در ماه‌های اخیر، شدت گرفتن دامنه بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین باعث شد تا مسئله تنوع‌بخشی به منابع انرژی بیش از بیش در کانون توجه دولتمردان اروپایی قرار گیرد. اتکای بیش از حد این کشورها برای واردات انرژی به یک منبع خاص با امنیت انرژی و امنیت ملی کشورهای واردکننده انرژی در تضاد است. اروپا حدود ۴۰ درصد گاز طبیعی و زغال‌سنگ و همچنین بیش از ۲۰ درصد نفت موردنیاز خود را از روسیه وارد می‌کند و مسکو بارها نشان داده که از سلاح صادرات انرژی برای منافع ژئوپلیتیک بهره گرفته است.
افزایش دامنه جنگ بین روسیه و اوکراین نگرانی‌ها در مورد تداوم وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه را افزایش داد و احتمال بهره‌گیری مجدد مسکو از سلاح صادرات انرژی باعث شد تا اروپا و آمریکا درصدد یافتن جایگزینی برای گاز طبیعی روسیه در سبد انرژی اروپا باشند و به نظر می‌رسد منابع گاز طبیعی کشورهای آفریقایی یکی از جایگزین‌های گاز روسیه در بازار اروپا در میان‌مدت‌اند.
واردات برق از آفریقا و اتصال شبکه برق اروپا به آفریقا با حمایت همه‌جانبه واشنگتن نیز روبه‌رو شده است. سفارت آمریکا در آتن در ماه ژانویه، با اعلام حمایت نکردن واشنگتن از احداث خط لوله مدیترانه شرقی که قرار بود گاز طبیعی اسرائیل را به یونان برساند، از توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در اروپا و اتصال شبکه برق اروپا و آفریقا حمایت کرد.
منابع انرژی الجزایر و لیبی
در حوزه ال‌ان‌جی، قطر و آمریکا در امنیت انرژی اروپا نقش مهمی ایفا می‌کنند. پس از مذاکرات متعدد آمریکا و ژاپن به‌منظور کمک به امنیت انرژی اروپا، قرار است ژاپن از ماه مارس بخشی از ال‌ان‌جی ذخیره خود را به کشورهای اروپایی بفرستد.
در حال حاضر، الجزایر و لیبی می‌توانند از طریق خط لوله‌های موجود به افزایش ظرفیت صادرات گاز طبیعی به اروپا اقدام کنند. با توجه به اهمیت منابع انرژی الجزایر، بیشتر کارشناسان حوزه امنیت انرژی اروپا لزوم فراهم بودن زیرساخت‌های موردنیاز برای افزایش صادرات گاز طبیعی این کشور به اروپا را گوشزد کرده‌اند اما در عین حال بر این عقیده‌اند که اگرچه الجزایر فرصت جایگزینی کامل گاز روسیه در بازار اروپا را ندارد، گاز طبیعی این کشور می‌تواند از طریق نیجریه و نیجر به اروپا منتقل شود.
با توجه به پتانسیل بالای الجزایر، این کشور یکی از مهم‌ترین گزینه‌های موجود برای کاهش وابستگی اتحادیه اروپا به گاز طبیعی مسکو به شمار می‌رود. باید در نظر داشت که میزان وابستگی کشورهای اروپایی به گاز طبیعی روسیه متفاوت است؛ کشورهایی مانند فنلاند، آلمان، لهستان، اسلواکی و بلغارستان بیش از ۶۰ درصد گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کنند؛ در حالی که جمهوری چک کاملا به گاز طبیعی روسیه وابسته است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
عمده منبع درآمد ارزی الجزایر صادرات انرژی است و افزایش قیمت نفت و گاز طبیعی وضعیت اقتصادی این کشور را نسبتا بهبود بخشیده است. با توجه به اینکه ذخایر گاز طبیعی الجزایر بیش از نفت است، دولت این کشور در افق ۲۰۳۰ تلاش می‌کند تا با فراهم کردن منابع مالی و تکنولوژی موردنیاز، شرایط را برای افزایش ظرفیت تولید و صادرات گاز طبیعی فراهم کند.
باید در نظر داشت که دولت این کشور به‌منظور افزایش ظرفیت صادرات گاز طبیعی در برنامه‌ای میان‌مدت در نظر دارد تا با مدیریت تقاضای داخلی، هم‌زمان افزایش ضریب برداشت از مخازن را توسعه دهد. از جمله اقدام‌های دولت الجزایر برای دستیابی به این اهداف می‌توان به مدیریت تقاضای داخلی، اصلاح قیمت و تعدیل یارانه گاز با توجه به میزان بالای آن و قیمت ارزان سوخت اشاره کرد.
تصور عمومی بر این است که تحریم‌های احتمالی آمریکا و اروپا علیه روسیه پس از حمله این کشور به اوکراین، عرضه گاز طبیعی و امنیت انرژی اروپا را با بحران جدی مواجه خواهد کرد. با توجه به اینکه الجزایر برای ارسال گاز طبیعی به اروپا خط لوله دارد، این کشور یکی از مناسب‌ترین مسیرهای جایگزین برای تامین گاز طبیعی موردنیاز اروپا است. این مورد باعث شد تا توجه دولتمردان اروپا به الجزایر جلب شود. انتقال گاز طبیعی از الجزایر که ۲.۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی ثابت شده دارد، با کمک خطوط لوله زیردریایی به اروپا، می‌تواند در مقایسه با گزینه‌های نسبتا گران‌قیمت مانند ال‌ان‌جی مقرون‌به‌صرفه تر باشد. الجزایر گاز طبیعی را از طریق خطوط لوله به ایتالیا، پرتغال و اسپانیا و ال‌ان‌جی را در مقدار کم به ترکیه و یونان صادر می‌کند.
دیپلماسی فعال انرژی در آفریقا
در حالی که در هفته‌های اخیر بحث تامین گاز طبیعی در اروپا ادامه داشت، محمد ارکاب، وزیر انرژی و معادن الجزایر، و تیمیپر سیلوا، وزیر امور منابع نفتی نیجریه، هفته گذشته، از طریق تله کنفرانس در مورد پروژه احداث خط لوله‌ای که امکان انتقال گاز طبیعی نیجریه به اروپا را امکان‌پذیر می‌کند، بحث و گفت‌وگو کردند. در این گفت‌وگو، به‌ضرورت همکاری کشورهای نیجر و الجزایر در اجرای این خط لوله نیز تاکید شد.
به‌رغم وجود پتانسیل بالای الجزایر برای تامین بخشی از گاز طبیعی موردنیاز اروپا، ناکافی بودن زیرساخت‌های الجزایر برای انتقال گاز طبیعی در مقیاس بزرگ برای اتحادیه اروپا که سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کند، این کشور را به سرمایه‌گذاری میلیاردی برای فراهم کردن زیرساخت‌های موردنیاز ملزم می‌کند.
منابع مالی و تکنولوژی شرکت‌های اروپایی و آمریکایی می‌تواند در حل مشکل زیرساخت انرژی الجزایر نقش مهمی ایفا کند. در سال ۲۰۲۱، میزان گاز انتقال‌یافته از قاره آفریقا به اروپا از طریق خطوط لوله حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب بود؛ این میزان از ظرفیت خط لوله نورداستریم۱ که تنها یکی از خط لوله‌های روسیه است که گاز طبیعی این کشور را به اروپا منتقل می‌کند، کمتر است. باید در نظر داشت که خط لوله نورداستریم ۲ نیز آماده بهره‌برداری است و با صدور مجوزهای قانونی در آلمان، سهم روسیه در بازار انرژی اروپا بازهم افزایش خواهد یافت.
الجزایر در سال ۲۰۲۱، با تولید نزدیک به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به یک رکورد تاریخی دست یافت. ظرفیت تولید گاز طبیعی این کشور در سال ۲۰۲۰، حدود ۸۱ میلیارد مترمکعب بود و از این لحاظ در بین کشورهای آفریقایی بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز طبیعی است. پس از الجزایر، مصر با ۵۸.۵ میلیارد مترمکعب، نیجریه با ۴۹.۴ میلیارد مترمکعب و لیبی با ۱۳.۳ میلیارد مترمکعب در رده‌های بعدی قرار دارند.
گاز طبیعی استخراج‌شده از میدان گاز طبیعی هسی رمل این کشور از طریق مراکش به اسپانیا منتقل می‌شود. این خط لوله که از الجزایر، مراکش، اسپانیا و پرتغال می‌گذرد، به خط لوله گاز طبیعی مغرب-اروپا معروف است. باید در نظر داشت که خط لوله مغرب-اروپا از روز ۳۱ اکتبر ۲۰۲۱ به دلیل بدتر شدن روابط دیپلماتیک بین مراکش و الجزایر بسته شد و الجزایر اعلام کرد که قرارداد فعلی ۲۵ ساله این خط لوله را تمدید نخواهد کرد.
همان‌طور که صحبت کاربوز، کارشناس ترک، به آن اشاره کرد، مسئله انتقال گاز طبیعی نیجریه به میدان گازی هسی رمل و انتقال آن به اروپا سال‌ها است که موردتوجه قرار گرفته؛ اما دلایل زیادی از جمله اینکه فرانسه در سال‌های پیش در برخی نقاطی که خط لوله موردنظر قرار است از آنجا عبور کند آزمایش اتمی انجام داده است و این مناطق از لحاظ امنیت مشکل جدی دارند، می‌توانند روند احداث خط لوله را با چالش جدی مواجه کنند.
الجزایر دارای ظرفیت مهم ال‌ان‌جی است؛ اما اولویت الجزایر اجرای تعهداتش در قبال اسپانیا است. الجزایر، لیبی و مصر منابع اصلی انتقال گاز از آفریقا به اتحادیه اروپا به شمار می‌روند و با توجه به نیاز روزافزون اروپا به انرژی، این منابع از نظر کمیت بدون توجه به قیمت ناکافی‌اند و منابع گاز طبیعی آفریقا حداقل در کوتاه‌مدت برای اروپا کافی نخواهد بود اما می‌تواند به‌عنوان بخشی از سیاست تنوع‌بخشی اروپا در مورد منابع انرژی موردتوجه قرار گیرند.
بدون سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی برای تکمیل زیرساخت‌های موجود در الجزایر و حل تنش‌های سیاسی بین این کشور و کشورهای در مسیر خط لوله پیشنهادی، اروپا نمی‌تواند واردات گاز طبیعی از الجزایر و سایر کشورهای آفریقایی را افزایش دهد.
