در روزی که قیمت دلار در بازار تهران با افزایشی چشم‌گیر به ۱۱۴ هزار و ۳۰۰ تومان رسید، انتشار گزارش تازه مرکز آمار ایران از وضعیت قیمت‌ها در آبان‌ماه ۱۴۰۴ نیز تصویر روشن‌تری از عمق بحران اقتصادی ایران را آشکار کرد؛ تصویری که نشان می‌دهد شتاب تورم در تمامی گروه‌های کالاهای اساسی بیشتر شده است.

بر اساس این گزارش، تورم نقطه‌به‌نقطه به ۴۹.۴ درصد رسیده است. به این معنا که خانوارهای ایرانی برای خرید همان مجموعه کالاها و خدمات نسبت به آبان سال گذشته، نزدیک به ۵۰ درصد هزینه بیشتری پرداخت کرده‌اند. در حالی که مقام‌های دولت پزشکیان بارها مدعی «کنترل تورم» و «ثبات قیمتی» شده‌اند، آمار رسمی نشان می‌دهد بزرگ‌ترین فشار معیشتی دقیقا در حوزه‌هایی رخ داده که بیشترین سهم را در سبد مصرفی خانوار دارند. خوراکی‌ها، میوه، خشکبار، نان، غلات و سبزیجات در آبان‌ماه شاهد افزایش‌های کم‌سابقه‌ای بودند که مستقیم و روزانه بر سفره مردم اثر می‌گذارند.

مطابق گزارش مرکز آمار، تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها به ۶۶.۲ درصد رسیده است. در این میان، میوه و خشکبار با تورم سنگین ۱۰۸.۳ درصدی رکورددار افزایش قیمت هستند. این رقم نشان می‌دهد قیمت این گروه کالایی  تنها طی یک سال، بیش از دو برابر شده است.

در تورم ماهانه نیز خوراکی‌ها با ۴.۷ درصد رشد در یک ماه، بیش از میانگین کل کالاها و خدمات افزایش یافته‌اند. در این گروه، سبزی‌ها و حبوبات با رشد ۷.۸ درصدی بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهرماه را داشته‌اند. پس از آن، میوه و خشکبار با رشد ۶.۷ درصدی و نان و غلات با ۴.۳ درصد رشد قرار می‌گیرند.

این آمار نشان می‌دهد حتی کالاهای پایه غذایی خانوار نیز از موج تازه گرانی‌ها در امان نمانده‌اند؛ موجی که فشار آن بر دهک‌های پایین جامعه بسیار بیشتر از گروه‌های پردرآمد است.

مرکز آمار اعلام کرده است که شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوارهای کشور به عدد ۴۱۷.۵ رسیده که نسبت به ماه قبل ۳.۴ درصد افزایش یافته است. این شاخص نسبت به آبان سال گذشته ۴۹.۴ درصد بیشتر است و در دوره دوازده‌ماهه منتهی به آبان نیز ۴۰.۴ درصد افزایش را ثبت کرده است.

داده‌های گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که سرعت رشد قیمت‌ها در ماه‌های اخیر بار دیگر رو به افزایش گذاشته است. تنها در یک ماه، افزایش ۳.۴ درصدی قیمت‌ها نشان‌دهنده جهش مجدد تورم ماهانه است و این رقم به‌طور طبیعی باید در یک اقتصاد باثبات بسیار پایین‌تر باشد.

شکاف تورمی میان دهک‌ها بیشتر شد

نرخ تورم سالانه درحالی در آبان‌ماه به ۴۰.۴ درصد رسیده که نسبت به ماه قبل ۱.۵ واحد درصد بیشتر است. افزایش دوباره تورم سالانه، هشدار مهمی برای ماه‌های پیش‌روست، زیرا نشان می‌دهد روند کاهش تورم که در برخی ماه‌ها مشاهده شده بود، پایدار و واقعی نبوده است.

همچنین داده‌های منتشرشده نشان می‌دهد که دهک اول، یعنی فقیرترین گروه جامعه با تورم ۴۱.۷ درصدی مواجه بوده، در حالی که دهک دهم (ثروتمندترین گروه) تورم ۳۹.۵ درصدی را تجربه کرده است. اختلاف ۲.۲ واحد درصدی میان این دو دهک نسبت به ماه قبل افزایش یافته و به‌روشنی نشان می‌دهد فشار تورمی بر گروه‌های کم‌درآمد بیش از سایر بخش‌های جامعه است.

این موضوع از آن‌جا اهمیت دارد که سهم خوراکی‌ها در سبد مصرفی دهک‌های پایین بسیار بزرگ‌تر است و بیشترین جهش قیمت نیز دقیقا در همین گروه‌ها رخ داده است.

رشد نزدیک به ۵۰ درصدی قیمت‌ها در یک سال، در کنار گرانی ۱۰۸ درصدی میوه و خشکبار یا تورم ۶۶ درصدی انواع خوراکی‌ها، تجربه روزانه میلیون‌ها خانوار ایرانی است که هر بار به خرید مایحتاج اولیه می‌روند، با برچسب‌های قیمتی تازه‌ای روبه‌رو می‌شوند. از سبزی و حبوبات گرفته تا میوه، لبنیات، برنج، روغن و حتی نان، تقریبا هیچ‌یک از اقلام ضروری زندگی در آبان‌ماه بدون افزایش قیمت باقی نمانده‌اند.

برای بسیاری از خانواده‌ها، خرید محصولات پروتئینی و میوه مدت‌هاست که به یک انتخاب ماهانه تبدیل شده است. جهش قیمت‌ها نشان می‌دهد که حتی تامین مواد غذایی پایه نیز به چالشی جدی تبدیل شده است. در چنین شرایطی، خانوارهای کم‌درآمد ناچار به حذف یا کاهش بسیاری از اقلام از سبد غذایی خود می‌شوند و همین موضوع می‌تواند تبعات گسترده‌تری در حوزه سلامت و رفاه اجتماعی داشته باشد.

چشم‌انداز مبهم

در حالی که گزارش رسمی مرکز آمار تصویری نگران‌کننده از وضعیت قیمت‌ها ارائه می‌دهد، هیچ نشانه‌ای از کاهش پایدار تورم دیده نمی‌شود. افزایش دوباره تورم سالانه، شتاب‌گرفتن تورم ماهانه، و جهش‌های شدید در کالاهای ضروری همگی نشان می‌دهد که سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی در مهار قیمت‌ها یا بی‌اثر بوده یا از اساس قادر به پاسخگویی به ریشه‌های بحران نیست.

این مسئله زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم دولت پزشکیان از یک‌سو با افزایش قیمت انرژی، از جمله بنزین و برق و گاز، مسیر جهش دوباره قیمت‌ها را فراهم کرده و از سوی دیگر برنامه‌ای جدی برای حمایت از دهک‌های فرودست ندارد. وعده پزشکیان درباره «عدم افزایش قیمت بنزین» که در مناظره‌های انتخاباتی تکرار می‌شد، اکنون عملا نقض شده و رسیدن نرخ بنزین آزاد به ۵ هزار تومان برای هر لیتر، می‌تواند موج تازه‌ای از گرانی‌ها را به‌ویژه در حمل‌ونقل و مواد غذایی ایجاد کند.

در موردی دیگر، رسانه تجارت‌نیوز در ایران، طی گزارشی از رشد هشت میلیون درصدی قیمت «سکه بهار آزادی» از ۴۶ سال قبل و زمان وقوع انقلاب اسلامی، تا به امروز خبر داده است. بر اساس این گزارش، سکه تمام بهار آزادی که در سال ۱۳۵۸ با قیمت فقط هزار و ۳۰۰ تومان به بازار عرضه شد، پس از گذشت ۴۶ سال به حدود ۱۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است. رقمی که نشان‌دهنده‌ رشدی بیش از هشت میلیون و ۶۰۰ هزار درصدی است.