دو هفته است که روسیه اوکراین را از هوا، زمین و دریا مورد حمله‌های گسترده و فراگیر قرار داده و مشکلات و دشواری‌های گوناگون و فراوانی را ایجاد کرده است. فاجعه انسانی که در جنگ اوکراین رخ می‌دهد، بسیار تلخ و دردآور است؛ افزون بر کشته و زخمی شدن شماری زیادی از افراد غیرنظامی تاکنون یک و نیم میلیون نفر از جمعیت ۴۴ میلیونی این کشور اروپایی مجبور شده‌اند به کشورهای همسایه فرار کنند.

یکی از مسائل قابل‌توجه در جنگ اوکراین، پدیده جنگجویان مزدور است و هر دو کشور روسیه و اوکراین تلاش می‌کنند در کنار نیروهای مسلح نظامی خود از آنان که مهارت و تجربه جنگی دارند نیز علیه یکدیگر استفاده کنند. وجود جنگجویان مزدور در دو طرف جبهه جنگ اوکراین مشکل بزرگی است که پیامدهای خطرناکی برای اروپا و جهان خواهد داشت.

آقای زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین خبر داد که تاکنون ۱۶هزار جنگجوی داوطلب بیگانه برای مشارکت در جنگ علیه روسیه به اوکراین رسیده‌اند. پیش از آن دولت اوکراین در ۲۸ فوریه آشکارا به جنگجویان داوطلب خارجی فراخوان داد و زلنسکی هم درخواست کرد که «طرفداران صلح و دموکراسی» به گروه جنگجویان داوطلب خارجی در اوکراین بپیوندند. سربازگیری اوکراین از جنگجویان داوطلب بیگانه، «تیپ‌های بین‌المللی» شامل داوطلبان خارجی که در دهه سوم قرن بیستم در جنگ داخلی اسپانیا علیه نیروهای فاشیسم به رهبری ژنرال فرانکو جنگیدند را یاد‌آوری می‌کند. (فرانکو در این جنگ پیروز شد و از ۱۹۳۹ تا هنگام مرگش در ۱۹۷۵ بر اسپانیا حکومت کرد)

دولت اوکراین در بسیج کردن داوطلبان خارجی یکی از اولویت‌ها را داشتن مهارت و تجربه جنگی اعلام کرده است. این موضوع خشم دولت روسیه را برانگیخت و سخنگوی وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که هر جنگجوی داوطلب خارجی که به اسارت ارتش روسیه درآید، اسیر جنگی محسوب نمی‌شود، بلکه در بهترین حالت مانند یک جنایتکار جنگی با او برخورد خواهد شد. پس از این‌که روسیه در سال ۲۰۱۴ شبه‌جزیره کریمه را به خاک خود ملحق کرد، چندین گروه شورشی جدایی‌طلب در شرق اوکراین ظهور کردند. ارتش اوکراین در برابر آن‌ها لشکری از شبه‌نظامیان ویژه تشکیل داد که در جنگ کنونی نقش فعالی ایفا می‌کنند. منظور روسیه از نازی‌های جدید که برای توجیه حمله خود از آن‌ها نام می‌برد نیز همین شبه‌نظامیان‌اند. آن‌ها به گروه‌های متعدد تقسیم می‌شوند که گردان بدنام «آزوف» از آن جمله است.

در حال حاضر اوکراین لشکری از داوطلبان خارجی با نام «سپاه بین‌المللی» تشکیل داده است. دیمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین اعلام کرد که بیش از ۲۰ هزار جنگجوی داوطلب از ۵۲ کشور ابراز آمادگی کرده‌اند که به اوکراین بیایند و دوشادوش نیروهای مسلح اوکراینی علیه روس‌ها بجنگند. کولبا درباره آمار جنگجویان خارجی که تاکنون به اوکراین رسیده‌اند چیزی نگفت و از کشورهای متبوع آن‌ها هم نامی نبرد، اما اشاره کرد که برخی از کشورها شهروندان خود را از شرکت در جنگ‌های خارجی بر حذر داشته‌اند.

از سوی دیگر، پنتاگون می‌گوید که روسیه تلاش دارد جنگجویان سوری را برای جنگ در اوکراین بسیج کند؛ هرچند یک مقام آمریکایی گفت که تعداد جنگجویان سوری که پوتین درصدد بسیج کردن آن‌ها است تابه‌حال روشن نشده و تاکنون هم شواهدی مبنی بر رسیدن این جنگجویان به اوکراین در دست نیست. پیش‌ازاین نیز برخی از پایگاه‌های خبررسانی غیررسمی سوری از تلاش‌ روسیه برای بسیج کردن جنگجویان سوری خبر دادند و گفتند که مسکو در جست‌وجوی داوطلبانی است که با یک قرارداد شش‌ماهه و با حقوق ماهانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار با ‌عنوان نگهبانان امنیتی مشغول خدمت شوند. در این گزارش آمده است که شرکت نظامی خصوصی روسی «واگنر» تلاش می‌کند جنگجویان مزدور سوری را که تحت فرمان این شرکت در لیبی در کنار ژنرال حفتر جنگیده‌اند، آماده کند و به اوکراین بفرستد. افزون بر آن روزنامه وال‌استریت ژورنال نیز گزارش داد که هم‌اکنون برخی از جنگجویان مزدور سوری در روسیه حضور دارند و آماده جنگ با اوکراین‌اند.

پدیده جنگجویان خارجی و مشارکت آن‌ها در جنگ‌ها در همه مناطق جهان تهدید بزرگی برای امنیت بین‌المللی به شمار می‌رود؛ چون کنترل رفتار آن‌ها که اکثر مزدور‌ند در اغلب اوقات بسیار دشوار است. در رابطه با جنگ اوکراین لازم است که پس از پایان جنگ هر دو طرف برای تحقیق درباره رفتار جنگجویان خارجی و جنایت‌هایی که مرتکب شده‌اند، آمادگی داشته باشند. بسیاری از جنگجویان خارجی بر اساس تبلیغات سیاسی، باورها و گرایش‌های ایدئولوژیک در جنگ‌ها بسیج می‌شوند؛ بنابراین بر اساس روابط تاریخی در کنار روسیه یا اوکراین قرار می‌گیرند و می‌جنگند. در چنین شرایطی جنگجویان خارجی به منبع سودمندی برای آنچه «جنگ کثیف» نامیده می‌شود، مبدل می‌شوند و به کارهایی گماشته می‌شوند که ارتش منظم از انجام آن خودداری می‌کند.

پس از پایان جنگ وضع قوانین کیفر‌ی متناسب با جنایت‌های جنگی در دادگاه‌های محلی و بین‌المللی اهمیت به‌سزایی دارد و صدور احکام سخت علیه جنگجویان بیگانه ممکن است به کم شدن شمار این جنگجویان در صحنه بین‌المللی کمک کند؛ اما نمی‌توان تنها به تدابیر قانونی تکیه کرد. تحقیقات نشان داده است که عوامل اقتصادی و اجتماعی در پیوستن بسیاری از این جنگجویان به جنگ در خارج از کشورهای خودشان تاثیرگذار است؛ زیرا اکثریت آن‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی، فقر و تنگدستی به این ماموریت دشوار تن می‌دهند.

به هر ترتیب وجود جنگجویان مزدور در جنگ اوکراین و در قاره اروپا و بی‌نظمی و هرج‌و‌مرج ناشی از آن‌ که معمولا در جنگ‌ها اجتناب‌ناپذیر است، ممکن است به بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر سرایت کند و نتایجی به بار آورد که برای همه ازجمله اوکراین و روسیه گزاف و ‌جبران نشدنی باشد.