دولت جدید ایران به رهبری ابراهیم رئیسی، در راه بازگشت به مذاکرات برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به «برجام» بسیار آهسته گام بر می‌دارد، این در حالی است که مسیر بازگشت به توافق هسته‌ای ویژگی‌های متعددی دارد که اولین مورد آن مواجهه با بن‌بست در مذکرات و دومی، سردرگمی است که جمهوری اسلامی آن را در این مسیر ایجاد می‌کند.

پس از آن‌که مذاکرات وین به درخواست تهران، که در حال انتقال به دوره جدید ریاست جمهوری بود، به مدت چهار ماه متوقف شد، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که گفت‌وگوهایی را در مورد پرونده هسته‌ای با اتحادیه اروپا در بروکسل آغاز کرده است، اما اتحادیه اروپا آغاز هرگونه مذاکره با ایران در باره توافق هسته‌ای را رد کرد.

ویژگی سوم مسیر بازگشت به برجام، افزایش فعالیت‌های دیپلماسی به منظور اِعمال فشار بر تهران است. رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران برای پیگیری این موضوع به روسیه و کشورهای حوزه خلیج فارس سفر کرد و اکنون قصد دارد برای گفت‌وگو با مقامات فرانسه در باره موضع ایران، عازم فرانسه شود. به نظر می‌رسد که هدف از تلاش‌های اخیر، گفت‌وگو با متحدان واشنگتن در باره چگونگی استفاده از اقدامات جایگزین، در صورت شکست مذاکرات با ایران است.

در همین حال، مقامات امنیت ملی اسرائيل و آمریکا برای بحث در مورد وضعیت فراهم شده در منطقه، جلسه امنیتی را برگزار کردند. از سوی دیگر، مهم‌ترین ویژگی مسیر بازگشت به توافق هسته‌ای، همگرایی دیدگاه‌های آمریکا و اسرائیل است. افزون برآن، در این اواخر دیپلمات‌ها و مقامات دولت جو بایدن در مورد گزینه‌های دیپلماسی دیگری که برای مقابله با بن‌بست کنونی مطرح شده است، صحبت می‌کنند.

تردیدی نیست که تهران اهداف روشن و متعددی از ادامه بن‌بست در مسیر بازگشت به برجام دارد. دولت ایران در گام نخست، می‌کوشد وانمود کند که نیاز به مشورت و رایزنی دارد و در عین حال  نشان دهد که در وضعیتی قرار ندارد که آن را وادار به عقب نشینی از مواضعش کند. علاوه برآن، تهران با استفاده از بن‌بست مذاکرات بازگشت به برجام، اورانیوم بیشتری را غنی سازی می‌کند و میزان تولید سانترفیوژها را افزایش می‌دهد، تا این‌که قابلیت هسته‌ای آن در مقایسه با زمان دستیابی به توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، عملا دگرگون شود و در ازای وخامت اوضاع اقتصادی، در فعالیت‌های هسته‌ای خود به پیشرفت چشمگیری دست یابد.

با این حال، هدف نهایی تهران از ادامه بن‌بست کنونی، تلاش برای آغاز گفت‌وگو با ایالات متحده برای جداسازی مسیر پرونده هسته‌ای و بازگشت به توافق در مورد مسائل اقتصادی است. در واقع، ایران سعی دارد ارتباط پرونده هسته‌ای با تحریم‌ها را قطع کند، تا این‌که در صورت عدم موافقت برای بازگشت به برجام یا تصمیم ایران برای خروج از توافق هسته‌ای، با وضعیت وخیم اقتصادی روبه‌رو نشود.

از سوی دیگر و با توجه به بن‌بست پیش‌رو مقامات آمریکایی در مورد گزینه‌های احتمالی صحبت می‌کنند، به این معنی که در صورت شکست دیپلماسی، ایالات متحده آماده است برای اطمینان از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای به گزینه‌های دیگری متوسل شود. حتی رابرت مالی که بیشترین گرایش را برای گفت‌وگو و دیپلماسی با تهران دارد، اظهار داشت که اگر ایران مایل به بازگشت به محدودیت‌هایی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نباشد، ایالات متحده آمادگی دارد برای سازگاری با واقعیت‌های متفاوت، از همه گزینه‌هایی ممکن استفاده کند. همچنان آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت که زمان بازگشت به برجام در حال پایان یافتن است.

این در حالی است که مقامات آمریکایی پیوسته خاطرنشان می‌کنند که دیگر صبری برای آن‌ها باقی نمانده است، در حالی‌که دولت بایدن در برخورد با ایران در مسیر همسویی با اسرائیل گام بر می‌دارد. بلینکن اظهار داشت که اسرائیل حق دارد از خود دفاع کند و دولت آمریکا از این تصمیم حمایت می‌کند. اسرائيل معتقد است که ادامه تحریم‌ها بهترین گزینه برای تحت فشار قرار دادن ایران به منظور کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای آن است، در حالی‌که گزینه نظامی همچنان روی میز است و عملیات مخفیانه علیه ایران انجام می‌شود، به ویژه این‌که اسرائیل نسبت به تعویق انداختن بازگشت ایران به مذاکرات هسته‌ای به دیده شک و تردید می‌نگرد.

بدین ترتیب، اسرائیل معتقد به لزوم اِعمال فشار بیشتر بر ایران است، در حالی‌که فرصت بسته شدن مسیر بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، در حال افزایش است. در نیتجه، اسرائیل همچنان فشارهای خود را بر دولت آمریکا برای اعمال تحریم‌های بیشتر ادامه می‌دهد و آزادی خود را برای اقدام یک‌جانبه در رویارویی با ایران و جلوگیری از تلاش‌های آن کشور برای تقویت توانایی‌های هسته‌ای، حفظ می‌کند. البته اسرائیل به این باور است که دولت بایدن به منظور تضعیف موضع ایران برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای، نمی‌خواهد دست به اقدام مخاطره آمیزی بزند. علاوه بر این‌که، واشنگتن تمایلی به انجام هیچ اقدامی ندارد که تهران را وادار به تسریع روند غنی سازی اورانیوم کند.