در حالی که صدا و هنر زنان در شریعت طالبانی ممنوع است، زنان جوان داستان‌نویس به روایتگری ادامه می‌دهند و پرشورتر از گذشته به استقبال جشنواره داستان‌نویسی «اوسانه» رفتند.
در یازدهمین دوره این جشنواره سالانه که ویژه داستان‌های زنان بود، ۷۷ زن داستان‌نویس آثارشان را به جشنواره فرستادند و اسامی برندگان روز چهارشنبه ۱۸ اسفند، در یک مراسم رسمی در شهر مزارشریف اعلام شد. بتول سید حیدری، نویسنده و استاد دانشگاه که از داوران این جشنواره است، به ایندیپندنت فارسی گفت: «اکنون زنان یاد گرفته‌اند در دوران سرکوب و خفقان به روایتگری پناه ببرند.»
خانه داستان بلخ از یک دهه پیش جشنواره داستان‌نویسی «اوسانه» را در شهر مزارشریف در شمال افغانستان برگزار می‌کند. در دوره‌های قبلی، زنان و مردان نویسنده به‌‌صورت مشترک در این جشنواره شرکت می‌کردند؛ اگر جشنواره ۵۰ شرکت‌کننده داشت، کمتر از نصف آن زنان بودند. اما این بار با وجود اینکه کار، هنر و حتی حضور زنان در اجتماع ممنوع شده است، شمار زیادی از زنان داستان‌نویس آثارشان را به این جشنواره فرستادند. داوران این جشنواره حضور زنان در این دوره را نشان‌دهنده ایستادگی آنان در برابر حذف هویت و جایگاه اجتماعی‌شان عنوان می‌کنند.
بتول سیدحیدری، یکی دیگر از داوران این جشنواره، در صحبت با اینیدپندنت فارسی گفت مضمون داستان‌های این جشنواره روایت زندگی زنانی بود که در ناامنی کامل روحی و اجتماعی به‌سر می‌برند. او گفت: «در حالی که بخش عمده‌ای از داستان‌ها روایت خفقان اجتماعی موجود و نبود یک جایگاه امن برای زنان در افغانستان است، اما بارقه‌های امید هنوز در داستان‌ها پدیدار بود و این نقطه عطفی در مورد داستان‌نویسی زنان جوان است.»
او گفت در بیشتر داستان‌ها، کلیشه پستو‌نشینی و پنهان شدن به‌دلیل فشار اجتماعی و ممنوعیت‌هایی که طالبان به وجود آورده است، شکسته شده بود. این داستان‌ها نشان دادند که در برهوت جامعه متعصب و مردانه، هنوز زنان می‌توانند کوره‌راه‌های امید را بیابند و با استفاده از ابزارهای هنری، فرصتی برای حضور و اعلام موجودیت ایجاد کنند.
هرچند فضای داستان‌نویسی زنان در افغانستان تحت تاثیر روحیه مردانه جامعه است، در سال‌های گذشته وضعیت کمی و کیفی کار نویسندگان زن قابل‌توجه بود. تقی واحدی، داستان‌نویس و داور جشنواره اوسانه، به ایندیپندنت فارسی گفت: «با وجود اینکه فضای اجتماعی، امکانات و فرصت‌های کار ادبی برای زنان در افغانستان به اندازه مردان نبوده است، اما اکنون نویسندگان زنی را می‌بینیم که آثارشان در سطح آثار نویسندگان مرد در رده‌های بالا قرار می‌گیرند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او گسترش استفاده از فناوری، دسترسی به منابع، اطلاعات و درنتیجه مردمی شدن عرصه نوشتن در دو دهه اخیر را از دلایل پیشرفت کار ادبی زنان در افغانستان عنوان کرد. در حالی که فعالیت‌های ادبی و هنری زنان در حال حاضر به‌شدت متاثر از دستورهای سختگیرانه طالبان و تبعیض جنسیتی در افغانستان است، اما واحدی شرکت بیش از ۷۰ داستان‌نویس زن در این جشنواره را به فال نیک گرفت.
در یک دهه اخیر، برآیند جشنواره داستان‌نویسی اوسانه معرفی نویسندگان جوان به جامعه ادبی افغانستان است. علاوه بر این، خانه داستان بلخ نیز داستان‌های نویسندگانی را که در این جشنواره مقام کسب کرده‌اند، هر سه سال یک بار در قالب مجموعه‌ای منتشر می‌کند.
در جشنواره امسال، صفیه پویا با داستان «قبرستان بی‌کفن‌های قرن ۲۱» و مدینه رحمانی با داستان «ربابه» هر دو مقام اول را به دست آوردند. سارا کامگار با داستان «یک تغییر کوچک» به مقام دوم رسید. فاطمه کاظمی با داستان «او فقط خودش بود» و شکوفه صالحی با داستان «به رنگ چادری» هر دو مقام سوم را به دست آوردند. برگزارکنندگان جشنواره تلاش می‌کنند که این داستان‌ها را نیز همچون دوره‌های قبلی در قالب یک کتاب چاپ کنند.
در کشوری که طالبان درهای مدارس را به روی دختران بسته و حق کار و مشارکت اجتماعی را از زنان گرفته است، به نظر می‌رسد هنوز نیروی بازدارنده‌ای در جامعه افغانستان حضور دارد که مانع حذف دائمی هویت، هنر و ادبیات زنانه می‌شود.
در تصاویری که از جشنواره اوسانه در مزارشریف منتشر شده است، زنان و مردان در کتابخانه فردوسی در مرکز شهر مزارشریف، زیر یک سقف نشسته‌اند اما با پرده‌هایی مکان زنانه و مردانه از هم جدا شده است. برای زنان در افغانستان ترس از تهدید، بازداشت، شکنجه و انتقام‌جویی طالبان همواره و در همه‌جا وجود دارد، با وجود این، خانه داستان بلخ جشنواره‌ای با مشارکت زنان برگزار کرد و نویسندگان زیادی نیز شرکت کردند.
نرگس واثق، یکی از برگزارکنندگان این جشنواره، به ایندیپندنت فارسی گفت: «برای روحیه دادن به زنان هنرمند و نویسنده، این بار جشنواره را مختص زنان برگزار کردیم؛ زیرا می‌دانیم زنان در میان محدودیت‌های وضع‌شده طالبان، فرصت حضور در اجتماع به‌ویژه در فرهنگ و ادبیات را از دست می‌دهند.»
او در مورد نحوه برگزاری مراسم رسمی جشنواره گفت خانه داستان بلخ یک نامه رسمی به اداره اطلاعات و فرهنگ طالبان در شهر مزارشریف داد و آن اداره نامه را به اداره اطلاعات و فرماندهی امنیتی طالبان فرستاد. این نهادهای امنیتی و اطلاعاتی طالبان با تاخیر و مکث به نامه پاسخ دادند، ولی سرانجام اجازه برگزاری مراسم رسمی این جشنواره در کتابخانه فردوسی صادر شد.
تفاوت در رفتارهای طالبان در شهرهای گوناکون یکی از دشواری‌های زندگی مردم به‌ویژه زنان است؛ زیرا گروه طالبان از یک دستور واحد پیروی نمی‌کنند و در شهرها با توجه به سلیقه و نوع نگاه مقام‌های محلی، تصمیم می‌گیرند. به همین دلیل، در بیشتر مناطق مردم زیر فشار سلیقه‌ای مقام‌های طالبان قرار دارند. فعالیت‌های هنری، ادبی و ورزشی زنان نیز بخش آسیب‌پذیری است که زیر فشار دستورهای سختگیرانه طالبان قرار دارد و اغلب مجریان این فعالیت‌ها سر از بازداشتگاه‌های طالبان درمی‌آورند.
