ایران با میانگین سنی ۲۷.۸ به‌عنوان سومین تیم مسن جام جهانی به قطر می‌رود. انگلستان (۲۵) و آمریکا (۲۳.۸)، دو حریف ایران در مرحله گروهی، از تیم‌های جوان جام جهانی‌اند. اما چه پروژه‌ای متوقف شد که ایران در جمع تیم‌های مسن جام جهانی قرار گرفت و با این وضعیت چه بازاری را از دست خواهیم داد؟

ساخت تیم، مسئله فراموش‌شده

در فاصله جام جهانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲، پروژه ساخت تیم در فوتبال ملی ایران متوقف شده است. مربیانی که بعد از کارلوس کی‌روش هدایت تیم ملی ایران را بر عهده گرفتند هیچ‌کدام ایده‌ و فرصتی برای آینده نداشتند. مارک ویلموتس دوره کاری کوتاهی در ایران داشت و ناکامی او در نتیجه‌گیری و بدعهدی فدراسیون در پرداخت دستمزد گزاف او، فرصتی برای فکر کردن به پروژه ساخت تیم باقی نگذاشت. ویلموتس البته کار نیم‌بندی را برای جوان‌سازی تیم شروع کرده بود اما نه خود هیجان ورود به چنین کارزاری را داشت و نه ناکامی‌اش مجالی باقی گذاشت. پس از او، دراگان اسکوچیچ بدون تجربه کار در تیم‌های ملی، مامور پروژه نجات تیم در راه جام جهانی شد. دراگان در صعود به جام جهانی موفق بود و سریع‌ترین صعود را رقم زد اما توقع تغییرهای اساسی در تیم ملی و جوان شدن چهره تیم از او، با توجه به تعریف ماموریتش، چندان بجا هم نیست.

مسئولیت وضعیت امروز تیم ملی، که به‌عنوان یکی از مسن‌ترین تیم‌های جام جهانی به قطر می‌رود، با روسای فدراسیون در ۴ سال اخیر است و با مسعود سلطانی‌فر، وزیر پیشین ورزش و جوانان، که همگی بدون درک از نیاز به تعریف پروژه در تیم‌های ملی و جوان‌سازی تیم برای جام جهانی، در انتخاب مربیان و رقم زدن موقعیت‌های بحرانی برای تیم نقش داشتند و کیفیت انتخاب مربی را نیز تنزل دادند.

پدیده‌ای برای نمایشگاه جام جهانی نداریم

تیمی مثل ایران که در تاریخ فوتبالش تجربه صعود از مرحله گروهی جام جهانی را نداشته است، باید جام جهانی را نمایشگاهی برای پدیده‌های جوانش بداند که با ساخته شدن موقعیت‌های تازه در فوتبال اروپا، نسل‌های تازه‌اش با تجربیات بزرگ‌تر مواجه شوند.

برای موفقیت در این بازار، باید تیم جوانی داشته باشید. بازیکن نزدیک به ۳۰ سال به‌سختی می‌تواند برای فوتبال حرفه‌ای‌اش بازاری در اروپا دست‌و‌پا کند. اما تیم ملی در دو سال اخیر چنان درگیر دشواری‌های خودساخته برای صعود به جام جهانی بود و با مارک ویلموتس در خطر حذفی زودهنگام از مسیر جام جهانی قرار گرفته بود که فکر کردن به آینده برایش مفهومی نداشت.

سردار آزمون، مهدی طارمی، علیرضا جهانبخش، علیرضا بیرانوند، امیر عابدزاده و سامان قدوس در جام جهانی حدود ۲۸ تا ۲۹ سال سن دارند و بازیکنان جوانی نیستند که توجه باشگاهی در اروپا را جلب کنند. موقعیت امروزشان در فوتبال باشگاهی به‌سختی در جام جهانی قطر ارتقا پیدا می‌کند. اغلب آن‌ها چهار سال پیش در جام جهانی ۲۰۱۸، ستاره‌های تیم کی‌روش بودند، در حالی که امروز تیم ملی گروه ۲۴-۲۳ ساله‌ای از پدیده‌ها را در خود ندارد که به بازاری در اروپا دست پیدا کنند.

کیفیت نازل آموزش، ناکامی تاریخی تیم المپیک

در فوتبال ایران، سن ستاره شدن بازیکنان بالا است. کیفیت آموزش در رده‌های پایه در اندازه‌ای نیست که بازیکن ۲۰-۱۹ ساله به جایگاه قابل اعتنایی حتی در لیگ برتر ایران برسد. مربیان در لیگ ایران به بازیکنان جوان میدان نمی‌دهند و حتی قوانین نقل و انتقالات که در دهه اخیر تیم‌ها را مجبور به استخدام بازیکنان گروه‌های سنی زیر ۲۳ و زیر ۲۱ سال کرده، کمک چندانی نکرده است و بازیکنان جوان کمترین فرصت را برای بازی پیدا می‌کنند.

به همین دلیل، چهار دهه است که تیم امید ایران در راهیابی به المپیک ناکام است. تیم ملی نیز تحت تاثیر همین عامل، به‌سختی می‌تواند هر بار بازیکنان جوان‌تری را وارد چرخه انتخاب بازیکن کند.

آمارها چه می‌گویند؟

ایران پیش از مشخص شدن تکلیف صعود سه تیم دیگر به جام جهانی، با میانگین سنی ۲۷.۸ که بر اساس فهرست بازیکنانش در آخرین دیدارها مقابل کره جنوبی و لبنان ثبت شد، سومین تیم مسن جام جهانی ۲۰۲۲ خواهد بود. نگران‌کننده اینکه انگلستان (میانگین ۲۵) و آمریکا (میانگین ۲۳.۸)، دو حریف ایران در مرحله گروهی، از جوان‌ترین تیم‌های جام جهانی‌اند.

تیم ملی ایران در جام جهانی ۲۰۱۸ در رده هفتم جوان‌ترین تیم‌های جام قرار داشت. بازیکنان کارلوس کی‌روش با میانگین سنی ۲۶.۵ سال، بعد از نیجریه، آلمان، انگلستان، دانمارک، سنگال و فرانسه از تیم‌های جوان جام جهانی بودند. ایران در جام جهانی ۲۰۱۴ با میانگین سنی ۲۷.۴ باز هم از نظر میانگین سن بازیکنانش در جام جهانی قطر وضعیت بهتری داشت.

‌درهای گفت‌و‌گو برای جوان‌گرایی بسته است

دراگان اسکوچیچ در یک سال اخیر، هربار که درباره جوان‌سازی تیم ملی از او سوال شد، گفت موقعیت برای چنین تصمیم‌هایی مناسب نیست. او اگرچه بازیکنی مثل وریا غفوری را با اشاره به سن بالایش از تیم ملی کنار گذاشت، حضور بازیکنان جوان در تیمش را به چهره‌های اصلی تیم کمتر ترجیح داد. بازیکنی مثل مهدی قائدی (۲۳ ساله) که از جوان‌ترین ستاره‌های فوتبال ایران است، وقتی در فرم ایده‌آل بود فرصت چندانی برای بازی در تیم ملی نداشت و سپس، او نیز دچار افت کیفیت فنی در باشگاهش (شباب الاهلی) شد.

باید چراغ بردارید و پی پدیده‌ای از ایران در جام جهانی بگردید.