طالبان وضع کرده بود. اما از آنجا که پس از آغاز گفتوگوها میان طالبان و دولت آمریکا، آنان برای گفتوگو با مقامهای آمریکایی نیاز به سفر داشتند، برخی از تحریمها، از جمله تحریم سفر رهبران این گروه، لغو شد.
روزنامه گاردین چاپ لندن در مطلب تازهای نوشته است که سازمان ملل متحد در مجموع ۴۱ مقام طالب را در تحریمهای مزبور جای داده بود. اما سه سال پیش برای سفر ۱۴ عضو گروه مذاکرات صلح، این تحریم به حالت تعلیق درآمد. در حالیکه تحریمهای طالبان روز دوشنبه، ۲۰ ژوئن ۲۰۲۲ (۳۰ خرداد ۱۴۰۱) به صورت خودکار لغو میشود، شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار است هفته آینده نشستی برای تصمیمگیری در زمینه تمدید یا لغو کامل تحریمها برگزار کند.
چهرههای کلیدی سیاسی در آمریکا خواهان تمدید تحریم علیه طالباناند. اما موضع رسمی دولت ایالات متحده آمریکا در این زمینه هنوز منتشر نشده است. هیدر بار، معاون بخش حقوق زنان دیدهبان حقوق بشر، میگوید ذهنیتی در برخی کشورها به وجود آمده است مبنی بر آنکه اگر طالبان زیر تحریم، از جمله تحریم سفر به خارج، قرار گیرند، نمیتواند وارد تعامل با کشورهای دنیا شوند و برقراری رابطه دیپلماتیک با آنان نیز دشوار خواهد شد. اما طالبان دستکم باید بدانند که جامعه جهانی به عملکرد غیرقانونی آنان در محدود کردن زنان و دختران در افغانستان توجه دارد و از حقوق آنان حمایت میکند. او معتقد است که دستکم برای سه تن از رهبران طالبان باید تحریم سفر به خارج از کشور اعمال شود: عبدالحق وثیق (رئیس سازمان استخبارت امارت اسلامی طالبان)، شیخ محمد خالد حنفی (سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر)، و هبتالله آخوندزاده (رهبر مذهبی طالبان) که بنا به گزارشها نقش تعیین کنندهای در تمدید ممنوعیت آموزش دوره متوسطه دختران ایفا کردهاند.
آنی پفورزایمر، معاون پیشین ماموریت ایالات متحده در کابل، نیز از وزارت امور خارجه این کشور خواسته است که بر لغو معافیت سفر رهبران طالبان تمرکز کند. به باور پفورزایمر، تعلیق تحریم سفر رهبران طالبان به این گروه فرصت داده است که با سفر به کشورهای مختلف، برای به رسمیت شناخته شدن حکومت خود رایزنی کنند. او میگوید این امر میتواند برای جریانهای افراطی دیگر نیز الگو شود. مخالفان اعطای معافیت به رهبران طالبان میگویند که طالبان این حربه را برای حضور خود در هر برنامه بینالمللی به کار میگیرند و به دروغ خود را متکثر و همهشمول جلوه میدهند. در تازهترین مورد، اعضای هیاتی از گروه طالبان در نشست اقتصادی سن پترزبورگ به رهبری ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دیده شدهاند.
مارگوت والستروم، وزیر خارجه پیشین سوئد، نیز با برگشت تحریم سفرهای خارجی علیه طالبان موافق است. ماگوت میگوید: «سازمان ملل برای سفر برخی از رهبران طالبان معافیت ایجاد کرده است. این در حالی است که زنان افغان به سختی میتوانند خانههای خود را ترک کنند. نباید به همین سادگی به طالبان معافیت سفر داد. این امتیاز باید در قبال آزادی زنان و دختران برای کار، تحصیل، و حضور در جامعه اعطا شود؛ چیزی که طالبان از زنان و دختران در افغانستان گرفتهاند.»
شماری از چهرههای مدنی افغانستان نیز نگاه منتقدانهای به معافیت طالبان از تحریم سفر به خارج دارند.
اصیلا وردک، از فعالان حقوق زنان، میگوید تحریم واقعی در افغانستان، علیه زنان این کشور اعمال میشود که حتی از حق بیرون رفتن از خانه خود نیز محروم شدهاند، در حالیکه طالبان آزادانه به هر گوشهای از دنیا که بخواهند، میروند.
با این حال، معافیت طالبان از تحریم سفر، موافقان خود را نیز دارد. هنریک تون، معاون وزیر امور خارجه نروژ، از موافقان معافیت تحریم سفر طالبان است. اودر بیانیه تازهای گفت: «دادن معافیت به رهبران طالبان تنها به این دلیل صورت گرفته است که ابزاری باشد برای تسهیل تماس با رهبری این گروه، زیرا اگر ما نتوانیم با رهبری این گروه ارتباط داشته باشیم، نمیتوانیم بر وضعیت امروز افغانستان تاثیر بگذاریم. در حالی که این امر بسیار حیاتی است و بر مردم [افغانستان] و آینده آنان تاثیر میگذارد.»
بحث پیرامون تداوم معافیت طالبان از تحریم سفر یا لغو آن، در زمانی مطرح میشود که گروه طالبان محدودیتهای زیادی را بر مردم افغانستان روا میدارند. آنها زنان را به صورت کامل در خانهها محبوس کردهاند، از ادامه آموزش دختران در مدارس جلوگیری کردهاند، نحوه پوشش زنان و مردان در افغانستان، و حتی اندازه و مدل ریش و موی سر مردان نیز در کنترل طالبان است.
میشل باشله، کمیسر حقوق بشر سازمان ملل، در سخنرانی تازه خود در شورای حقوق بشر سازمان ملل، در مورد این ممنوعیت اظهارنظری نکرد، اما گفت: «آنچه افغانستان امروزه شاهد آن است، این است که زنان و دختران افغان هر روز زیر فشار، خشونت، و ستم نهادینه شده از سوی طالبان قرار میگیرند. طالبان با محدود کردن زنان و دختران، تقریبا تمام حقوق اساسی و انسانی را از آنان گرفتهاند. این امر میتواند توانایی آنان را برای دسترسی به خدمات برابر تضعیف کند.»
حالا باید دید که نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد لغو یا تمدید معافیت سفر طالبان چه تصمیمی میگیرد. آیا طالبان را آزاد میگذارد تا به هر جایی که میخواهند، سفر کنند، یا در قبال تداوم این معافیت، طالبان را وادار میکند که حقوق زنان و دختران را در افغانستان رعایت کنند.