بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه برای دیدار با مقام‌های ایرانی، ازجمله آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، به تهران سفر کرد. این دیدار به دلیل این‌که بشار اسد از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، به ‌ندرت سفر می‌کند و به این دلیل که برای دومین بار به ایران می‌رود، پیام‌های مهمی به همراه دارد. نخستین سفر رئیس‌جمهوری سوریه به تهران به استعفای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت ایران، در اعتراض به نادیده گرفتن نقش وزارت خارجه در دیدار با اسد منجر شد، درحالی‌که قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس، تنها کسی بود که با او ملاقات می‌کرد.

ازاین‌رو، سفر اخیر بشار اسد به تهران در این وضعیت حساس، اهداف و اهمیت زمانی آن را آشکار می‌کند، به‌ویژه این‌که از هنگام شیوع بیماری کرونا در ۱۹ فوریه ۲۰۲۰، آیت‌الله خامنه‌ای از دیدار با بسیاری از رهبران جهان خودداری کرده است.

خامنه‌ای در دیدار با اسد آنچه را که «مقاومت سوریه» در جنگ داخلی این کشور خواند، مورد تمجید و ستایش قرار داد و خواستار گسترش هرچه بیشتر روابط تهران و دمشق شد. خامنه‌ای گفت: «سوریه امروز، سوریه قبل از جنگ نیست، اگرچه آن زمان خرابی‌ها نبود، اما احترام و اعتبار سوریه اکنون بسیار بیشتر از گذشته است و همه به این کشور به‌عنوان یک قدرت نگاه می‌کنند.» بشار اسد نیز از موضع ایران در قبال مسائل منطقه‌ای در طول چهار دهه گذشته به‌ویژه در مورد فلسطین قدردانی کرد و گفت عاملی که مانع تحکیم قدرت اسرائیل در منطقه شد، رابطه ایران و سوریه و مقاومت آن‌ها است.

البته قرار گرفتن سوریه در آستانه پایان جنگ داخلی، پذیرش توسعه روابط با رژیم اسد از سوی کشورهای منطقه و بازگشت سوریه به آغوش جهان عرب که منجر به بهبود روابط دمشق با شماری از کشورهای عربی شده است، زمینه را برای مشارکت در روند بازسازی سوریه فراهم می‌کند. به همین دلیل، جمهوری اسلامی سعی می‌کند پیش از شروع سرمایه‌گذاری کشورهای عربی در سوریه به دنبال تحکیم بیشتر روابط با دمشق باشد تا خود را با عنوان سنگ بنای نفوذ سیاسی و اقتصادی در سوریه تثبیت و معرفی کند.

هرچند رژیم بشار اسد آشفتگی‌های جنگ را پشت سر گذاشته است، اما به دلیل کمبود منابع و کنترل ضعیف بر دولت، همچنان ناتوان و درمانده است. سوریه ازلحاظ اقتصادی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است و دست‌کم دوسوم جمعیت این کشور زیر خط فقرند و با مبلغی حدود ۱.۹ دلار در روز زندگی می‌کنند، درحالی‌ که نرخ بیکاری در سوریه بیش از ۵۰ درصد تخمین زده می‌شود. وضعیت بحرانی اقتصاد سوریه در سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کرونا و اعمال تحریم‌های اقتصادی (قانون سزار در که ژوئن ۲۰۲۰ به اجرا درآمد) شدت بیشتری گرفت.

از سوی دیگر، رژیم اسد با چالش ناتوانی در کنترل سرزمین سوریه و تحکیم اقتدار در کشور مواجه است؛ ترکیه، شمال سوریه را اشغال کرده است و نیروهای دموکراتیک ‌سوریه که آمریکا‌ از آنان حمایت می‌کند‌، شرق کشور را کنترل می‌کنند، علاوه بر این‌که جنوب سوریه پیوسته شاهد درگیری‌های مکرر است. به همین دلیل، بشار اسد درصدد تماس و برقراری روابط با برخی از کشورهای عربی مانند مصر، اردن و امارات متحده عربی برآمد و سعی دارد روابط خود را با اتحادیه عرب از سرگیرد.

این در حالی است که ترکیه قصد دارد یک میلیون آواره سوری را به بازگشت به سوریه وادار کند و روسیه به‌شدت درگیر بحران اوکراین است. ازاین‌رو، رژیم سوریه بیش از هر زمان دیگری به ایران نیاز دارد تا نشان دهد که در روابط خارجی‌اش اندکی قدرت و تعادل برقرار است.

افزون بر آن، بشار اسد می‌خواهد نشان دهد که در حرکت‌هایش آزادی دارد، اما سوریه وضعیت قبل از جنگ را به راحتی به دست نخواهد آورد، زیرا دمشق به دلیل کمبود نیروی انسانی و منابع اقتصادی، همچنان به دو متحدش یعنی روسیه و ایران که به منظور گسترش نفوذ و حضور خود در سوریه مشغول رقابت با یکدیگر‌ند، نیاز دارد. هرچند دولت سوریه گام‌هایی را برای بازسازی نهادهای دولتی برداشته است، اما متحدان آن (روسیه و ایران) منابع لازم برای بازسازی و نوسازی سوریه را در دست ندارند.

البته عمده‌ترین چالش پیش ‌روی بشار اسد این است که چگونه تعادلش را برای حفظ روابط با رژیم ایران و ازسرگیری روابط با کشورهای عربی حفظ کند. بنابراین، به نظر می‌رسد که با توجه به پراکندگی تلاش‌های روسیه در بحران اوکراین و نیاز بشار اسد به تکیه بر حمایت ایران از یک‌سو و حمایت کشورهای عربی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس از سوی دیگر، دمشق همچنان در گرو چالش‌های فزاینده باقی بماند.