اروپاییان که ماه‌های گذشته را در سکوت و حاشیه‌نشینی سپری کرده بودند، در حالی که مذاکرات هسته‌ای به دلایل متعدد از بحران اوکراین تا افزایش درآمد نفتی ایران و ضعف دولت بایدن قفل شده به نظر می‌رسد، با پیشنهاد توافق بدون سپاه به میدان بازگشتند تا به تعبیر وال استریت ژورنال برجام را نجات دهند.
اما ابعاد پروپاگاندای پیرامون درخواست حداکثری تهران برای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه آمریکا، گسترده‌تر از آن است که تهران حاضر باشد برای توافقی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا دو سال و نیم دیگر دوام می‌آورد، از فرصت امتیازگیری از دمکرات‌ها چشم‌پوشی کند. آن هم در شرایطی که نمودار تجارت نفتی ایران و چین به لطف دست‌و‌دلبازی‌های دولت بایدن و افزایش بهای نفت ناشی از لشکرکشی روسیه به اوکراین صعودی است.
هرچند برخی ناظران گره کنونی مذاکرات را خارج شدن یا نشدن سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی ارزیابی می‌کنند، نباید فراموش کرد که مذاکرات هسته‌ای که برای یک سال در دولت بایدن ادامه داشت و گفته می‌شد تا مرحله نگارش پیش‌نویس توافق پیش‌رفته، تنها چند روز پس از حمله روسیه به اوکراین با درخواست تضمین منافع مسکو در توافق با تهران متوقف شد. اکنون بعید به‌نظر می‌رسد کرمیلن بدون آنکه با غرب تسویه حساب کرده باشد، به مقامات تهران اجازه توافق بدهد؛ یا جمهوری اسلامی بخواهد بدون روشن شدن نتیجه بازی روسیه در اوکراین، به توافقی بدون امتیازهای بزرگ تن دهد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
گزارش وال استریت ژورنال به نقل از منابع غربی حاکی از آن است که مقامات اروپایی در تدارک یک تلاش جدید برای حفظ برجام‌اند. در این سناریو، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده امور برجام و مذاکره‌کننده ارشد اروپا به تهران سفر می‌کند تا بن‌بست حاکم بر مذاکرات را بشکند. براساس این گزارش، بن‌بست بر سر خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی است و پیشنهاد مورا این است که فعلا مساله سپاه کنار گذاشته شود تا پس از توافق هسته‌ای در نقطه‌ای دیگر در مورد آن تصمیم‌گیری شود. وال استریت ژورنال می‌گوید تهران هنوز به این پیشنهاد پاسخ نداده است، اما مقامات جمهوری اسلامی در موارد مشابه تاکید کرده بودند که از درخواست‌های خود به ویژه درباره سپاه کوتاه نمی‌آیند.
اصرار تهران بر خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی از سهم بزرگ این نهاد در اقتصاد ایران ناشی می‌شود. لغو تحریم‌ها در حالی که هنوز سپاه عنوان سازمان تروریستی را یدک می‌کشد، هم برای وجهه آن مطلوب نیست و هم باتوجه به عمق نفوذ سپاه در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران عملا تجارت شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ بین‌المللی را ناممکن می‌کند.
تردید دولت بایدن نسبت به خارج کردن سپاه از فهرست تروریستی در حالی که پیش‌تر گفته می‌شد آمادگی‌هایی برای آن وجود دارد نیز ناشی از موقعیت ضعیف و شکننده‌ای است که در آن قرار دارد. دمکرات‌ها تا کمتر شش ماه دیگر انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا را در پیش دارند و این در حالی است که میزان محبوبیت و مقبولیت جو بایدن، رییس‌جمهوری دمکرات آمریکا در نتیجه مجموعه‌ای از سیاست‌ها به ویژه در عرصه داخلی به پایین‌ترین سطح رسیده است. از سوی دیگر بسیاری از نظرسنجی‌ها حاکی از موقعیت قدرتمند جمهوری‌خواهان در انتخابات آتی است و دولت بایدن احتمالا نمی‌خواهد بابت درگیری با رقبا بر سر سپاه پاسداران، هزینه‌های بیشتری بپردازد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که مقامات جمهوری اسلامی و دولت بایدن زیر سایه بحران اوکراین به توافقی نانوشته برای کاهش نسبی سطح تنش‌ها در مقابل آسان‌گیری بر راه ورود دلارهای نفتی به ایران دست یافته‌اند. موقعیتی که از آن باعنوان بن‌بست بر سر سپاه پاسداران یاد می‌شود در واقع برای تهران و واشینگتن نوعی حفظ وجهه به‌شمار می‌رود. در این شرایط هم جمهوری اسلامی ضمن بهره‌مندی از برخی منابع مالی، موضع حداکثری خود را حفظ کرده است و هم دولت بایدن با امتیاز دادن به سپاه خود را در مقابل جمهوری‌خواهان آسیب‌پذیر نکرده است. این روند دست‌کم می‌تواند تا ماه نوامبر و روشن شدن نتیجه رقابت دمکرات‌ها و جمهوری‌خواهان ادامه داشته باشد.
اکنون همه طرف‌های درگیر در مساله هسته‌ای ایران که با انگیزه‌‌‌های متفاوت در مذاکرات حضور دارند، بر سر یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن پرهیز از اعلام شکست مذاکرات است. تهران در مذاکره به دنبال منابع مالی برای سپاه و ادامه ماجراجویی‌های منطقه‌ای است، اروپا با پیشنهاد توافق بدون سپاه، ویترین مذاکراتی که جایگزینی برای آن نمی‌بیند را حفظ می‌کند و دولت بایدن با ژست مذاکره و توافق سطحی بر بحرانی عمیق سرپوش می‌گذارد که دیر یا زود باید به‌طور ریشه‌ای حل شود.
