گرسنگی و بیکاری  در افغانستان باعث شده است تعدادی از مردم به کاوش‌های غیرقانونی در مناطق باستانی غرب افغانستان رو بیاورند. مقام‌های امارت طالبان می‌گویند علی‌رغم تلاش آن‌ها برای جلوگیری از کاوش‌های غیرقانونی، مردم همچنان با باندهای قاچاق آثار باستانی همکاری می‌کنند. این کاوش‌های خودسرانه بیشتر در غرب هرات و شرق استان بادغیس انجام می‌شوند.

میان استان‌های هرات و بادغیس در غرب افغانستان، منطقه‌ای وجود دارد که خواجه چهارشنبه نام دارد. این منطقه از نظر تقسیم‌بندی جغرافیایی، بخشی از شهرستان کرخ است. جمعیت آن اندک است و به جز چند چادر متعلق به کوچی‌های که هر ساله به این نقطه می‌آیند و تعدادی خانه‌های گلی مردم روستا، چیز دیگری در این منطقه پیدا نمی‌شود؛ اما وقتی از کنار جاده به زمین‌های اطراف نگاه کنید، شبیه لانه زنبور دیده می‌شوند.

این لانه‌ زنبور‌ها در اثر تغییرهای زمین و تحولات اقلیمی ایجاد نشده‌اند، بلکه ساخت دست بشرند. مردم در این منطقه در جست‌وجوی آثار باستانی زمین را چنان کاویده‌اند که مانند لانه زنبور سوراخ‌سوراخ شده است. به نظر می‌رسد که این منطقه در گذشته آباد و پرجمعیت بوده است؛ زیرا سالیان درازی است که مردم در این منطقه زمین را می‌کنند و هرباری چیزی به چنگ می‌آورند.

مناطق غرب افغانستان به خصوص استان‌های هرات و بادغیس در طول تاریخ مناطقی پرجمعیت و آباد و در عین حال، محل جنگ‌ و ویرانی‌های فراوان، از اسکندر مقدونی تا تیمور، بودند که هر بار این مناطق را کاملا ویران کردند و مردم دوباره روی این ویرانه‌ها تمدن جدیدی ایجاد کردند. به همین دلیل این مناطق از لحاظ باستان‌شناسی، مناطقی غنی محسوب می‌شوند و همین مسئله باعث شده است تا هجوم باندهای قاچاق آثار باستانی به این مناطق بیشتر باشد.

پس از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۱، روند کاوش‌های غیرقانونی در افغانستان آغاز شد. مناطقی چون کرخ، چشت شریف و اوبه در هرات و قلعه‌ نريمان، لنگر شريف، سنگ‌ مزارها و شهر ارمان در بادغیس، محل اصلی کاوش‌های خودسرانه بودند.

با سقوط حکومت مجاهدین و سلطه اول طالبان، کاوش‌های غیرقانونی در افغانستان رسمی شد. طالبان در ازای پیدا کردن آثار تاریخی سهم مشخصی از قیمت اثر را می‌گرفتند و به قاچاقچیان آثار باستانی کاری نداشتند. در همین زمان بود که زمین‌ها در منطقه خواجه چهارشنبه به لانه زنبور تبدیل شدند. هزاران نفر که بهترین راه پولدار شدن را جست‌وجوی آثار باستانی می‌دیدند، به این مناطق سرازیر شدند.

به گفته یکی از شهروندان هرات که روزگاری برای کاوش آثار باستانی به این منطقه رفته بود، رونق بازار جویندگان آثار باستانی تا حدی بود که در اطراف محل کاوش‌ها، رستوران‌های محلی ایجاد شدند که علاوه بر غذا به مردم محلی جای خواب هم می‌دادند.

با سقوط طالبان و منع کاوش‌های غیرقانونی، جست‌وجو برای آثار باستانی کاهش یافت. رونق اقتصادی و سرازیر شدن پول از کشورهای جهان به افغانستان زمینه اشتغال را فراهم کرد و در نتیجه آثار باستانی افغانستان چند سالی از شر قاچاقچیان در امان ماندند؛ اما با سقوط جمهوریت و سلطه طالبان، بار دیگر این بازار در حال رونق گرفتن است.

گرسنگی و نبود کار مردم را بار دیگر وادار کرد تا از این راه ساده پول به دست بیاورند. امارت طالبان هم بااینکه اعلام کرد جلو کاوش‌های غیرقانونی را می‌گیرد، عملا در این زمینه فعالیت آنچنانی ندارد. بازمحمد سروری، رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در استان بادغیس، به رسانه‌ها گفت که آنان به‌تازگی ۹ قاچاقچی آثار باستانی را در آن استان بازداشت کرده‌اند؛ اما به نظر نمی‌رسد این اقدام رژیم طالبان گسترده و مداوم باشد.

در حال حاضر گفته می‌شود در مناطقی از بادغیس بر علاوه قاچاقچیان حرفه‌ای آثار باستانی مردم نیز به کاوش‌های غیرقانونی رو آورده‌اند و هرچه از زیر زمین به دست می‌آورند، به نرخ بسیار ارزان به قاچاقچیان می‌فروشند.

قاچاق آثار باستانی افغانستان یکی از بازارهای پرمنفعت در منطقه است. هزاران اثر باستانی و باارزش افغانستان همین حالا در مجموعه‌های معتبر در گوشه‌وکنار جهان قرار دارند و هرچند در ۲۰سال گذشته، کشورهای جهان بخشی از این آثار غارت شده را دوباره به افغانستان برگرداندند، هنوز هم هزاران اثر به غارت رفته دیگر -به‌خصوص پس از سال ۱۹۹۲- در نقاط مختلف جهان پخش‌اند.

افراد طالبان به آثار باستانی به خصوص مجسمه‌ها و نقاشی‌ها با دیده نفرت نگاه می‌کنند و برای آن‌ها هیچ ارزشی قائل نیستند و هرچند این گروه اعلام کرده است که از موزه ملی افغانستان حفاظت می‌کند، بعید به نظر می‌رسد در مواجهه با مسئله غارت آثار باستانی افغانستان حساسیتی چندانی به خرج دهد.