سنای آمریکا روز چهارشنبه با حمایت شماری از سناتورهای هم‌حزبی و نزدیک به جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده دو طرح مرتبط با جمهوری اسلامی ایران را تصویب کرد. طرح نخست که تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه آن را ارایه کرد، خواستار حفظ تحریم‌های مرتبط با تروریسم علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. حمایت دو حزبی از باقی ماندن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی هم موجب شد لایحه غیرالزام‌آور پیشنهادی سناتور جیمز لنکفورد به تصویب برسد.

از آنجایی که وزارت امور خارجه آمریکا در دولت دونالد ترامپ نام سپاه را به فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی اضافه کرده است، خارج کردن آن از این فهرست در دولت جو بایدن به تایید کنگره نیاز ندارد. همان‌طور که آنگونه که مقامات تهران امیدوار بودند، بایدن می‌تواند با یک چرخش قلم، فرمان اجرایی لغو همه تحریم‌ها را صادر کند. به بیان دیگر، هیچ یک از این دو مصوبه نمی‌تواند رییس‌جمهوری آمریکا را ملزم به اجرای آنها کند. اما این مصوبه‌ها که اقدامی نمادین توصیف شده‌اند، یک سال و نیم پس از راهیابی بایدن به کاخ سفید، این واقعیت را برای او تصویر می‌کنند که بازگشت به برجام به اندازه‌ای که ادعا می‌کرد آسان و فوری نیست. اینکه نه تنها جمهوری‌خواهان، بلکه دمکرات‌ها نیز از موضع ضعیف دولت بایدن در قبال تهران دل خوشی ندارند و زمانی که این نرمش‌ها به سپاه می‌رسد، می‌کوشند در مقابل آن بایستند.

جو بایدن که تخریب دونالد ترامپ و انتقاد از همه سیاست‌های رییس‌جمهوری پیشین آمریکا شامل سیاست ایران او را به عنوان یک تاکتیک انتخاباتی دنبال می‌کرد؛ بدون توجه به ثابت ماندن فاکتور ادامه نگرانی‌های متحدان آمریکا در منطقه که مهمترین عامل شکست توافق هسته‌ای موسوم به برجام به‌شمار می‌رود، وعده داد برجام را احیا می‌کند.

اکنون دولت بایدن به تدریج درمی‌یابد که توافق محدود به فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی که دولت باراک اوباما مستاصل در حل ریشه‌ای مساله، پایه‌گذار آن بود، به دلایل متعدد امکان‌پذیر نیست یا اگر بار دیگر به اصرار دست‌یافتنی باشد، ماندگار نیست.

مساله هسته‌ای ایران از جمهوری اسلامی جدا نیست و جمهوری اسلامی از ایدئولوژی. از همین رو هیچگاه نمی‌توان پرونده هسته‌ای را مستقل از ماجراجویی‌های منطقه‌ای، برنامه‌های موشکی یا حتی تنظیم مناسبات ایران با آمریکا حل و فصل کرد. تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران، آمریکا را دشمن می‌خواند، اسراییل را تهدید به نابودی می‌کند و از نیروهای نیابتی در خاک کشورهای منطقه خلیج فارس و همسایگان استفاده می‌کند، بسته شدن پرونده هسته‌ای زیر عنوان برجام، انتظاری غیرواقع‌بینانه است.

مذاکرات هسته‌ای که برای یک سال در دولت بایدن ادامه داشت، در اسفندماه با حمله روسیه به اوکراین و درخواست تضمین منافع مسکو در توافق احتمالی با تهران متوقف شد. پس از آن برای مدتی تیم رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و میانجی‌ها تلاش کردند با نوعی توافق بر سر خارج کردن نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی، آزادسازی برخی منابع مالی و احتمالا مبادله زندانیان، با نادیده گرفتن خشم روسیه از فشاری که غرب پس از حمله به اوکراین بر مسکو اعمال می‌کند، برجام را احیا کنند.

این تلاش هم باتوجه به عمق نفوذ روسیه در ایران از یک سو و تغییر قوانین بازی متحدان منطقه‌ای آمریکا پس از آغاز بحران اوکراین از سوی دیگر، به نتیجه نرسید. امروز متحدان عرب آمریکا در منطقه حتی بیش از زمان خروج فاجعه‌بار نیروهای آمریکایی از افغانستان، نسبت به دولت بایدن بی‌اعتماد شده‌اند و اسراییل نمی‌تواند هزینه اشتباه‌های منطقه‌ای مکرر دولت بایدن را با امنیت خود بپردازد. حتی در داخل دولت بایدن نیز ریزش اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تحت نظارت رابرت مالی حجم اختلاف‌نظرها و نبود سیاست کاملا منسجم و قوی درباره ایران را نشان می‌دهد.

از همین رو آنچه که در اسفندماه «تنفس» مذاکرات وین اعلام شد برای اسراییل و کشورهای عربی منطقه به یک فرصت تبدیل شد. فرصتی برای بازبینی سیاست‌ها، تجدید نظر در دوستان و دشمنان و لابی در واشینگتن برای رو در رو شدن دولت بایدن با واقعیت‌های موجود که یکی از مهمترین آنها پرهیز از تکرار تجربه شکست خورده توافق محدود به فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.

مصوبه‌های روز چهارشنبه سنا نمی‌تواند با تلا‌ش‌های اسراییل بی‌ارتباط باشد. کشوری که احیای برجام، لغو تحریم‌ها و حذف برچسب تروریستی سپاه را تهدیدی موجودیتی برای خود ارزیابی می‌کند.

این طرح‌ها شاید سمبولیک باشند، اما خطوط قرمز پیش روی دولت بایدن را به طور حقیقی ترسیم می‌کنند. خطوط قرمزی که به نظر نمی‌رسد دولت بایدن دست‌کم تا پس از انتخابات میان‌دوره‌ای ماه نوامبر بخواهد هزینه سیاسی عبور از آن را پرداخت کند.