برنج غذای اصلی میلیاردها نفر و عضو اصلی میلیون‌ها آشپزخانه در سراسر دنیا است؛ اما شاید کمتر زمانی مانند حالا وجود این دانه‌های سفیدرنگ در خطر بوده است. برنج در شرایطی قرارگرفته که محافظت از آن امری حیاتی است.

این دانه فقط یک پرکننده بشقاب نیست؛ برنج همچنین راه امرار معاش یک‌پنجم جمعیت جهان است که به‌عنوان درآمد به کشت و فروش برنج تکیه دارند. در سال ۲۰۱۸ تولید جهانی برنج برابر ۷۸۲ میلیون تن بود.

برنج چیست؟

کشت و برداشت برنج احتمالاً حوالی ۱۳ تا ۸ هزار سال قبل در چین آغاز شد. برنج یک دانه غلات و تک‌لپه است. گیاهی با دانه‌ای که دارای یک برگ جنینی است.

درمجموع دو نوع برنج آفریقایی (Oryza glaberrima) و برنج آسیایی (Oryza sativa) داریم.

خود گیاه بین ۹۰-۱۵۰ سانتی‌متر رشد می‌کند. غلاف‌هایی که برگ‌ها را در بر می‌گیرند، صاف و بدون پرز هستند، با برگ‌هایی باریک که تا ۳۰ سانتی‌متر طول و ۱۵ میلی‌متر عرض دارند.

گل‌های کوچک این گیاه دارای ۶ رأس (قسمت پرچم با گرده) و دو کلاله (جایی که گرده جوانه می‌زند) هستند. این گیاه میوه خشکی دارد و دانه خود را از طریق باد پخش می‌کند. همین دانه به برنج تبدیل می‌شود.

برنج چگونه پرورش می‌یابد؟

برنج مکان‌های مرطوب را دوست دارد اما نه به این معنی که در هر جای مرطوبی می‌شود برنج کاشت. این گیاه در مناطقی با شرایط گرمسیری و پرآب مانند دشت‌های سیلابی، تالاب‌ها، حوضچه‌ها و نهرها خوب عمل می‌آید.

درحالی‌که مزارع برنج در سراسر جهان پراکنده هستند، کشت این گیاه عمدتاً در کشورهای درحال‌توسعه آسیایی متمرکز شده است.

بالغ شدن گیاه ممکن است تا ۲۰۰ روز طول بکشد و سپس برداشت دستی آن از شالیزارها و خشک کردن گیاه نیز کاری دشوار است که با دست صورت می‌گیرد.

پس‌ازآن دانه‌ها را آسیاب کرده و پوسته بیرونی را جدا می‌کنند تا محصول تبدیل به برنج شود.

درست مانند تهیه نان، هرچه بیشتر دانه برنج را آسیاب کنید، برنج سفیدتر می‌شود. هرچند برخی از خواص مغذی خود را در این فرآیند از دست خواهد داد.

تکنیک‌های دیگر مانند جوشاندن، پرداخت یا پف دادن، انواع مختلفی از برنج را فراهم می‌کند.

برنج به چه درد می‌خورد؟

اول‌ازهمه خوشمزه است! بخارپز، آب‌پز یا سرخ‌شده، روش‌های زیادی برای پخت برنج وجود دارد. برنج به عنوان یک کربوهیدرات پیچیده، منبع اصلی انرژی برای بیش از نیمی از مردم جهان است.

بسته به نوع برنج، این محصول می‌تواند حاوی مقادیر مناسبی فیبر، پروتئین، ویتامین ب، آهن و منگنز باشد. این بدان معناست که برنج می‌تواند نقش مهمی در برابر سوءتغذیه ایفا کند.

در برخی فرهنگ‌ها در مراسم عروسی برای خوش‌یمنی و شانس برنج بر سر عروس و داماد می‌پاشند. در برخی فرهنگ‌ها، دوی سری، الهه‌ی برنج، پرستش می‌شود.

کل گیاه را می‌توان مجدداً به‌عنوان سوخت برای پخت‌وپز یا تغذیه دام استفاده کرد. پوسته‌ها یا سبوس را می‌توان برای سوخت بازیافت کرد، یا در مصالح ساختمانی به کار برد و یا به کاغذ تبدیل کرد.

در طب سنتی از برنج برای درمان بیماری‌های پوستی یا دستگاه گوارشی استفاده می‌شود یا جوشانده شده و به عنوان مرهم لوسیون چشم مورد مصرف قرار می‌گیرد. برنج حتی می‌تواند جزئی از مواد اولیه در محصولات زیبایی برای ایجاد موهایی براق باشد.

برنج در معرض خطر

تولید برنج می‌تواند منابع آبی را ببلعد. پرورش برنج تعادلی ظریف بین «خیلی گرم» و «خیلی مرطوب» است.

دمای شدید می‌تواند گیاهان را تحت فشار قرار دهد؛ جاری شدن سیل ممکن است شالیزارها را از بین ببرد و امواج گرما می‌تواند رشد گیاه را به طور کامل متوقف کند. اگر محیط بیش‌ازحد مرطوب شود، ممکن است بیماری گسترش یابد.

تکنیک‌های کشاورزی نامناسب مانند آبیاری بیش‌ازحد یا استفاده نادرست از آفت‌کش‌ها می‌تواند بر تولید این محصول تأثیر منفی بگذارد. همچنین انواع آفات و بیماری‌ها که بیش از ۱۱۶هزار هکتار شالیزار را در آسیا نابود کرده، نیز از دیگر موارد مشکل‌ساز است.

با افزایش جمعیت جهان، میلیون‌ها نفر دیگر به تغذیه نیاز خواهند داشت و تقاضا ممکن است از تولید پیشی بگیرد. خشکاندن جنگل‌ها برای ایجاد شالیزارهای وسیع‌تر شاید بتواند چند بشقاب بیشتر برنج جلوی ما بگذارد اما در نهایت تغییر رژیم غذایی در قرن حاضر یک امر حیاتی برای نجات زیستگاه‌های طبیعی در کنار تولید غذا برای جمعیت انسانی است.