خبر درگذشت زین‌العابدین بن علی، رهبر سابق حکومت خودکامه تونس، در روز پنجشنبه، ابتدا با احتیاط و نیاز به تایید دریافت شد، زیرا شایعه درگذشت او بارها در طول سال‌های اخیر منتشر شده بود. اما این بار منابع رسمی تایید کردند که آقای بن علی در شهر جده در عربستان سعودی درگذشته است.

برای بسیاری از مردم تونس، این دیکتاتور ۸۳ ساله، که به مدت هشت سال از صحنه سیاست غایب بود، مدت‌ها بود درگذشته بود. در طول مدتی که بن علی به دنبال انقلاب تونس در عربستان در تبعید بود، کشور یک قانون اساسی جدید تدوین کرده، نخستین رئیس جمهورش، الباجی قائد السبسی، را در یک انتخابات دموکراتیک برگزیده، و پارلمانی جدید برپا داشته بود که گام‌هایی قاطع در جهت برقراری دموکراسی برمی‌داشت. 

اما آنچه حقیقتا جالب است، زمان درگذشت بن علی است. مرگ او میان دو دور دومین انتخابات آزاد ریاست جمهوری از زمان سقوط او در سال ۲۰۱۱ رخ داده است. افزون بر این، بن علی پیش از رقابت نهایی میان دو نامزد ریاست جمهوری درگذشت. دور نخست انتخابات که به «رای علیه نظام» معروف شده، به پیروزی دو نامزدی انجامید که هیچگونه بستگی یا تجربه‌ای با نهادهای سیاسی تثبیت شده در کشور نداشته‌اند. نتیجه رای گیری یکشنبه گذشته، به روشنی نمایانگر اراده مردم تونس برای گسستن از نظام کهنه و پشت سر گذاشتن نهادهای حکومتی پس از انقلاب ۲۰۱۱ بود. 

با در جریان بودن دومین دور انتخابات و خبر درگذشت بن علی در زمینه آن، نشانه‌هایی حاکی از آن است که تونس به سرعت به سوی دموکراسی پیش می‌رود.

با اطمینان می‌توان گفت که در نیمه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۹، شهروندان تونس روند گزینش رهبر بعدی کشورشان را در دست خود گرفته‌اند. پس از انتشار نتایج غیرقابل پیش‌بینی نخستین دور رای گیری، می‌توان درک کرد که مردم یک پیام منفی قاطع به طبقه حاکمه پس از انقلاب فرستاده‌اند؛ آزمایشی جسورانه و دموکراتیک برای بارقه الهام بخش اما شکننده دموکراسی در جهان عرب. 

امروز تونس فصل جدیدی برای آینده‌ای نامعلوم باز می‌کند. دو نامزد مستقل ریاست جمهوری، استاد حقوق قیس سعید، و بازرگان محبوس نبیل قروی که از میان نامزدهای بسیاری از زمینه‌های مختلف برگزیده شده‌اند، در رقابت با یکدیگر، سرنوشت کشورشان را در دست رای دهندگان می‌گذارند.

جای شگفتی نیست که بسیاری از مردم با شنیدن خبر درگذشت بن علی، در واکنشی توام با تسکین، تلخی و بی تفاوتی شریک بودند. 

سامی بن قریبیه، یک فعال حقوق بشر و وبلاگ نویس در تويئتی نوشت: «برای من، بن علی در هفدهم دسامبر سال ۲۰۱۰ مرد و در ۱۴ ام ژانویه ۲۰۱۱ به خاک سپرده شد».

منصف بوحفا، کارشناس رسانه‌ای نوشت: «به درک. او کشورمان را نابود کرد. هیچ غصه‌ای از مرگش ندارم».

شهروند دیگری به نام غوبیب اسعدی گفت: «نسبت به مرگ بن علی کاملا بی تفاوتم. تونس زیر حکومت او بسیار رنج کشید... مشتاق فردای تونس هستم».

در روزهای حکومت بن علی، برگزاری انتخابات فراگیر و دموکراتیک غیرممکن بود. در چند موردی که حکومتش به رای گذاشته شد، او به خودی خود با ۹۹ درصد آرا بار دیگر به ریاست جمهوری انتخاب شد بدون این که در آن کشور پراختناق که کمتر کسی شهامت چالش نظام پرقدرت آن را داشت، به مخالفانش فرصت داده شود مشروعیت انتخابات را زیر سوال ببرند.

با درگذشت این دیکتاتور و انتخابات اخیر، تونس فصلی سیاه در تاریخش را ورق می‌زند و در راهی دموکراتیک گام برمی‌دارد.

تونس با نگاه به عقب، به سال‌های بن علی، بدون تردید میراث او را از خاطر نخواهد برد: اختناق گسترده و گاه مرگبار، بازداشت‌های جمعی و شکنجه، کمبود یا نبود آزادی بیان، و فساد گسترده درمیان حلقه نزدیک به دیکتاتور – به ویژه خانواده همسرش – که  روی اقتصاد کشور پنجه انداخته بودند.

اما درگذشت بن علی، همچنین باید یادآور خشونت حکومت، فساد و نظارتی باشد که امروز هم وجود دارد. شخصیت‌هایی که با مقامات گذشته مرتبط‌ هستند و شبکه‌های نظام سابق سربرآورده‌اند. ادامه اقدامات دیکتاتورمابانه می‌تواند دموکراسی شکننده تونس را پیچیده کند. برخی حتی نگران بازگشت کشور به نظام دیکاتوری هستند.

این تنها در مورد کنترل شدید جامعه و تجاوز‌های حکومت نیست. فساد، بیکاری و افت شرایط زندگی مردم که شهروندان تونس در سال ۲۰۱۱ علیه آن رای دادند، هنوز از میان نرفته است.

هشت سال (پس از انقلاب)، هرچند صحت دارد که تونس از گذشته دیکتاتوریش گذشته و در راه دموکراسی گام برداشته، اما به همین گونه، نمونه‌ای است از خطرات ناشی از شکست در حل مسائل اقتصادی/اجتماعی که متوجه مردم ناامید پس از بهار عرب است.

https://www.independent.co.uk/