قصر دارالامان، ققنوسی که از خاکسترش بر می‌خیزد

افغانستان

اواخر رژیم طالبان بود. هنوز بن لادن، رهبر القاعده، دستور حمله به برج های سازمان تجارت جهانی در آمریکا را صادر نکرده بود و هنوز احمد شاه مسعود، رهبر گروه مقاومت در مقابل طالبان، در خواجه بهاءالدین، در استان تخار افغانستان، توسط  نیروهای انتحاری‌ القاعده، کشته نشده بود. در سفری چند روزه به کابل زمینه‌ای فراهم شد تا به دارالامان، در جنوب غرب کابل بیایم. این منطقه از شهر کابل، با دو نام تاریخی و مشهور عجین است. تپه تاج بیک و قصر دارالامان. تپه تاج بیک از آن جهت مشهور است که سازه‌های تقریبا ویران شده‌ای در آن وجود دارد که گویا مربوط به دوره داریوش هخامنشی و (شاهان کابل) باشد. هرچند در این منطقه کاوش‌های باستان شناسی دقیق صورت نگرفته تا مشخص کند که به واقع این سازه‌ها مربوط به دوره داریوش کبیر و شاهان کابل است یا خیر.

در کنار این تپه، قصر دارالامان قرار دارد که از آن جز ویرانه‌ای به جا نمانده، اما نماد آغاز بدبختی‌های افغانستان است. زیرا با هجوم نیروهای ارتش سرخ شوروی سابق به قصر و قتل حفیظ الله امین، رئیس حکومت آن دوران، فصل حضور روس‌ها برای ده سال در افغانستان آغاز شد.

قصر دارالامان، چهره‌ دیگری از تاریخ افغانستان را هم آشکار می‌کند. این قصر با نام امیر امان‌الله خان، شاهِ اصلاح طلب افغانستان و بنیان گذار نخستین هسته‌های مدرنیته در این کشور گره خورده است. امان‌الله خان در دوران حکومت ده ساله‌اش، به کمک مهندسان آلمانی تعدادی قصر و ساختمان‌های اداری برای حکومتش در گوشه و کنار شهر کابل ساخته بود. قصر دارالامان که در سال ۱۳۰۶ شمسی توسط والتر هارتن، مهندس آلمانی ساخته شد، به‌عنوان مرکز حکومت امان‌الله خان انتخاب شده و با داشتن ۱۵۰ اتاق، تمام دستگاه دولت امانی را در خود جا داده بود. پس از امان‌الله خان این قصر مدت‌ها بدون استفاده ماند، اما در دهه شصت شمسی تبدیل به ساختمان اداری وزارت دفاع افغانستان شد. در ۱۶ بهمن سال ۱۳۶۸ ، شهنواز تنی، وزیر دفاع آن زمان، علیه حکومت دکتر نجیب‌الله دست به کودتا زد که هرچند سرکوب شد، اما بخشی از ساختمان قصر دارالامان، که یکی از مراکز کنترل کودتا بود، توسط بمباران نیروهای وفادار به دکتر نجیب ویران شد. از آن زمان به بعد قصه تلخ قصر تاریخی دارالامان آغاز می‌شود.

در بهار سال ۱۳۷۱ شمسی مجاهدین توانستند بر افغانستان مسلط شوند و از فردای همان روز جنگ‌ها میان گروه‌های مختلف جهادی، هم در کابل و هم در بیشتر نقاط افغانستان، آغاز شد. شهر کابل در زمان تسلط مجاهدین تبدیل به ویرانه‌ای شد که فقط می‌توان آنرا با شهرهای برلین و استالینگراد در اواخر جنگ دوم جهانی مقایسه کرد. قصر دارالامان که روزگاری نماد روشنفکری، مشروطه خواهی و مدرنیته در افغانستان بود، تبدیل به ویرانه‌ای رقت آور شد و تا همین سه سال قبل به همان شکل باقی مانده بود. پس از سقوط رژیم طالبان و شکل‌گیری حکومتی با پایه‌های دموکراتیک و مردم سالار، دولت افغانستان چند بار به فکر بازسازی این بنای تاریخی افتاد. ولی هر بار به دلیلی این کار به تأخیر افتاد. عده ای از چهره‌های مطرح سیاسی عقیده دارند قصر دارالامان به‌عنوان سمبل جنگ خانمان سوز داخلی، همانگونه ویران باقی بماند تا عبرت تاریخ شود. ولی در سال ۱۳۹۵ حکومت افغانستان سرانجام با بودجه‌ای معادل ۱۶ میلیون دلار آمریکا کار بازسازی و نوسازی این قصر تاریخی را آغاز کرد.

اشرف غنی، رئیس جمهور فعلی افغانستان، در ۱۶ خرداد ۱۳۹۶ نشست کمیسیون توسعه شهری را در میان ویرانه‌های این قصر برگزار کرد و پس از آن بازسازی این قصر ادامه یافت. قرار است قصر دارالامان در مرداد ماه امسال و به مناسبت صدمین سالگرد استقلال افغانستان تکمیل شود. دولت افغانستان گفته است که این قصر تبدیل به موزه می‌شود و همچنین به‌عنوان یک ساختمان تاریخی با عظمت برای پذیرایی از مهمان‌های بلند رتبه خارجی در نظر گرفته می‌شود. ولی عده ای دیگر می‌گویند به دلیل این که قصر دارالامان نماد حکومت داری مدرن در افغانستان است، باید همچنان به عنوان بخش انکار ناپذیر دولت و حکومت مورد استفاده قرار بگیرد. با این که قصر تاریخی دارالامان هنوز تکمیل نشده و کار روی آن با سرعت ادامه دارد، اما نیروهای اپوزیسیون حکومت اشرف غنی می‌گویند، رئیس جمهور افغانستان می‌خواهد با تکمیل قصر دارالامان، در مرداد ماه، از آن بعنوان ابزاری برای کارزارهای انتخابات ریاست جمهوری، که در مهر ماه امسال برگزار می‌شود، استفاده کند.

بیشتر از زندگی