نشست ماهانه وزرای نفت عضو اوپک و اوپک پلاس در حالی برگزار شد که قیمت نفت از هفته گذشته به‌تدریج سیر صعودی به خود گرفته است. افزایش احتمال حمله نظامی روسیه به اوکراین باعث شده است که نگرانی‌ دولت‌ها درباره تاثیر این تنش و جنگ احتمالی بین مسکو و کی‌یف بر قیمت نفت و گاز، افزایش یابد و تداوم این تنش به‌طور مستقیم تاثیر بسیار منفی بر امنیت انرژی و اقتصاد این کشورها خواهد داشت.

از ماه اوت سال قبل اوپک برای ایجاد توازن در بازار، اقدام به افزایش تدریجی ماهانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت کرد. هرماه در اجلاس اوپک، این موضوع به تایید مجدد اعضا می‌رسید. با توجه به رضایت کشورهای عضو از روند افزایش قیمت نفت، طبیعی بود که برای ماه مارس نیز افزایش تولید ۴۰۰ هزار بشکه به تایید اعضا برسد.

پیش‌بینی می‌شود تا اواسط امسال، میزان تقاضا در بازار به سطح پیش از شیوع ویروس کرونا برسد و این به معنای افزایش تقاضا در بازار خواهد بود، اگر نفت موردنیاز در بازار تامین نشود قیمت در ماه‌های آینده بازهم افزایش خواهد یافت.

بیانیه نهایی اجلاس بیست‌و‌پنجم وزرای نفت اوپک

پیش از شروع اجلاس ماهانه اوپک پلاس، عربستان سعودی و روسیه، اعضای اصلی اوپک پلاس، با تصمیم قبلی اوپک مبنی بر افزایش تدریجی ظرفیت تولید نفت موافق بودند و با توجه به شرایط بازار نیازی به افزایش مازاد ظرفیت احساس نمی‌کردند. در بیانیه نهایی بیست‌و‌پنجمین نشست اوپک و اوپک پلاس با توجه به وجود اتفاق‌نظر بین اعضا، به این موارد اشاره شده است.

پس از جمع‌بندی بیست‌و‌پنجمین نشست وزیران اوپک و غیر اوپک که با ویدیو کنفرانس در روز چهارشنبه ۲ فوریه برگزار شد و با توجه به شرایط فعلی بازار نفت و اجماع در مورد چشم‌انداز بازار، کشورهای عضو مصوبه دهمین اجلاس اوپک در ماه آوریل ۲۰۲۰ و نوزدهمین اجلاس اوپک پلاس در روز ۱۸ ژوئیه (درباره سقف تولید و افزایش تدریجی تولید) را تایید کردند. اجلاس بعدی اوپک در روز دوم مارس برگزار خواهد شد.

بازگشت ایران به بازار؟

مذاکرات هسته‌ای وین به مراحل پایانی نزدیک می‌شود و برخی منابع غربی از احتمال رسیدن به توافق جدید تا آخر فوریه خبر می‌دهند. توافق احتمالی ایران و گروه ۴+۱ به معنای رفع تحریم‌ها و بازگشت ایران به بازار نفت خواهد بود. هرچند ایران در ماه‌های اخیر اقدام به افزایش فروش نفت به چین کرده بود و ادعا می‌شود که اکثر نفت ذخیره‌شده ایران در تانکرها به فروش رفته است. توافق احتمالی ایران و غرب تا پیش از اجلاس بعدی اوپک قطعا باعث افزایش اهمیت اجلاس بعدی خواهد شد.

بازگشت ایران به بازار خوشایند کشورهای عمده تولیدکننده نفت نیست. بازگشت ایران به معنای افزایش عرضه نفت خواهد بود که بر قیمت نفت نیز تاثیر خواهد گذاشت.

جواد اوجی، وزیر نفت ایران، پس از پایان بیست‌وپنجمین نشست وزیران نفت و انرژی اوپک‌پلاس، در گفت‌وگو با خبرگزاری شانا، از نیاز بازار جهانی به نفت ایران خبر داد و گفت ایران آماده بازگشت به بازار نفت است.

اوجی با اشاره به نارضایتی مصرف‌کنندگان از سطح کنونی قیمت و مقدار عرضه نفت راهکار ایران برای حل مشکلات بازار نفت را لغو هرچه سریع‌تر تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعلام کرد. اوجی با اشاره به تداوم بحران انرژی در اروپا حل این بحران را منوط به همکاری همه کشورهای عمده تولیدکننده انرژی عنوان کرد و از آمادگی ایران برای کمک به اروپا برای مقابله با بحران انرژی خبر داد.

اوجی در حالی این ادعا را مطرح می‌کند که ایران با بحران انرژی روبه‌رو است. در هفته‌های گذشته، حجم گاز صادراتی به ترکیه و عراق کاهش یافته است و دولت برای جبران کمبود تولید گاز طبیعی برخی از واحدهای صنعتی را تعطیل کرد.

در این‌ بین، تحویل مازوت به برخی نیروگاه‌ها نیز باعث افزایش آلودگی هوا در برخی شهرها و نارضایتی مردم این مناطق شد. اگر سیاست خارجی ایران تنش‌زا نبود و در سال‌های گذشته سرمایه لازم برای افزایش تولید نفت و گاز جذب می‌شد، ایران در شرایط فعلی می‌توانست نقش مهمی در بازار جهانی انرژی ایفا نماید، اما تداوم برنامه هسته‌ای-‌موشکی و حمایت از گروه‌های نیابتی اولویت نظام بود و نظام ترجیح داد تا در بازار منطقه‌ای و جهانی سهم رقبای ایران افزایش یابد. با نگاهی به درآمد نفتی ایران و سایر کشورهای عمده تولیدکننده نفت در منطقه می‌توان به نقش مهم صادرات نفت در سیاست خارجی و اقتصاد این کشورها پی برد.

بر اساس آخرین آمار، درآمد صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۱ برابر با ۲۰ میلیارد دلار، عربستان سعودی ۲۰۷، عراق ۸۸، لیبی ۳۰ و مجموع درآمد اوپکی‌ها ۵۷۶ میلیارد دلار بوده است.

عربستان سعودی در پی افزایش صادرات نفت به اروپا

در فاصله بین دو اجلاس اوپک، عربستان سعودی اقدام به افزایش فروش نفت به اروپا کرد. در سال‌های گذشته، این کشور با هدف تضمین بخشی از سهم خود در بازار نفت، اقدام به سرمایه‌گذاری در زیرساخت انرژی کشورهای خریدار کرده است. در آخرین مورد، در ماه جاری، آرامکو اقدام به سرمایه‌گذاری در لهستان کرد و با خرید ۳۰ درصد سهام یک پالایشگاه در گداسنک با ظرفیت تولید ۲۱۰ هزار بشکه در روز، ۱۰۰ درصد تجارت عمده‌فروشی مرتبط به آن و خرید ۵۰ درصدی سهام پروژه‌ مشترک بازاریابی برای سوخت هواپیماها با شرکت «بی‌بی» موافقت کرد.

به گفته مدیران آرامکو، این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها حضور آرامکو در بازار اروپا را تقویت می‌کند و به صادرات نفت خام به لهستان کمک شایانی خواهد کرد که موافق با راهبردهای شرکت «بی‌کی‌ان اورلن» در تنوع منابع انرژی است.

تا اجلاس بعدی اگر توافق هسته‌ای حاصل شود و تنش بین اوکراین و روسیه فروکش نکند، می‌توان انتظار داشت که اروپا و آمریکا تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال کنند در چنین شرایطی احتمال افزایش اختلاف بین عربستان سعودی و روسیه دور از ذهن نخواهد بود. 

برخی کارشناسان انرژی عقیده دارند که افزایش قیمت نفت رابطه مستقیم با توانایی روسیه برای حفظ سیاست بحث‌برانگیز در مواجهه با تحریم‌های غرب خواهد داشت و وجود چنین سناریویی این احتمال را افزایش  خواهد داد که مسکو درنهایت از توافق  با عربستان سعودی در باره میزان تولید و ثبات در بازار صرف‌نظر کند و اجازه دهد قیمت‌ها بالا برود. ماه‌های فوریه و مارس از منظر تاثیرگذاری اوپک در بازار مهم و حیاتی خواهد بود. افزایش تنش بین روسیه و اوکراین، بروز هرگونه اختلاف بین روسیه و عربستان سعودی و بازگشت ایران به بازار نفت از چالش‌های عمده پیش‌روی اوپک در ماه‌های آینده خواهد بود.