بیستمین جلسه وزرای كشورهای تولیدکننده اوپك و غير اوپك در حالی برگزار شد که هنوز ثبات به بازار نفت بازنگشته و میزان تقاضا به سطح پیش از همهگیری کرونا نرسیده است. در این بین با توجه به افزایش تاثیر تغییرات آب‌وهوایی بر زندگی مردم در سراسر جهان، فشار بر شرکت‌های نفتی و دولت‌ها برای کاهش تولید و مصرف نفت و سایر سوخت‌های فسیلی روزبه‌روز در حال افزایش است. شرکت‌های انرژی درصدد مطابقت دادن خود با پروژه گذار انرژی‌اند و دولت‌ها نیز بر افزایش نقش و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی خود متمرکز شده‌اند؛ با وجود این، نفت همچنان در معادلات جهانی و اقتصاد کشورها نقش و اهمیت خود را حفظ کرده است.
اجلاس اوپک و بازار نفت
پیش از برگزاری این اجلاس، کمیته فنی اوپک پلاس پیش‌بینی کرد که تا پايان سال ۲۰۲۱ بازار نفت ۹۰۰ هزار بشکه در روز کمبود عرضه داشته باشد، ولی در سال ۲۰۲۲ با ۵.۲ ميليون بشكه مازاد عرضه در روز روبه‌رو خواهد بود. کمبود عرضه نفت در ماه‌های پایانی سال می‌تواند به معنای افزایش قیمت نفت باشد؛ البته اگر کشورها به سهمیه تولید خود پایبند باشند. پیش از برگزاری جلسه اوپک، کشورهای عمده تولیدکننده نفت در راستای افزایش ظرفیت تولید و صادرات خود سیاست‌گذاری کرده بودند و برنامه کوتاه‌مدت بیشتر کشورهای عمده تولیدکننده نفت نشان می‌دهد که با توجه به رفع تدریجی اثرات همهگیری کرونا در بازار، این کشورها هم به دنبال حفظ سهم فعلی در بازارند و هم در صورت امکان به دنبال افزایش سهم‌اند و این در حالی است که برخی کشورها به دلایل مختلف نمی‌توانند نفت را با حداکثر توان خود تولید کنند.
اولین حضور جواد اوجی در مقام وزیر نفت در اجلاس اوپک
جواد اوجی پس از کسب رای اعتماد از مجلس، از هفته پیش کار خود را به‌عنوان وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران شروع کرد. پس از انتخابات، ابراهیم رئیسی بارها بر ضرورت افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفت ایران تاکید کرده است. جواد اوجی هم در جلسه رای اعتماد در مجلس درباره برنامه‌های آتی خود در سمت وزیر نفت چنین گفت: «رویکردی فعال برای دور زدن و بی‌اثر کردن تحریم‌ها در پیش گرفته و با استفاده از روش‌های موجود و سایر روش‌ها اقدام‌های مهمی برای فروش نفت اجرا می‌شود. در این راه ما از ظرفیت تمام دستگاه‌های اجرایی استفاده می‌کنیم.» وی در مصاحبه با بخش خبری شبکه دو صداوسیما نیز اظهارات مشابهی بیان کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اوجی در جلسه اوپک از حمایت ایران از رویکرد اوپک برای تثبیت بازار نفت خبر داد و حمایت ایران از توافقنامه همکاری اوپک و غیراوپک را اعلام کرد. سوال اینجا است که آیا این توافقنامه‌ها شرایط را برای بازگشت کامل ایران به بازار نفت فراهم کرده‌اند یا خیر؟ او در ادامه به نقش تحریم‌های آمریکا بر کاهش تولید و صادرات نفت ایران و همچنین وارد آمدن خسارت میلیاردی به صنعت نفت اشاره کرد: «تحریم‌های آمریکا سبب شد ایران از آوریل ۲۰۱۸ تا آوریل ۲۰۲۱ از تولید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه نفت و بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی محروم شود.»
باید در نظر داشت که با توجه به حرکت‌های بازار انرژی و سیاست انرژی و خارجی کشورهای عمده تولیدکننده نفت، بازگشت ایران با تمام ظرفیت به بازار نفت مطلوب سایر کشورهای عمده تولیدکننده نفت نیست. این کشورها مایل‌اند ایران به‌طور تدریجی به بازار بازگردد و شکل‌گیری رقابت جدید بین کشورها برای کسب سهم بیشتر بازار در ماه‌های آینده را می‌توان به‌راحتی پیش‌بینی کرد. باید در نظر داشت که توليد مبنا (بيس لاين) عربستان و روسيه به ۱۱.۵ ميليون بشكه در روز رسيده است. اين رقم برای روسيه قطعا بی‌سابقه است و عربستان نيز در آوريل ۲۰۲۰ و در زمان جنگ قیمت نفت، به این سطح تولید رسیده بود. سرمایه‌گذاری میلیاردی کشورهای منطقه اعم از عراق، امارات و کویت نیز نشان می‌دهد که این کشورها نیز در قبال افزایش ظرفیت تولید نفت سیاست مشابهی را دنبال می‌کنند.
چالش‌های پیش روی صنعت انرژی در دوران اوجی
در روز چهارشنبه، ۱۰ شهریور، جواد اوجی با حضور در برنامه گفت‌وگوی خبری شبکه دو سیما به برخی مشکلات کلیدی صنعت نفت ایران اشاره کرد. به گفته وی، کارشناسان برای حفظ وضع موجود و نگه داشتن تولید، حداقل ۱۵ میلیارد دلارهزینه برای بودجه پیش‌بینی کرده‌اند و برای افزایش تولید و عملیاتی کردن برداشت از میدان‌های مشترک جدید و توسعه و تکمیل آن‌ها در چهار سال آینده، نیاز به حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار سرمایه پیش‌بینی می‌شود. توسعه میدان‌های مشترک و افزایش ظرفیت تولید و صادرات از میدان‌های مشترک اولویت وزارت نفت است. توسعه صنعت پتروشیمی و افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت نیز از برنامه‌های اعلام شده اوجی در این گفت‌وگو بود. به گفته اوجی، پیش‌بینی می‌شود در زمستان ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری گاز وجود داشته باشد و به همین دلیل صادرات گاز از دو ماه پیش کم شده است.
جلسه اخیر اوپک نشان داد که رقابت در بازار در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت. هرچند برآوردها نشان می‌دهد که در سال آینده میزان تقاضا برای نفت کاهش می‌یابد. در این بین، این سوال مطرح است که توجه به شرایط سال آینده بازار، در صورت رفع احتمالی تحریم‌ها، ایران چگونه سهم خود را پس خواهد گرفت؟ هیچ کشوری به کاهش سهم خود در بازار تمایل ندارد؛ برعکس، همه کشورها درصدد افزایش سهم‌اند. تقاضا هم در سال ۲۰۲۲ نه تنها افزایش نمی‌یابد بلکه عرضه بر تقاضا پیشی خواهد گرفت.
اوجی به برخی راهکارهای جدید برای دور زدن تحریم‌ها و افزایش فروش نفت ایران در بازار هم اشاره کرده است. او در این گفت‌وگوی خبری، تهاتر با کالا و سرمایه‌گذاری را از راه‌های فروش نفت خام ایران در شرایط تحریم اعلام کرده و اظهار داشته است : «قول می‌دهیم در ماه‌های آینده اتفاق‌های خوبی در حوزه فروش نفت رقم بخورد.» اما آیا این روش‌ها تا حدی منافع ملی ایران در بازار انرژی را حفظ خواهد کرد؟ آیا روش‌های جدید دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت رانت جدیدی برای برخی گروه‌ها ایجاد نخواهد کرد؟
ایران در دوران رئیسی شاید بتواند با روش‌های جدید بخشی از نفت خود را در بازار به فروش برساند اما سرمایه و تکنولوژی لازم برای حفظ سطح کنونی ظرفیت برداشت از کجا تامین خواهد شد؟ در سال‌های گذشته وابستگی ایران به درامدهای نفتی باعث شد تا دولت‌ها در شرایط تحریم از هر روشی برای فروش نفت بهره گیرند. ایران تا قبل از اعمال تحریم‌های آمریکا، روزانه ۲.۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد اما بعد از تحریم‌ها، کل صادرات نفت ایران در برخی ماه‌ها حتی به ۳۲۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت.
اگر سیاست خارجی ایران به سمت تنش‌زدایی پیش رود، بسیاری از مشکلات صنعت نفت ایران حل خواهد شد. تعامل با قدرت‌های بزرگ در چارچوب منافع ملی می‌تواند مقدمه بازگشت ایران به معادلات منطقه‌ای و جهانی انرژی باشد. اجلاس اخیر اوپک و شرایط بازار انرژی نشان می‌دهد اوجی به‌عنوان وزیر نفت باید برای رویایی با چالش‌های عمده‌ای در بخش انرژی آماده باشد.
