روابط ترکیه با کشورهای عربی در سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است، اما در ماه‌های اخیر تماس‌های دیپلماتیک با برخی کشورهای عربی و حوزه مدیترانه برقرار شده است تا در بازه زمانی مشخصی در چارچوب منافع ملی، برخی تنش‌ها حل و فصل شود. در این بین، توجه به توازن جدید قوا در منطقه نیز از دلایل مهم تمایل کشورها به حل برخی مشکلات فیمابین بوده است. شرایط اقتصادی و منابع مالی فراوان دولت و شرکت‌های عرب منطقه نیز به عنوان کاتالیزور در روند عادی سازی روابط  ترکیه با کشورهای منطقه نقش مهمی ایفا می‌کند. روابط ترکیه با امارات متحده عربی در دهه گذشته به دلیل شرایط منطقه‌ای، سیاست‌ها و منافع مختلف دو کشور در مواردی از قبیل  لیبی، سوریه، اخوان المسلمین، قطر و...، بارها با تنش روبه‌رو شده است. کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در ترکیه نیز بر شدت تنش‌ها افزود.

عادی سازی روابط دو کشور

ترکیه  در سال ۱۹۷۹ و  دقیقا ۸ سال پس از استقلال امارات متحده عربی، این کشور را به رسمیت شناخت. افزایش سطح روابط در همه زمینه‌ها با کشورهای خاورمیانه، نقش مهمی در سیاست خارجی ترکیه در دوران حکومت حزب عدالت و توسعه، ایفا کرد. تلاش آنکارا برای افزایش حجم تجارت، بهترین انگیزه برای کاهش تنش با این کشورها بود. نقش منابع مالی کشورهای عربی  در پروژه‌های زیربنایی ترکیه و افزایش  تعداد گردشگران عرب در ترکیه در دوران حزب عدالت و توسعه به‌خوبی مشهود بود.

تا پیش از شروع بحران در روابط امارات و ترکیه، حجم تجارت بین دو کشور به تدریج در حال افزایش بود، چنان که در سال ۲۰۰۷ ، حجم  تجارت بین فی‌مابین سه و نیم میلیارد دلار بود، اما تنها یک سال بعد به ۹ میلیارد دلار،  در سال ۲۰۱۲ میلادی حجم تجارت به ۱۲ میلیارد دلار،  و در نقطه اوج آن در سال ۲۰۱۷، به ۱۵ میلیارد دلار رسید. اما در ماه اکتبر گذشته حجم تجارت بین دو کشور در حدود ۹ میلیارد دلار بود.  هرچند  شیوع کرونا  در کاهش حجم تجارت بین ترکیه و امارات تاثیر مهمی داشت، دلیل عمده و اصلی تنش‌های سیاسی بین دو کشور بود و اکنون در نظر دارند آن حجم را در کوتاه‌مدت به ۱۸ میلیارد دلار برسانند. به‌رغم تنشهای موجود، امارات همچنان یکی از سرمایه‌گذاران برخی پروژه‌های مهم «استارت‌آپ»ی ترکیه از قبیل «ترند» یول  و «گتیر» بوده است. ارزش این شرکت‌ها در ماه‌های اخیر بیش از سه برابر شده و به بیش از ۷.۵ میلیارد دلار رسیده است. 

به‌رغم مشکلات متعدد در روابط، در ماه‌های اخیر برخی تماس‌ها بین مقامات رسمی دو کشور صورت گرفت. در ماه رمضان گذشته، پس از پنج سال، وزرای امور خارجه دو کشور طی تماس تلفنی ضمن تبریک ماه رمضان به یکدیگر، خواستار تداوم تماس‌ها به منظور کاهش تنش‌ها شدند. در ادامه این تماس‌ها، انور قرقاش، وزیر مشاور دولت در امور خارجه ، از ترکیه به عنوان اولین شریک تجاری کشورش در منطقه نام برد و  خواستار افزایش تماس‌ها و رفع تنش شد. مولود چاووش اوغلو هم از تبادل پیام‌های مثبت بین آنکارا  و ابوظبی خبر داد. در ماه اوت گذشته، رجب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در آنکارا با طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات، در مورد بهبود روابط بین دو کشور، از جمله فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری گفت‌وگو کرد. دیپلماسی توییتری نیز بخشی از روند عادی‌سازی روابط دو کشور بود. انور قرقاش در صفحه توییتر خود نوشت که همکاری و شراکت اقتصادی، محور دیدار اردوغان با مشاور امنیت ملی امارات بوده است و با  مثبت اعلام کردن آن  دیدار ،گفت که ابوظبی در برقراری روابط با کشورها جدی است.

سفر ولیعهد امارات به ترکیه، شروع فصل جدید در روابط دو کشور 

در مهم ترین گام روند عادی‌سازی روابط ترکیه و امارات این هفته شاهزاده محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی پس از ۱۰ سال راهی آنکارا می‌شود و با رجب اردوغان دیدار می‌کند.  آخرین سفر رسمی محمد بن زاید به ترکیه در فوریه ۲۰۱۲ انجام شده بود. برخی از تحلیل‌گران ترک معتقدند که امارات متحده عربی و متحدانش، به ویژه عربستان سعودی و مصر، اقدامات اخیر ترکیه را برای محدود کردن فعالیت‌های اخوان‌المسلمین در خاک ترکیه، نشانه‌های بسیار مثبتی ارزیابی می‌کنند، زیرا آن‌ها  اخوان المسلمین  را بزرگترین تهدید امنیتی داخلی و خارجی خود می‌دانند. ارتباط ایدئولوژیک حزب عدالت و توسعه  با اخوان المسلمین و حمایت از آن گروه، همیشه یکی از عوامل اصلی ایجاد تنش در روابط ترکیه با امارات، مصر و عربستان بوده است. ترکیه در مارس گذشته با هدف کاهش تنش با مصر، برخی فعالیت‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای اخوان المسلمین علیه دولت مصر را در استانبول محدود کرده بود.

کاهش حضور آمریکا در منطقه و خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان هم یکی دیگر از عوامل نزدیکی ترکیه و امارات است. با توجه به موارد متعدد اختلافات در روابط دو کشور، نباید انتظار داشت که راه حلی برای مسائلی مانند جنگ داخلی لیبی و  سوریه در جریان این سفر  یافت شود. امارات و کشورهای عربی همچنین نگران افزایش نفوذ و حضور ترکیه در برخی کشورهای آفریقایی، از جمله سودان و تونس هستند. در جریان سفر مشاور امنیت ملی امارات به ترکیه، رجب اردوغان در یک مصاحبه گفته بود که امارات به زودی سرمایه‌گذاری‌های وسیعی در ترکیه انجام خواهد داد. 

افزایش همکاری دو کشور در همه جنبه‌های اقتصادی، مطمئنا در جریان این سفر منجر به عقد چندین قرارداد همکاری خواهد شد.

کاهش ارزش لیر ترکیه

لیر ترکیه در ماه‌های اخیر با کاهش ارزش در مقابل دلار روبه‌رو بوده است و این امر مشکلات زیادی برای اقتصاد ترکیه به همراه داشته است. برخی کارشناسان پیش‌بینی می کنند که با توجه به تداوم بحران انرژی، کاهش ارزش لیر ترکیه باعث افزایش تورم و افزایش قیمت سوخت، برق، و محصولات وارداتی در ترکیه خواهد شد. این کارشناسان، با توجه به درخواست‌های مکرر رجب طیب اردوغان برای کاهش نرخ بهره و تغییرات پی در پی او در مدیریت بانک مرکزی، بحران لیر ترکیه را ناشی از نگرانی در مورد سیاست‌های پولی می‌دانند.

حضور جت‌های امارات متحده عربی در مانور دریایی یونان در دریای مدیترانه از مواردی بود که باعث بروز برخی حساسیت‌ها در منطقه شد. اما روابط امارات با کشورهای حوزه مدیترانه که اغلب روابط متشنجی با ترکیه دارند، ادامه خواهد یافت. تیتر و مطالب برخی روزنامه و رسانه‌های ترکیه که تا همین اواخر علیه عربستان و امارات بود، در ماه‌های گذشته تغییر یافته است و این امر هم می‌تواند گام مثبتی در روند عادی سازی روابط دو کشور دانسته شود. 

به نظر می‌رسد که با توجه به اصرار مصر بر خروج نیروهای ترکیه از لیبی و سیاست متفاوت آنکارا و ابوظبی در لیبی، این مشکل در کوتاه‌مدت حل شدنی نباشد. در مجموع، با توجه به تحولات اخیر و توازن جدید قوا در منطقه و نیاز ترکیه به سرمایه‌گذاری خارجی، روابط ترکیه و امارات متحده عربی در بعد اقتصادی گسترش خواهد یافت. اما برای حل مسائل دیگر، دو کشور نیاز به زمان طولانی‌تری دارند. بهبود روابط ترکیه با امارات می‌تواند به الگویی برای بهبود روابط ترکیه با سایر کشورهای عربی تبدیل شود.