حدود یک‌ماه پس از اعلام شناسایی اولین مورد ابتلا به سویه اومیکرون ویروس کرونا در ایران، محمد هاشمی، سرپرست مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، روز شنبه ۲۵، دی‌ماه، در توییتی، ضمن تایید افزایش شمار مبتلایان اومیکرون به یک هزار و ۱۶۲ نفر در ایران، نوشت: «متاسفانه در هر یک از سه شهر تبریز، یزد، و شهرکرد یک فوتی بر اثر اومیکرون گزارش شده است و یک مورد بدحال هم در اهواز وجود دارد.»
هم‌زمان، معاون درمان وزارت بهداشت که در اجلاس معاونان درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر ایران سخنرانی می‌کرد، گفت که در حال حاضر میزان کل مراجعان سرپایی و بستری کرونا تفاوتی نکرده اما تعداد جواب‌های مثبت آزمایش‌ها افزایش یافته و این یک زنگ خطر است؛ از این رو تمام مراکز باید در حالت آماده‌باش قرار گیرند.
پیش‌تر نیز در خبری دیگر که ۲۴ دی‌ماه روی خروجی خبرگزاری ایسنا قرار گرفت، رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک گفته بود که تحقیقات و بررسی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که ۵۵ درصد افرادی که جواب آزمایش کرونای آن‌ها مثبت است، به سویه اومیکرون مبتلا شدهاند.
با این حال اخبار رشد سریع و گسترش روزافزون سویه نگران‌کننده اومیکرون در ایران همه ماجرا نیست. در سوی دیگر، براساس رنگ‌بندی وضعیت کرونا در ایران، هیچ شهری در وضعیت قرمز و نارنجی نیست و به‌جز ۵۳ شهر که در وضعیت زردند، بقیه شهرهای در وضعیت آبی یا اصطلاحا کم‌خطر از نظر همه‌گیری کووید-۱۹ طبقه‌بندی شدهاند و در آخرین گزارش هفتگی (مصادف با هفته ۹۹ همه‌گیری کرونا) با وجود افزایش‌های پراکنده ابتلا و بستری در برخی استان‌ها، اوضاع کلی ایران نسبتا آرام و ایستا اعلام شده است؛ گزارش وضعیتی که احتمالا بر تصمیم‌گیری ابراهیم رئیسی در آخرین جلسه ستاد ملی کرونا برای صدور مجوز برگزاری مسابقات ورزشی با حضور محدود تماشاگران، برپایی نمایشگاه‌‌ها، بازگشایی کامل مدارس و برگزاری حضوری امتحانات موثر بوده است.
سویه اومیکرون را نباید دست‌کم گرفت
تجربه گسترش سریع و تداوم افزایش انفجاری تعداد مبتلایان به سویه اومیکرون ویروس کرونا در اروپا و آمریکا، علی‌رغم استفاده از واکسن‌های نسبتا موثرتر، باعث شده است که هشدارهای کارشناسان همچنان ادامه داشته باشد؛ و در راس این هشدارها، نگرانی از دست‌کم گرفتن این سویه است که می‌تواند با ابتلای میلیون‌ها نفر در یک بازه زمانی کوتاه به اشباع سریع تخت‌های بیمارستانی منجر شود و افزایش بیش‌ازپیش مرگ‌ومیر را به دنبال داشته باشد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در همین راستا، رئیس سازمان بهداشت جهانی در تازه‌ترین کنفرانس خبری خود ضمن تایید عوارض خفیفتر اومیکرون در مقایسه با سویه دلتا (به‌ویژه در افراد واکسینه شده و یا کسانی‌که قبلا به کرونا مبتلا شدهاند) مجددا هشدار داد که این به معنای آن نیست که بتوان اومیکرون را به‌عنوان سویه‌ای با پیامدهای خفیفتر از نظر همه‌گیری کووید-۱۹ طبقه‌بندی کرد؛ زیرا این سویه با ایجاد یک سونامی بزرگ از تعداد مبتلایان، می‌تواند هر سیستم بهداشتی و درمانی را در سطح جهان را تحت‌تاثیر شدید قرار دهد.
درست با همین توجیه است که بیشتر کارشناسان در داخل ایران نیز از هر فرصتی برای اظهار نگرانی و دادن هشدار به مسئولان جمهوری اسلامی علیه عادی‌انگاری وضعیت و بی‌توجهی به خطرات بالقوه سویه اومیکرون استفاده می‌کنند و با یادآوری تجربیات تلخ پنج موج گذشته که با مرگ‌ومیر بالای ایرانیان همراه بود، بر ضرورت تداوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تکمیل واکسیناسیون و تزریق هرچه سریع‌تر دوز سوم واکسن، تعجیل نکردن در بازگشایی‌ها و حتی ایجاد محدودیت‌های جدید به منظور جلوگیری از گسترش این سویه در ایران تاکید می‌کنند؛ توصیه‌هایی که البته به مذاق مسئولان چندان خوش نمی‌آید.
ستاد ملی کرونا در آخرین جلسه خود در تاریخ ۲۵ دی‌ماه که با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد، هر نوع اطلاع‌رسانی در زمینه مسائل مربوط به کرونا را تنها به سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا منحصر و صراحتا اعلام کرد که از این پس کسی نباید به عنوان عضو ستاد ملی یا متخصص (همه‌گیری شناسی) در رسانه ملی با طرح نظرات شخصی تشویش در جامعه را سبب شود.
برگشتن ورق هنوز هم محتمل است
جدا از اینکه سیستم پایش وضعیت کرونا در ایران فاقد پویایی لازم برای ارزیابی سریع وضع موجود است (به‌دلیل اینکه سیستم رنگ‌بندی شهرها مبتنی بر تعداد موارد بستری در بیمارستان است و همواره چندهفته تاخیر دارد)، مسئله جدی‌تر، پایین بودن میزان تست‌های انجام‌شده برای تشخیص کووید-۱۹ (مخصوصا سویه اومیکرون) است. این در حالی است که در بیشتر کشورهای دنیا گرفتن آزمایش‌های تشخیصی متناسب با وضعیت جدید همه‌گیری به‌شدت افزایش یافته است. به عنوان مثال، هفته اول ژانویه ۲۰۲۲ در فرانسه حدود ۹.۵ میلیون تست تشخیص کووید-۱۹ گرفته شد که ۲۵ درصد نسبت به هفته قبل از آن افزایش داشت (در ماه اوت سال ۲۰۲۱ در فرانسه مجموعا شش میلیون تست انجام شده بود!) در حالی‌که متاسفانه در ایران عکس آن اتفاق افتاده است!
بررسی آمارهای روزانه وزارت بهداشت از نظر تعداد آزمایش‌ها از کاهش تدریجی آن‌ها حکایت دارند؛ به‌گونه‌ای که در هفته منتهی به ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۰، در کل ایران حدود ۵۸۳ هزار آزمایش تشخیص کووید-۱۹ انجام شد که در مقایسه با هفته قبل از آن، حدود ۱۰ درصد کاهش نشان می‌دهد و به اذعان مسئولان، تنها حدود یک درصد از این تست‌ها از نظر سویه اومیکرون بررسی شده است.
بنابراین می توان گفت که احتمالا تعداد واقعی موارد ابتلا به اومیکرون بسیار بیشتر از آماری است که به‌صورت رسمی اعلام می‌شود. البته بعید هم نیست که با توجه به سوابق پنهانکاری و همچنین اصرار مسئولان برای عادی جلوه دادن اوضاع همه‌گیری کووید-۱۹ به‌عنوان دستاورد سیاسی دولت جدید، این مسئله تعمدی باشد.
یکی دیگر از مشکلاتی که در مسیر کنترل همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران وجود دارد، استفاده از واکسن‌هایی است که در پیشگیری از ابتلا به سویه اومیکرون اثربخشی کمتری دارند. علاوه بر این، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که اثربخشی تمامی واکسن‌های موجود کرونا چندماه پس از تزریق به‌تدریج کاهش می‌یابد و برای حفظ این اثربخشی خصوصا در مقابل سویه‌های جدید، باید حداکثر سه ماه پس از تزریق دوز دوم، دوز یادآور زده شود. این در حالی است که در ایران، کمتر از ۱۵ درصد جمعیت تاکنون دوز یادآور را تزریق کرده‌اند که این نکته منفی می‌تواند در کنار هشت میلیون نفری که همچنان در برابر تزریق دوز اول واکسن مقاومت می‌کنند، به‌عنوان پاشنه آشیل برنامه واکسیناسیون ملی عمل کند.
سرعت بالای انتشار که به افزایش انفجاری موارد ابتلا به سویه اومیکرون منجر می‌شود، در کنار عواملی مانند دست‌کم گرفتن این سویه، کاهش آزمایش‌های تشخیصی، عادی‌انگاری وضعیت و تاخیر در تزریق دوز یادآور می‌توانند سناریو همیشگی غافلگیری نظام بهداشت و درمان را بار دیگر تکرار کنند و در هفته‌های آینده، وضعیت نسبتا آرام موجود را به سرعت برق‌وباد تغییر دهند و ایران را در آستانه نوروز ۱۴۰۱ با موج ششم کرونا مواجه کنند.
