علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در صفحه کاربری‌اش در تویتر نوشته است که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا باید تضمین دهد که دولت‌های آینده در واشنگتن توافق هسته‌ای که احیا خواهد شد را رها نکنند. وی تاکید کرده است تا زمانی آمریکا تضمین ندهد که از برجام عقب‌نشینی نمی‌کند، گفت‌وگوهای بازگشت به برجام نمی‌تواند به نتیجه ‌رسد. شمخانی خاطرنشان کرده است که رئیس جمهوری آمریکا حاضر به ارائه تضمین نیست، بنابراین، در صورت عدم تغییر شرایط فعلی، نتیجه مذاکره از قبل روشن خواهد بود.

هفته گذشته، علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جمهوری اسلامی نیز به همین موضوع اشاره کرده و گفت که مذاکرات چندجانبه درباره توافق هسته‌ای در ماه نوامبر از سر گرفته می‌شود. همچنان مجید تخت روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد گفت که تضمین آمریکا مبنی بر این‌که واشنگتن برجام را بار دیگر به طور یک‌جانبه رها نمی‌کند، نقش حیاتی در روند مذاکرات وین و شرایط بازگشت به برجام دارد.

این در حالی است که از زمان روی‌کار آمدن جو بایدن، هم تهران و هم واشنگتن شروطی را برای آغاز گفت‌وگوهای بازگشت به برجام تعیین کرده اند، شرط امریکا، بازگشت تهران به تعهداتش در برجام و شرط ایران این است که تحریم ‌ها باید قبل از آغاز مذاکرات لغو شود.

در ماه آوریل گذشته، گفت‌وگوها بین ایران و شش قدرت جهانی با هدف احیای برجام که بر کاهش تحریم‌ها در ازای محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران متمرکز است، آغاز شد. سپس آخرین دور مذاکرات در ماه ژوئن گذشته و پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهوری جدید ایران به پایان رسید. تهران تا همین اواخر از اعلام آمادگی برای بازگشت به دور هفتم مذاکرات وین خودداری می‌کرد.

ایالات متحده و طرف‌های دیگر برجام پیوسته هشدار می‌دهند که با ادامه تلاش‌های ایران برای پیشرفت در برنامه‌های هسته‌ای، زمان دستیابی به توافق در حال پایان است.

از سوی دیگر و با توجه به اظهارات شمخانی و باقری، می‌توان دریافت که تعلل تهران برای از سرگیری مذاکرات وین تنها به منظور تحت فشار قرار دادن واشنگتن برای لغو تحریم‌های بیشتر، پیوند ندادن گفت‌وگوها به تحریم‌های اقتصادی یا تلاش برای تغییر وضعیت هسته‌ای جمهوری اسلامی و به دست آوردن توانایی‌های بیشتر از گذشته نیست، بلکه دلیل اصلی این تاخیر، اصرار بر ارائه تضمین برای عدم خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای است.

به عبارت دیگر، یکی از عمده‌ترین نقاط چالش‌برانگیز مطرح شده در مذاکرات وین، اصرار تهران بر این شرط است که باید توافق جدید حاوی تضمین‌هایی باشد مبنی بر این‌که دولت‌های آینده در واشنگتن، از توافق خارج نخواهند شد، همان‌گونه که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۸، تصمیم گرفت از توافق هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ و در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما منعقد شده بود، خارج شود.

اکنون آیا دولت جو بایدن می‌تواند چنین تضمینی ارائه دهد که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج نمی‌شود؟

البته ارائه چنین تضمین‌های به جمهوری اسلامی ایران ممکن نیست، زیرا از یک سو، دولت جو بایدن نمی‌تواند دولت‌های آینده یا کنگره را ملزم به ادامه حضور در برجام کند و از سوی دیگر، واشنگتن را نمی‌توان در وضعیتی قرار داد که در صورت نقض توافق از سوی تهران، برای خروج از برجام یا اِعمال تحریم‌ها نیاز به موافقت سازمان ملل متحد داشته باشد، به ویژه این‌که وجود چنین شرطی در توافق‌نامه هسته‌ای، سیاست ایالات متحده را در برابر وتوی روسیه یا چین در شورای امنیت آسیب‌پذیر می‌کند.

شکی نیست که جمهوری اسلامی ایران در طول سه ماه مذاکرات، خود را نسبت به هر زمان دیگری به هسته‌ای شدن نزدیک کرده است، بنابراین، نمی‌توان برای بازگشت تهران به گفت‌وگوها به طور نامحدودی منتظر ماند، زیرا شرایط و ویژگی‌های بازگشت به برجام برای همیشه یک‌سان نخواهد بود.