شبکه خبری «اسکای‌نیوز عربی» در گزارشی احتمال قطع دسترسی روسیه به سامانه جهانی «سوئیفت» (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی) در چارچوب تحریم‌های مرتبط با بحران اوکراین و آثار آن را بررسی کرده است. ایران نیز پیش‌تر در چارچوب تحریم‌های مربوط با برنامه هسته‌ای آن کشور، با این تحریم بانکی مواجه شده است.
براساس گزارش «اسکای‌نیوز عربی» که روز یکشنبه، دهم بهمن‌ماه، منتشر شد، کارشناسان ضمن هشدار در مورد قطع دسترسی روسیه به سامانه جهانی «سوئیفت»، پیامدهای ناشی‌از این اقدام احتمالی غرب را به یک «بمب اتمی» تشبیه کرده‌اند که به کل بازارهای مالی جهانی ضربه خواهد زد.
هفته گذشته اعضای سنای آمریکا پیش‌نویس تحریم‌های جدیدی علیه روسیه را ارائه کردند که شامل اعمال محدودیت‌هایی برای «ارائه‌دهندگان خدمات سوئیفت» به روسیه است.
به گفته تحلیلگران، درمیان گزینه‌های غرب برای تحریم روسیه، قطع دسترسی به «سوئیفت»، سنگین‌ترین عواقب را برای بازارهای مالی روسیه و بین‌المللی در پی خواهد داشت. کافی است کرملین را از نظر مالی از جهان منزوی کنیم و این برای غرب، به‌ویژه واشینگتن و برلین هزینه سنگینی در پی خواهد داشت.
چرا سامانه سوئیفت؟
طی روزهای گذشته درباره این سناریو، یعنی حذف روسیه از سامانه مالی بین‌المللی «سوئیفت» (SWIFT) که تاکنون جایگزینی در سطح جهانی ندارد، در صحنه سیاسی غرب، بحث‌هایی در جریان بوده است.
«جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی» یا «سوئیفت» یک شبکه جهانی برای ارتباط بانکی است که هزاران بانک و موسسه مالی را در سراسر جهان به هم متصل می‌کند.
در پی رشد حجم تحارت بین‌المللی، در سال ۱۹۷۳ میلادی سوئیفت به‌عنوان یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی در کشور بلژیک راه‌اندازی شد و اکنون ۲۰۹ کشور، از جمله بیشتر کشورهای عربی را شامل می‌شود.
در حال حاضر، بیش از ۱۱هزار موسسه مالی در سراسر جهان با استفاده از سامانه «سوئیفت» پیام‌های امن و حواله‌های پرداخت پول را در یک محیط یکپارچه و قابل اعتماد مبادله می‌کنند.
به گفته اقتصاددانان، با قطع دسترسی روسیه به سامانه سوئیفت، ارسال پول به داخل یا خارج کشور، برای موسسات مالی این کشور تقریبا غیرممکن خواهد شد.
این اقدام همچنین منجربه بحرانی بزرگ برای شرکت‌های روسی و مشتریان خارجی آن‌ها در زمینه صادرات و خرید نفت و گاز خواهد شد.
تهدیدهای غیرممکن
الکسی کودرین، وزیر دارایی سابق روسیه، پیش‌تر تخمین زده بود که چنین اقدامی به انقباض پنج درصدی اقتصاد روسیه منجر خواهد شد.
براساس برآوردها، از طریق سوئیفت سالانه حدود چهار میلیارد تراکنش مالی انجام میگیرد و روزانه تریلیون‌ها دلار در این شبکه جابه‌جا می‌شود؛ حتی می‌توان گفت که سوئیفت کل پرداخت‌های مالی جهانی را کنترل می‌کند.
ماریا شاگینا، پژوهشگر مدعو «موسسه امور بین‌الملل فنلاند»، ایجاد نوسانات در بازار ارز و همچنین خروج سرمایه را از پیامدهای قطع دسترسی روسیه به سوئیفت می‌داند.
به گفته او، درصورت چنین اقدامی، ایالات متحده و آلمان نیز به‌نوبه خود ضرر بزرگی خواهند کرد، زیرا بانک‌های آن‌ها بیشترین کاربران سوئیفت برای ارتباط با بانک‌های روسیه محسوب می‌شوند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اشرف الصباغ، یک کارشناس امور روسیه از مسکو، نیز ضمن تایید نظر شاگینا، به «اسکای‌نیوز عربی» گفت: «تقاضاها برای قطع دسترسی روسیه به این سامانه در چارچوب تهدیدهای غیرممکن یا فرض‌های محال قرار میگیرد.»
صباغ در گفت‌وگوی اختصاصی با «اسکای‌نیوز عربی» در مورد عواقب این تصمیم هشدار داد و گفت که براساس ارزیابی او، چنین کاری «انفجار بمب اتمی» در بازارهای مالی، کالاها، خدمات و تراکنش‌های بانکی و حتی فلج کردن نظام مالی جهانی را در پی خواهد داشت، زیرا «این امر کمر نقل‌وانتقالات و پرداخت‌های بین‌المللی را خواهد شکست.»
به گفته صباغ، از دیگر خطرهای قطع دسترسی مسکو، بی‌ثباتی بازارهای مالی است که به سامانه‌ای جایگزین برای تعاملات بانکی نیاز پیدا خواهند کرد که در آن غرب دست برتر را نخواهد داشت.
اما برخی تحلیلگران مانند محمد حامد، مدیر «مجمع مطالعات سیاسی و راهبردی خاورمیانه» در قاهره، معتقدند که تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه شامل سامانه «سوئیفت» نخواهد بود.
او در گفت‌وگوی اختصاصی با «اسکای‌نیوز عربی» توضیح داد که «این اقدام بازار گاز صادراتی روسیه به اروپا و گندم صادراتی به کشورهای جهان سوم را فلج خواهد کرد».
اهرم‌های فشار روسیه
در مقابل تحریم‌های احتمالی، روسیه نیز امکان اقدام‌هایی علیه غرب را دارد، از جمله اعمال تحریم‌های شدید بر بانک‌ها و سیاستمداران آمریکایی و اروپایی. شمه‌ای از این امر را در تصمیم اخیر آن کشور برای جلوگیری از ورود تعدادی از نمایندگان کشورها و نهادهای اتحادیه اروپا به مسکو دیدیم.
علاوه‌بر این، مسکو پس از تحریم‌های غرب در سال ۲۰۱۴، یک سامانه پرداخت بین بانکی موسوم به «اس‌پی‌اف‌اس» (SPFS) برای خود ایجاد کرده است.
آرتیوم توزوف، کارشناس مالی روس، به خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گفته است که حدود ۲۰درصد از حواله‌های داخلی آن کشور ازطریق این سامانه منتقل می‌شوند.
همچنین ممکن است که مسکو به‌عنوان جایگزینی برای سوئیفت، به سامانه پرداخت بین بانکی چینی موسوم‌به «سی‌آی‌پی‌اس» (CIPS) روی آورد یا استفاده از ارزهای دیجیتال را تایید کند.
اقدام پیشگیرانه
بانک مرکزی روسیه در اقدامی پیشگیرانه، ارز دیجیتال روبل را معرفی کرده است که در تراکنش‌های مالی برای انجام پرداخت‌ها بدون سامانه انتقال اعتبار بین‌المللی، قابل استفاده خواهد بود و بنابراین می‌تواند از پیامدهای «سوئیفت» جلوگیری کند.
قطع ناگهانی دسترسی روسیه به سوئیفت باعث ایجاد وحشت در بازارهای مالی این کشور خواهد شد، اما به گفته توزوف، پس از مدتی به‌دلیل وجود پشتوانه ذخایر طلا برای پول روسیه، روبل، تلاطم‌ها فروکش خواهد کرد. این کارشناس مالی در گفت‌وگو با «اسکای‌نیوز عربی» تایید کرد که مسکو با جمع‌آوری ذخایر طلا و دلار، خود را برای هرنوع طوفان اقتصادی آماده می‌کند.
اما محمد حامد در این زمینه با توزوف موافق نیست. او گفت: «روسیه به‌عنوان اهرم فشار برای حفظ امنیت ملی خود و مقابله با غرب، ابزاری جز حمله به اوکراین ندارد.»
او افزود: «روسیه اقتصاد ضعیفی دارد که تابع نظام بین‌الملل و همواره در معرض تحریم است.»
به گفته حامد، این کشور «توانایی مقابله با تحریم‌ها را ندارد، زیرا یک کشور رانتی است که با وجود قدرت ناشی‌از عضویت در شورای امنیت سازمان ملل متحد و در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای، با درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز زندگی می‌کند.»
صباغ نیز در موافقت با حامد گفت: «روسیه هیچ امکانی برای پاسخگویی ندارد، زیرا برخلاف اقتصادهای متنوع و توسعه‌یافته غربی، اقتصاد این کشور ضعیف و به صادرات مواد خام وابسته
او افزود: «روسیه در ماجرایی که ممکن است منجربه جنگ جهانی سوم شود و به همه آسیب برساند، تنها پاسخ نظامی خواهد داشت.»
شباهت به بمب اتمی
به گزارش رسانه‌های آلمانی، هفته گذشته در جریان بحث تحریم‌های احتمالی غرب، آلمان بررسی موضوع قطع دسترسی روسیه به «سوئیفت» را به حالت تعلیق درآورد.
در همین راستا، فردریش مرتز، رهبر اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان در مورد انزوای مالی روسیه هشدار داد.
به گزارش خبرگزاری آلمان، مرتز گفت که قطع دسترسی روسیه به «سوئیفت» ممکن است مانند «انفجار یک بمب اتمی» در بازارهای مالی، کالاها و خدمات باشد.
او ضمن پیش‌بینی یک «فاجعه اقتصادی برای روسیه»، تاکید کرد که این تصمیم «مشکلات بزرگی برای اقتصاد ما ایجاد خواهد کرد و ما به خود نیز آسیب زیادی خواهیم زد».
اشرف الصباغ، تحلیلگر امور روسیه، منزوی کردن اقتصاد روسیه برای جلوگیری از وخامت اوضاع در مرزهای اوکراین و وقوع جنگ را بعید می‌داند، زیرا در آن صورت، «روسیه احساس خواهد کرد که دیگر هیچ چیزی برای ترسیدن وجود ندارد».
به گفته او، قطع دسترسی روسیه به سوئیفت، آسیب‌های وحشتناکی به اقتصاد آن کشور وارد می‌کند، اما اقتصاد اروپا و آمریکا را نیز با «پیامدهای ناخواسته‌ای» مواجه خواهد کرد.
نمونه ایران
در سال ۲۰۱۲ میلادی، در پی تحریم‌های نفتی و مالی آمریکا و اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران به‌دلیل برنامه هسته‌ای آن کشور، دسترسی بانک‌های ایرانی به سامانه سوئیفت قطع شده بود.
پس از توافق برجام، با لغو ممنوعیت خدمات‌رسانی به بانک‌های ایرانی، در سال ۲۰۱۶ این بانک‌ها بار دیگر امکان مبادلات بین‌المللی با استفاده از سوئیفت را پیدا کردند؛ اما در پی خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده، از برجام و بازگرداندن تحریم‌های ایران در سال ۲۰۱۸، به درخواست دولت آمریکا، دسترسی موسسات مالی ایرانی که بار دیگر در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته بودند، به شبکه «سوئیفت» مسدود شد.
براساس برآوردهای اقتصاددانان، با این اقدام، ایران نزدیک به نیمی از درآمد حاصل از صادرات نفت و ۳۰درصد تجارت خارجی خود را از دست داده است.
