منابع خبری در شهر نجف که مرکز حاکمیت قدرت شیعه در عراق و جهان شناخته می شود، گفته اند: علی سیستانی مرجع شیعه در جریان دیداری که روز چهارشنبه با آقای حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران داشت؛ از وی خواسته است تا حکومت عراق (عادل عبدالمهدی، نخست وزیر) را در زمینه خلع سلاح گروه های مسلح عراقی وابسته به تهران که در عراق و سوریه فعال هستند، کمک کند.
دیدار تاریخی
در این نشست که رسانه ها آن را تاریخی توصیف کردند، سیستانی، همکاری ایران را برای حفظ ثبات و استقرار عراق ضروری دانسته و تأکید نمود: "یک عراق پایدار می تواند یک شریک توانمند برای ایران باشد."
بیانیه که از سوی دفتر سیتانی در مورد دیدار روحانی منتشر شده است بیانگر نشانه ای از نگرانی عراق در رویکرد سختگیرانه ای است که ایران در برخورد با مسائل منطقه اتخاذ کرده است. وی با اشاره به اوضاع ناپایدار منطقه، گفت: برای جلوگیری از بروز آسیب ها و خشونت های بیشتر، لازم است سیاست های منطقه ای و بین المللی مربوط به این پهنه جغرافی در کمال توازان و سازگاری با شرایط حاکم باشد.
بنا به گفته منابع خبری: در جریان این ملاقات، سیستانی به رئیس جمهوری ایران گفت که عراق تعهد خود را نسبت به سیاست خودداری در قبال تنش های ایالات متحده و ایران ادامه خواهد داد. سیستانی علاوه نمود: با توجه به اعلام پیروزی نهایی عراق بر گروه داعش، مرجع نجف قصد دارد مسئله داوطلبان برای جنگ علیه داعش (نیروهای شناخته شده به عنوان بسیج مردمی) را مورد بازنگری قرار دهد زیرا شرایطی که در گذشته نیازمند این بسیج مردمی بود دیگر منتفی شده است.
البته در محافل سیاسی عراق، باور عموم بر این است که دولت ایران نیروهای حشد شعبی (بسیج مردمی) را به عنوان یک بازوی قدرت منظم همچون سپاه پاسداران می داند که محور تجمع آن را آموزه های مذهبی شکل می دهد نه یک ساختار محض ارتشی.
حل نیروهای "بسیج مردمی"
بسیج مردمی و یا همان حشد شعبی در پی فتوای که از سوی سیستانی در سال 2014 صادر شد، شکل گرفت. در این فتوا سیستانی به مردان عراقی اجازه حمل سلاح و دفاع از مناطقی را داده بود که در اشغال نیروهای داعش در آمده بود. اما سیستانی هیچگاه اصطلاح "بسیج مردمی" را برای توصیف این افراد بکار نبرده بود بلکه همواره آن ها را به عنوان "دوطلبان" توصیف می کرد.
منابع نزدیک به مرجع نجف می گویند ممکن است سیستانی در مورد این که زمان فتوای اولی او پایان یافته است، به زودی چنان توضیحاتی ارائه کند که سرآغاز حل نیروهای بسیج مردمی باشد.
گروه های بزرگ در "بسیج مردمی"، همچون "سازمان بدر" تحت رهبری هادی الامیری و گروه "عصائب اهل الحق"، به رهبری قیس الخزعلی، به طور منظم کمک مالی و نظامی از ایران دریافت می کنند. تردیدی نیست که پایان کمک ها و حمایت ایران از این گروه ها می تواند منجر به فروپاشی آن ها شود.
خزعلی می گوید ایران تنها کشوری بعد از عراق است که او می تواند به آن پناه ببرد زیرا نام او در چندین لیست بین المللی افراد تحت تعقیب قرار دارد و نمی تواند به دیگر کشور ها سفر کند.
مسایل اقتصادی
تحلیل گران عراقی، دیدار اخیر روحانی از عراق را با چالش های اقتصادی موجود در ایران پیوند می دهند که در تلاش برای کمک به عراق است تا تأثیر منفی تحریم های آمریکا بر ایران را کاهش دهد.
آقای عبدالزهره الهنداوی، یکی از تحلیل گران عراقی، گفت "دیدار اخیر روحانی از عراق، از سوی واشنگتن و پایتخت های اروپایی و عربی مورد توجه و تعقیب قرار دارد، به ویژه پس از اجرای تحریم های آمریکا علیه تهران. نام برده افزود: نتایج و پیامدهای این سفر می تواند در تصمیم گیری ها و تحرکات کاخ سفید علیه ایران به خصوص در عرصه کاهش فشار تحریم ها اثر گذار باشد.
اما در عین حال؛ فحوای این دیدار نشان از همان دیدگاه خاصی را می داد که ایران در قبال عراق دارد و آن کشور را به عنوان یک همتا و هم تراز نمی شناسد.
به عنوان مثال، صالح الحمدانی تحلیل گر عراقی معتقد است که "دیدار رییس جمهور ایران با رهبران گروه های مختلف عراق در استان کربلا، که در حاشیه این دیدار صورت پذیرفت، مسئله غیرقابل قبول است، آیا تهران به مقامات رسمی عراق اجازه خواهد داد تا با گروه ها و بخش های خاصی از مردم ایران دیدار کنند؟"
حمدانی گفت: "دیدار روحانی به گونه ای که با مردم صورت گرفت؛ غیر منصفانه و دور از پذیرش عرف و دیپلماسی است و چنان به نظر می رسید که گویی آقای روحانی با جمعی از اتباع ایرانی در عراق ملاقات می کند.
وی افزود که سوء استفاده از ناتوانی عراق برای یک کشور مسلمان و همسایه که تنها منافع اقتصادی میان ما می تواند بالغ بر 20 میلیارد دلار در سال باشد، به هیچ صورت مناسب نیست. گذشته از آن، عراق به عنوان یک کشور ضعیف در منطقه نمی تواند نقش مثبتی در تأمین منافع ایران و یا جامعه جهانی داشته باشد.
کامل الدلیمی، سیاستمدار عراقی، معتقد است "اگر این مهمان، یک مقام عربی می بود، برای او هرگز این اجازه داده نمی شد تا رفتاری مشابه رئیس جمهوری ایران در عراق داشته باشد.
اعتراف غیر معمول ایران
اما برخی دیگر بر این باورند که حضور شخصی روحانی در نجف، نشانگر اعتراف غیر معمول ایران به یک مقام بزرگ مذهبی شیعه است که مدل حکومت ولایت فقیه که سیاست ایران را در دست دارد، را به رسمیت نمی شناسد. مسلما این ماجرا، روش سیاست میانه روی سیستانی را بیشتر از پیش تقویت می کند.
عباس العنبوری، تحلیلگر دیگر عراقی، بدین باور است که عراق "در آستانه ورود به مرحله جدیدی از استقرار سیاسی و کنترل تسلیحات توسط دولت قرار دارد و این روند مستلزم هماهنگی ایران با جناح های مسلح عراقی وابسته به آن کشور می باشد. در نتیجه، پیام سیستانی به رئیس جمهوری ایران در مورد نیروهای حشد شعبی (بسیج مردمی) بایسته ای شرایط کنونی عراق است.
او می افزاید: « تردیدی نیست که مرجع (شیعیان در نجف) نمی تواند تحریم های ایالات متحده آمریکا علیه مردم ایران و بهره برداری از قلمرو عراق برای تهدید به ایران را بپذیرد، بنابراین جهان بایستی این پیام را از رأس هرم اقتدار دینی بشنود، نه فقط از سیاستمداران. "
این تحلیل گر عراقی اذعان می کند که « رئیس جمهور روحانی و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، شخصیت های معتدل و محافظه کاری هستند که می توانند برای مرجع نجف قابل قبول باشند». ولی او به طرز سیاست دیگری که خلاف میل سیستانی بوده و تمثیل کننده جناح افراطی در تهران و به رهبری قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، می باشد؛ هیچ اشاره نکرد.
اندیپندنت عربی
تاریخ نشر: پنجشنبه 14 مارس 2019
برگردان متن عربی به فارسی: شفیق انصاری
