با وجود تمام صفحات خورشیدی و مراکز تولید انرژی بادی، جهان و به‌ویژه ایالات متحده همچنان با نفت و گاز امور خود را می‌گذراند.

به همین دلیل است که آغاز تهاجم روسیه به اوکراین نه تنها زنگ خطر را در مورد بروز یک فاجعه انسانی در اروپا به صدا درمی‌آورد، بلکه یک بحران اقتصادی برای مصرف‌کننده آمریکایی و یک دردسر بزرگ برای جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده ایجاد می‌کند.  

روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سوخت فسیلی در جهان است که حدود ۱۲ درصد نفت جهان و ۱۷ درصد گاز طبیعی مورد نیاز آن را تامین می‌کند. بخش اعظم گاز تولیدی روسیه از طریق خط لوله‌ایی که از خاک اوکراین می‌گذرد به اروپا صادر می‌شود که بالقوه می‌تواند تمام مایحتاج گازی اروپا را متوقف کند.

تصمیم هفته جاری ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در ارتباط با به رسمیت شناختن استقلال مناطق جدایی‌طلب اوکراین، بهای نفت را در بازارهای جهانی به حدود بشکه‌ای ۱۰۰ دلار افزایش داد. رسانه‌های محلی و بین‌المللی می‌گویند به دنبال اعلامیه آقای پوتین مبنی بر اقدام نظامی علیه اوکراین، در ساعات ابتدایی روز پنجشنبه صدای شلیک گلوله و انفجار در کی‌یف شنیده شد.  

این سوال مطرح است که ایالات متحده تا چه حد در مقابل یک شوک نفتی آسیب‌پذیر است و حمله به اوکراین چه تاثیری بر بهای گاز خواهد داشت؟

میزان واردات نفتی ایالات متحده از روسیه در چه سطحی است؟ 

نه‌چندان، اما هیچ هم نیست. هرچند ایالات متحده برای دهه‌ها با موفقیتی نسبی در جهت کاهش اتکایش به نفت وارداتی تلاش کرد، اما سهم روسیه در بالاترین سطح خود در تاریخ است.

رونق شدید نفت «شِیل» [نفت شنی] در دهه ۲۰۱۰ ایالات متحده را در رده صادرکنندگان عمده نفت قرار داد که میزان آن حتی روسیه و عربستان سعودی را نیز پشت سر گذاشت. 

به گزارش اداره اطلاعات سوخت و انرژی آمریکا (ای آی اِی)، میانگین واردات نفت خام این کشور در شش‌ ماهه آخر سال که در ماه نوامبر به اتمام رسید (آخرین ماهی که این اطلاعات در آن منتشر شد)، بالغ بر ۲۶۶ میلیون بشکه بوده است. 

کمتر از نیمی از این میزان نفت (‌۱۳۲ میلیون بشکه) از کانادا، متحد آمریکا و عضو ائتلاف اشتراک‌گذاری اطلاعات موسوم به «پنج چشم» (همراه با بریتانیا) وارد شده است که آن را از مقدار عظیم هیدروکربن‌های ماسه‌های نفتی زیر ایالت آلبرتا استخراج می‌کند. 

حدود ۹ درصد واردات نفتی ایالات متحده را کشورهای حوزه خلیج‌فارس (نفت تولیدی عربستان سعودی به‌ تنهایی حدود ۶ درصد آن را تشکیل می‌دهد)، ۹ درصد مکزیک و سپس فهرست بلند بالایی از دیگر کشورها از  برزیل گرفته تا عراق و نروژ هرکدام کمتر از ۲ درصد نفت وارداتی ایالات متحده را تامین می‌کنند.

اما با وجود این، حدود ۸ درصد نیازهای نفتی ایالات متحده – یعنی به‌ طور متوسط ۲۲ میلیون بشکه در ماه - از روسیه وارد می‌شود که میزان آن به‌ تدریج رو به افزایش بوده است.

در سال ۱۹۹۵، داده‌های «ای آی ای» نشان می‌دهد که سهم روسیه در واردات نفتی ایالات متحده ناچیز بود‌، اما این میزان به‌ تدریج رو به افزایش گذاشت تا در آغاز سال ۲۰۱۲ به متوسط ۶ درصد رسید؛ اما در سال ۲۰۱۹ بود که صادرات نفتی روسیه به آمریکا به سطح کنونی جهش کرد.

آیا بهای گاز همچنان سیر صعودی خواهد پیمود؟

مطمئنا. هرچند بهای بنزین در ایالات متحده مستقیما تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت، اما در واقع مشکل بزرگ‌تر از بسیاری از کشورهایی ناشی می‌شود که بیشتر به نفت صادراتی روسیه متکی‌اند.

موجودی نفت [در جهان] هم‌اکنون نیز بخشی به خاطر کاهش تقاضا در نتیجه همه‌گیری کووید و لطمات شدیدی که به صنایع نفتی وارد آورد، محدود است. اکنون بار دیگر تقاضا برای نفت افزایش‌یافته است، اما این صنعت هنوز نتوانسته پا به پای آن حرکت کند. 

از آن بدتر، کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) – کارتل تولیدکنندگان عمده نفت از کشورهای حوزه خلیج‌ فارس گرفته تا آنگولا و ونزوئلا که برای نفوذ در بازار جهانی با یکدیگر هماهنگی می‌کنند، دست به اقدامی قاطع برای بالا نگاه‌داشتن بهای جهانی نفت زدند.

در اوج همه‌گیری کرونا، اوپک با توافق با اعضای خارج از اوپک از جمله روسیه، تولید جمعی خود را به‌ گونه‌ای بی‌سابقه در تاریخ این سازمان کاهش داد؛ اما در مقابل، در حالی‌ که جهان از چنگال کووید خارج می‌شد، در افزایش تولید کندتر عمل کرد. 

حال با حمله روسیه علیه اوکراین، ایالات متحده این کشور را تحریم کرده است و بی‌تردید به میزان این‌گونه مجازات‌ها خواهد افزود. متحدان آمریکا ازجمله اتحادیه اروپا از این کشور پیروی خواهند کرد که صدور نفت به جهان را برای روسیه دشوار می‌کند. 

آقای پوتین همچنین می‌تواند برای تلافی هرگونه تلاش جهت مجازات اقداماتش در اوکراین، صدور نفت به کشورهای مختلف جهان را متوقف کند. 

بنابراین، حمله به اوکراین احتمالا موجب کاهش شدید میزان نفت قابل دسترس در جهان خواهد شد و در نتیجه آن – بر مبنای قانون عرضه و تقاضا – بهای نفت را بالا خواهد برد.

بهای گاز تا چه میزانی بالا خواهد رفت؟

مشکل می‌توان گفت. هفته گذشته، جان دریسکل، فردی کهنه‌کار در صنایع نفتی گفت احتمال دارد بهای نفت خام از مرز بشکه‌ای ۱۲۰ دلار یا حتی ۱۵۰ دلار نیز بگذرد.

پیش‌بینی اخیر «جِی پی مورگان استنلی» حاکی از آن بود که «حتی در بهترین شرایط» برای اوکراین، بهای نفت در بازارهای جهانی به دلیل ترکیب سایر عوامل، به زیر بشکه‌ای ۸۴ دلار نخواهد رسید.

کارشناسان معتقدند احتمالا تا اوایل فصل بهار بهای بنزین برای مصرف‌کننده آمریکایی تا چهار دلار برای هر گالن یا در ایالاتی مثل کالیفرنیا که نرخ مالیاتی بالاتری دارند، تا گالنی پنج دلار افزایش خواهد یافت.  

آیا هیچ عاملی می‌تواند این روند را متوقف کند؟ اقدام دولت‌ها برای پائین نگاه‌داشتن قیمت‌ها می‌تواند مصرف‌کننده را در مقابل شدیدترین پیامدهای آن حفاظت کند. بایدن به‌روشنی با فرارسیدن انتخابات میان-دوره ای در ماه نوامبر نسبت به شرایط حاکم نگران است.

او روز سه‌شنبه ضمن دادن این وعده که «از هر ابزاری که در دسترس ما باشد» استفاده خواهد کرد که تاثیر [اوضاع کنونی] را بر مصرف‌کننده «کاهش» دهد، گفت: «می‌خواهم آن دردی را که مردم آمریکا در پمپ‌های بنزین احساس می‌کنند، محدود کنم.»

بنا به گزارش‌ها، کاخ سفید استفاده از ذخایر نفتی راهبردی ایالات متحده را در نظر دارد و آن یک شبکه زیرزمینی در خلیج مکزیک است که مقادیر عظیمی نفت خام را در خود انبار کرده است. انتشار خبر این گزینه در روز چهارشنبه بهای نفت را در بازارهای جهانی قدری کاهش داد. 

اما کار چندانی از دست آقای بایدن بر نمی‌آید. روسای جمهور ایالات متحده در مقایسه با شرکت‌های خصوصی و دولت‌های خارجی، تنها کنترل محدودی بر بهای نفت دارند. برخی از سناتورهای حزب دموکرات آمریکا پیشنهاد کرده‌اند برای باقیمانده سال مالیات فدرال بر بنزین ملغی شود.

اوپک به سهم خود از استفاده از بهای نفت همچون یک ابزار سیاسی واهمه‌ای ندارد و تهاجم به اوکراین همراه با موضع‌گیری آقای بایدن می‌تواند آن‌ها را به افزایش تولید ترغیب کند. 

جالب این است که امید آقای بایدن به رهایی می‌تواند در ایران نهفته باشد. ایالات متحده همچنان در حال مذاکره برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ باراک اوباما است که در سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ آن را لغو کرد. اگر این توافق حاصل شود، ایران قادر خواهد بود مقادیر بسیار بیشتری نفت صادر کند.

به‌عبارت‌دیگر، اگر [با این ترتیبات] مصرف‌کننده آمریکایی از شدیدترین پیامدهای بحران نفت پرهیز کند، احتمالا تنها باید از آیت‌الله علی خامنه‌ای سپاسگزار باشد.