دیگر مثل قدیم خبری از صف ماشین‌های پارک شده برای فروش جلو در نمایشگاه‌های اتومبیل نیست. بازار کساد است و کمتر کسی توان معامله دارد، اما همچنان برای دلال‌ها سودآور است و خانه آخر کسانی است که احتیاج فوری به پول دارند!

خیابان انقلاب، حدفاصل پل چوبی تا امام حسین یکی از مهم‌ترین مرکز نمایشگاه‌های خریدوفروش اتومبیل تهران است. گذری که در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ مقابل هر نمایشگاه آن صفی از خودروهای مختلف، به‌خصوص دست‌دوم‌ها برای فروش ایجاد شده بود. امروز اما حال و هوای این خیابان کاملا تغییر کرده است. با این‌ همه هنوز هم برای طبقه متوسط که به دنبال خرید اتومبیل با قیمت مناسب هستند، این گذر بهترین انتخاب است.

بازار اتومبیل در تهران را می‌توانیم به دو گروه «دست دوم فروش»، «صفرکیلومتر فروش» تقسیم کنیم. هرچند در هر دو گروه بحث عرضه خودروهای وارداتی دنیایی متفاوت دارد.

بازار اتومبیل تهران در سه منطقه اصلی فعال است. «گذر انقلاب» که بیشتر اتومبیل‌های داخلی و دست دوم در آن عرضه می‌شوند. «بازار عباس‌آباد» که به لوکس‌فروشی و وارداتی فروشی مشهور است و «بازار ستارخان و شادمان» که می‌توان گفت حد وسط این دو بازار شده است. البته مراکزی چون «عبدل‌آباد»، «چیتگر»، «سمت جنوبی خیابان شریعتی» هم جزء مراکزی هستند که به دلیل وجود نمایشگاه‌های ماشین به پاتوق اتومبیل بازها تبدیل شده‌اند.

طی یک ده گذشته با گسترش فضای مجازی، استفاده از اینترنت و فعالیت استارت‌آپ‌ها بازار معامله ماشین هم دستخوش تحول شده است. به گفته یکی فروشندگان بازار انقلاب: «این روزها اولویت اول هرکسی که بخواهد اتومبیل دست‌دوم بفروشد یا بخرد، مراجعه به اپلیکیشن‌ها خریدوفروش اتومبیل و کالا است. هر روز هم به تعداد این برنامه‌ها اضافه می‌شود. قدیم مردم اتومبیلشان را به نمایشگاه می‌سپردند و ما برایشان مشتری پیدا می‌کردیم، اما امروز حتی اگر به ما بسپرند هم قبل از ما یا هم‌زمان با ما در این سایت‌ها خودرو را آگهی کرده‌اند.»

با نگاهی به برنامک‌های مختلف خریدوفروش اتومبیل متوجه می‌شویم این صحبت کاملا حقیقت دارد. این روزها بیش از ده سایت و برنامک معروف در این حوزه فعالند.

با این حساب باتوجه‌به قیمت نجومی املاک در تهران می‌توان پرسید دلیل برقراری بازار خریدوفروش خودرو چیست، پاسخ را یکی از فروشندگان بازار می‌دهد: «آنچه خریدار را به این نمایشگاه‌ها می‌آورد این است که می‌تواند به‌صورت شرایط اتومبیل را خریداری کند. در حقیقت امروزه کارکرد نمایشگاه‌های اتومبیل در ایجاد شرایط اقساطی خرید برای مشتری‌هاست. برخی حتی از خیر کارمزد و سود می‌گذرند و به سودی که از تفاوت قیمت خرید با فروش به دست می‌آورند اکتفا می‌کنند.»

پدر و پسری که در نمایشگاه‌های این راسته به دنبال دیدن و انتخاب اتومبیل هستند در خصوص اینکه چرا به‌جای مراجعه به سایت‌ها به این گذر آمده‌اند می‌گویند: «یکی از خویشاوندان ما از طریق آگهی همین اپ‌ها خرید کرد، ولی با وجود ظاهر سلامت اتومبیل بعد از یکی دو ماه مشکلات فنی و موتوری‌اش امان از فامیل ما درآورد. اینجا مطمئنیم اتومبیل کارشناسی شده و اگر به مشکلی بر بخورد می‌توانیم به سراغ فروشنده بیاییم. ضمن اینکه برخی مغازه‌های این گذر حتی اتومبیل دست دوم را برای برخی مشکلات گارانتی می‌کنند.»

در موج گرانی بی‌رویه اتومبیل و ممنوعیت واردات، خریدوفروش خودرو برای بسیاری از خانواده‌ها تبدیل به فرصت سرمایه‌گذاری شد. ثبت‌نام در طرح‌های پیش‌فروش و بعد فروش اتومبیل در بازار همواره از جمله دادوستدهای رایج در ایران بوده، اما در سال‌های اخیر این موضوع رشد چشمگیری کرده است.

یکی از نمایشگاه‌داران بازار می‌گوید: «اگر بحث عرضه و تقاضا را ملاک رشد و نزول هر بازاری بدانیم، به‌واقع منطق رشد قیمت در بازار اتومبیل خلاف جریان آب است. اما اقتصاد بیمار ما سبب شده مردم به‌جای سرمایه‌گذاری در تولید هرازگاهی سرمایه خود را به سمت یک بازار سوق دهند. بورس، طلا، مسکن، ماشین هر کدامشان به‌تبع اینکه موج بیشتری در یک بزنگاه داشته باشند نقدینگی جامعه را می‌بلعند. مثل بورس یا هر بازار سرمایه دیگر هم بازار اتومبیل طی چند سال گذشته شاهد فعالانی شده است که هیچ سررشته‌ای از سازوکار بازار ندارند و گمان می‌کنند به‌صرف بردن سرمایه‌شان در بازار اتومبیل به سود کلان می‌رسند. تصوری غلط که خیلی‌ها را بیچاره کرده است.»

اما بر اساس آنچه آمارها می‌گوید با وجود افزایش سرسام‌آور قیمت اتومبیل، دادوستد در بازار دست دوم فروشی افزایشی چشمگیر داشته است.

وقتی از مغازه‌داری در این باره می‌پرسیم شرح می‌دهد: «با گسترش تاکسی‌های اینترنتی خرید اتومبیل به‌صورت اقساط بسیار به‌صرفه شده است. به‌خصوص جوانان باوجوداینکه کارمزد بسیار بالایی باید بپردازند اتومبیلی خریداری کرده و بر این باورند مثلا یک سال به‌صورت پاره‌وقت در این تاکسی‌های اینترنتی کارکرده و پول اقساط را در می‌آورند و بعد صاحب سرمایه‌ای هستند که روزبه‌روز هم بر قیمت آن اضافه می‌شود. شاید اتومبیل از عجایب بازار سرمایه باشد، چرا که اگر شما پنج سال پیش ماشینی صفر خریداری کرده بودید با وجود پنج سال فرسودگی قیمت دست دوم آن چندبرابر قیمت خریدش بود.»

همین بحث گسترش تاکسی‌های اینترنتی سبب شده بازار خیابان انقلاب برخلاف بازار وارداتی فروشی‌ها دچار رکود نشود. در این بازار ۲۰۶، ۴۰۵، سراتو، پارس، سمند، کوییک، تیبا جزو محبوب‌ترین ماشین‌ها هستند.

وقتی قیمت این خودروها را می‌پرسیم، متوجه می‌شویم با قیمت کنونی کارکرده آنها پنج سال قبل می‌شد بهترین اتومبیل‌های خارجی را خریداری کرد.

پژو ۲۰۶ تیپ ۵ با ۳۰ هزار کیلومتر کارکرد سال تولید ۹۸ قیمتی ۲۵۰ میلیون‌تومانی دارد. البته در این بازار خودرو به خودرو بسته به‌سلامت موتوری و بدنه و میزان کارکرد قیمتی متفاوت پیدا می‌کند. مثلا با مشخصات خودروی بالا فقط با سال تولید ۹۴ و ۸۳ هزار کیلومتر کارکرد ناگهان قیمت افتی ۵۵ میلیون‌تومانی می‌کند.

به گفته یکی از فروشندگان بازار: «شرایط مالی فروشنده هم ملاک است. برخی‌ها از سر ناچاری و بحران پیش‌آمده ناچار به فروش می‌شوند و نمی‌توانند صبر کنند تا با قیمت واقعی بفروشند. سود این بازار هم در پیداکردن چنین خودروهایی است که گاهی می‌توان تا ۳۰ و حتی ۵۰ میلیون زیر قیمت آنها را خریداری کرد و سرفرصت با همین میزان سود و حتی گاهی به سبب رشد قیمت‌ها افزایش سود فروخت.»

این فروشنده به سمند ال اایکسی اشاره می‌کند که تنها ۳۰ هزار کیلومتر کارکرد دارد و تولید ۹۹ است. می‌گوید: «این خودرو در شرایط عادی امروز حدود ۲۳۰ تا ۲۶۰ میلیون قیمت دارد ولی فروشنده برای عمل جراحی فوری همسرش ناچار به فروش بود و حتی فرصت آگهی کردن هم نداشت و می‌خواست همان روز پول بگیرد پس همکار ما با قیمت ۱۸۰ تومان در لحظه خرید. چنین مواردی گاهی هزینه‌های یک سال مغازه را در می‌آورد. این بازار مثل خواربارفروشی نیست که دخل شبانه داشته باشد بلکه گاهی چند ماه هیچ معامله‌ای صورت نمی‌دهی اما در یک روز با دو معامله سود یک‌ساله‌ات را در می‌آوری.»

در این بازهم می‌شود خودروهای وارداتی لوکس پیدا کرد. خودروهایی که معمولا نباید اینجا به چشم بخورند. یکی از فروشندگان می‌گوید: «با ایجاد موج رشد بورس در دو سال گذشته خیلی‌ها به طمع افتادند و ماشین و حتی خانة خود را فروختند و در بورس سرمایه‌گذاری کردند به این امید که مثلا چند ماه بعد اتومبیل بهتری می‌خرند. وقتی بورس سقوط کرد این بندگان خدا تمام سرمایه‌شان را باختند. این ماجرا سمت دیگری هم داشت. آن‌هایی که در ماه‌های ابتدایی با سود نجومی بورس هیجان‌زده شده بودند اتومبیل‌های لیزینگی گران‌قیمت خریدند، ولی بعد با سقوط بورس ناچار به فسخ معامله شده و یا تلاش کردند در دوران اوج رشد قیمت اتومبیل با قیمت مناسب به‌صورت شرایطی خودرو را معامله کنند تا با پرداخت مابقی اقساط، حداقل سود ممکن را بدست آورده باشند.»

به گفته نمایشگاه‌داران این منطقه سیر فروش ماشین در شش ماه گذشته افزایش داشته است. آنها معتقدند مهم‌ترین دلیل این موضوع افزایش اجاره مسکن در تهران و هزینه‌های درمانی است.

«خیلی‌های برای تامین پول ودیعه چندبرابر شده ناچار شدند ماشین خود را بفروشند. همین‌طور شما از بحث هزینه‌های درمانی کرونا غافل نشوید. در دوره‌های اوج کرونا که داروهای آن و هزینه بستری بالابود خیلی‌ها برای زنده ماندن خود یا عزیزانشان چاره‌ای جز فروش ماشینشان نداشتند.»

این صحبت یکی از فعالان این بازار است: «قیمت اتومبیل خارجی در این بازار هم بسیار قابل‌توجه است. تویوتا هیبرید مدل ۲۰۱۷ با چهار هزار کارکرد قیمت دو میلیارد تومان، توسان ۳۵ هزار ۲۰۱۷؛ یک میلیارد و هفتصدهزار تومان. اگر پولت آماده باشد ۱۵۰ تا هم برات تخفیف می‌گیرم. پرادوی ۲۰ هزار (کیلومتر) کارکرد یک میلیارد و چهارصد و پنجاه (هزار تومان). لکسوس ۲۰۱۱  حدود ۱۵۰ هزار کارکرد دو میلیارد تومان.»

بازار انقلاب اگرچه هنوز هم عنوان مهم‌ترین بازار خریدوفروش اتومبیل دست دوم را یدک می‌کشد ولی به‌وضوح مغلوب سایت‌ها و اپلیکیشن‌های خریدوفروش مستقیم کالا شده است.

این روزها مردم ترجیح اولشان آگهی کردن اتومبیل در این سایت‌ها و پیداکردن خریدار واقعی است. چرا که می‌توانند با مقایسه قیمت باقی ماشین‌های ارائه شده قیمت حقیقی اتومبیل خود را پیدا کنند و دیگر نگران این نیستند دلالان با قیمتی پایین اتومبیل آنها را خریداری کنند. هرچند به گفته یکی از فروشندگان بازار انقلاب: «اگرچه این سایت‌ها بخش مهمی از دادوستد بازار را به سمت خود کشیدند اما همین سایت‌ها سبب شده‌اند ما روزانه کل بازار را در اختیار داشته باشم و اتومبیل‌های قیمت مناسب و یا فروشندگانی که برای فروش عجله دارند را پیدا کنیم. درحالی‌که قدیم باید امیدوار بودیم چنین گزینه‌هایی خودشان به سراغ ما بیایند یا اتومبیلشان را در روزنامه‌‌ها آگهی کنند.»

با خنده اضافه می‌کند: «به‌هرحال این تکنولوژی‌ها به ضرر پیرمردهای بازار است که هنوز می‌خواهند با سنت۴۰ سال پیش کاسبی کنند.»