جلسه سازمان اوپک امروز ۵ دسامبر برگزار می‌شود و جلسه «اوپک پلاس» فردا (جمعه). در این میان بازار حدس و گمان داغ است:‌ آیا اوپک پلاس (یعنی اوپک به‌اضافه روسیه و نه کشور غیر اوپکی دیگر) توافق کنونی مبنی بر کاهش تولید نفت را تمدید می‌کنند، یا با کاهش بیشتر عرضه به قیمت مطلوب نفت می‌رسند؟ طبق توافق کنونی کشورهای مشارکت‌کننده متعهد شده‌اند به کاهش منابع نفتی با روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه تا پایان مارس ۲۰۲۰. تا کنون کشورهای مشارکت‌کننده نظرات متفاوتی در مورد آینده توافق داشته‌اند که بیشترش بخاطر عدم قطعیت راجع به تقاضای موجود برای نفت در سال ۲۰۲۰ و همچنین رشد عرضه از سوی کشورهای غیراوپک است. کشورهایی مثل عراق گفته‌اند که شاید با تعمیق توافقِ کاهش روبرو باشیم اما کشورهایی همچون عربستان سعودی شاید تمدید را ترجیح دهند. البته به همراه تمرکز بیشتر بر اعمال محدودیت تولید بر کشورهایی که به توافق وفادار نمانده‌اند.

عوامل دخیل در تصمیم اوپک پلاس

اوپک پلاس از ژانویه ۲۰۱۷ دست به کاهش عرضه نفت برای افزایش قیمت آن زده است. اما با توجه به افزایش تولید نفت از سوی آمریکا، تقاضای پایین برای نفت و تداوم تنش‌های بازرگانی (که باعث کاهش بیشتر تقاضای نفت می‌شود) این هدف با چالش روبرو شده. در گزارش اخیری از «اس اند پی گلوبال پلتز» می‌خوانیم که هنگام جلسه اوپک پلاس در ماه ژوئیه، اعتماد عمومی وجود داشت که در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ تقاضای نفت افزایش می‌یابد و این باعث افزایش قمیت نفت می‌شود. اما می‌بینیم که اوضاع هنوز عوض نشده و قیمت نفت از آن موقع تا حالا افزایش نیافته.

تنش‌های تجاری ادامه دارند و حتی شاید بیش از پیش. بخصوص این‌که رئیس‌جمهور ترامپ اخیرا گفت ضرب‌الاجلی برای توافق با چین ندارد و شاید تا پس از انتخابات بعدی آمریکا صبر کند. عدم پیشروی بر سر توافق، چشم‌انداز دور دیگری از تعرفه‌های آمریکا بر واردات چین را مطرح می‌کند. این باضافه حرکت رئیس‌جمهور ترامپ جهت تحمیل تعرفه بر فولادِ آرژانتین و برزیل و افزایش تعرفه در سایر نقاط باعث کاهش تجارت جهانی و در نتیجه تقاضای نفت می‌شود. ما البته شاهد میزانی بهبود در بعضی شاخصه‌های اقتصاد کلان بوده‌ایم که می‌تواند باعث رشد اقتصادی در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ شود اما احتمال بالا گرفتن جنگ بازرگانی خطر بزرگی است که این چشم‌انداز را تهدید می‌کند.

میزان بالای ذخایر موجود نفت در انباری‌ها سدی هستند در برابر تاثیرات ناشی از کاهش عرضه و اختلال در بازار. میزان کل ذخایر نفت در کشورهای «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» در سال جاری بالاتر از متوسط پنج سال اخیر بوده است. در آمریکا، اختلال در پالایشگاه‌ها، کاهش نرخ عملیاتی پالایشگاه‌ها و تعمیرات آن‌ها باعث شده ذخایر موجود در انباری بالاتر بروند. با عملیاتی شدن مجدد پالایشگاه‌ها انتظار می‌رود میزان ذخایر موجود در انباری‌ها هم کاهش بیابند اما بسیار آرام.

در عین حال رشد عرضه نفت در آمریکا همچنین نقشی محوری دارد. آمریکا امسال مجددا نشان داد که می‌تواند صادرکننده خالص نفت باشد. طبق داده‌های «اداره اطلاعات انرژی» و پژوهش‌های سیتیبانک، صادرات نفت و مشتقات آمریکا برای نخستین بار در نیم قرن گذشته در چهار هفته پی در پی، یک صادرکننده خالص بوده است. در ماه نوامبر از خط ۳ میلیون بشکه فراتر رفت و به ۳/۴۷ میلیون بشکه رسید که ۴۳ درصد بالاتر از همین میزان در سال گذشته است. تحلیل‌گران انتظار دارند رشد تولید نفت خام در آمریکا در سال ۲۰۲۰ کاهش یابد و از رقم‌های چشمگیری مثل نزدیک به ۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ و ۱/۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ پایین‌تر بیاید. اما تولید نفت در آمریکا همچنین نقشی عمده در توازن جهانی عرضه نفت و سهم کشورها از بازار خواهد داشت.

در ضمن باید به یاد داشت که رشد عرضه از سایر کشورهای غیراوپک هم از عوامل درگیر است. در سال ۲۰۲۰ باید شاهد رشد تولید توسط کشورهایی همچون کانادا، برزیل، نروژ و گویان باشیم.

گزینه‌های پیش روی اوپک پلاس کدامند؟

با توجه به قیمت کنونی نفت و عواملی که در بالا مطرح کردیم می‌توان پیش‌بینی کرد اوپک پلاس برای مدیریت بازار به رویکردی فعال نیاز خواهد داشت. اما منافع و اولویت‌های متغیر نزد کشورهای مشارکت‌کننده باضافه عدم قطعیت در بازار باعث می‌شود انتخاب راه پیشروی وظیفه‌ای ظریف باشد.

نگاهی داریم به چند گزینه پیش روی اوپک پلاس. یکی این است که توافق کنونی مبنی بر کاهش روزی ۱/۲ میلیون بشکه را سه تا شش تا نه ماه تمدید کنند (فرای پایان ماه مارس.) دیگری این است که علاوه بر این تمدید تاکید بیشتری بر تبعیت از توافق توسط کشورهایی داشته باشند که دارند بالای حد مجاز خود تولید می‌کنند (در حال حاضر بیشتر توافق بر دوش عربستان سعودی است.) این باعث می‌شود بعضی بشکه‌های اضافه از بازار بیرون بیایند. به گفته «پلاتز» اگر میزان تولید عراق و نیجریه تا اندازه سطح مجاز طبق توافق کاهش بیابد این به خودی خود باعث خروج روزی ۲۲۰ هزار بشکه از بازار بر بنیان تولید این کشورها در ماه اکتبر می‌شود. گزینه سوم تعمیق توافق بر سر کاهش تولید دسته‌جمعی است. مثلا با تبعیت از پیشنهاد عراق، روزی ۴۰۰ هزار بشکه کاهش تا میزان کاهش به روزی ۱/۶ میلیون بشکه برسد.

دیدگاه کنونی این است که توافق اوپک و اوپک پلاس بر سر تمدید توافق کنونی خواهد بود چرا که کشورهایی مثل روسیه احتمالا کاهش بیشتر تولید خود را نمی‌تابند. روسیه از جمله کشورهایی است که چند ماه است بالای حد مجازی که وعده داده تولید می‌کند و در شرایط فعلی از نرخ بالای نفت سود می‌برد. این کشور در ضمن می‌خواهد میعانات نفتی جزو محدودیت تولید نباشند. عربستان نیز شاید منفعت خود را در حفظ کاهش کنونی ببیند (چرا که بیشتر بار بر گردن این کشور است) و در عوض فشار را بر کشورهایی وارد آورد که دارند باصطلاح «سواری مجانی»‌ می‌کنند یعنی از قیمت بالای نفت بهره می‌برند بی این‌که خود تولید را کاهش دهند. برای عربستان سعودی مهم این است که تولیدکننده باثبات نفت باشد بخصوص با توجه به این‌که سهام شرکت آرامکو بزودی در سطح عام عرضه می‌شود. اما تحلیل‌گران به این اشاره می‌کنند که قیمت پایین نفت هم می‌تواند به قیمت‌ سهام‌های این شرکت ضربه بزند.

در ضمن بسیاری از تحلیل‌گران باورند دارند که تمدید کوتاه‌مدت (سه ماهه) محتمل‌تر است چرا که گروه دوباره در ماه ژوئن جلسه دارد تا وضعیت چشم‌انداز برای سال ۲۰۲۰ را بررسی کند. در واقع عواملی هم هستند که شاید بازار را به سمت بالا حرکت دهند همچون رسیدن آمریکا و چین به فاز اول توافق بازرگانی، افزایش مجدد رشد جهانی از طریق بالا گرفتن فعالیت‌های تولیدی و کاهش غیرمنتظره تولید نفت. افزایش مخاطرات ژئوپلیتیک در ایران، عراق، لیبی، ونزوئلا و سایر کشورها باعث می‌شود خطر اختلال بیشتر در عرضه نفت وجود داشته باشد. از سوی دیگر، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ و احتمال استفاده از «ذخایر استراتژیک نفت» (اس پی آر) برای حفظ قیمت پایین نفت از دیگر عوامل موجود هستند.