حکومت انتقالی، سناریویی تکراری

پشت پرده توافق صلح طالبان و آمریکا

KARIM JAAFAR / AFP

آژانس خبری الجزیره نهاد کوچکی نیست. در دنیای امروز، الجزیره را در زمره بزرگ‌ترین آژانس های خبرپراکنی به شمار می آورند. بنابراین آنچه در الجزیره منتشر می شود، مبتنی بر حدس و گمان نبوده و خبرها پس از بررسی‌های دقیق منتشر می‌شود.

خبر توافق طالبان و آمریکا بر سر یک حکومت انتقالی، که برای اولین بار توسط شبکه الجزیره منتشر شد، ولی بعدا توسط سخنگوی طالبان و حتی زلمی خلیل زاد، نماینده آمریکا در امور صلح افغانستان رد شد، یکی از مهم‌ترین ارکان گفتگو‌های صلح میان طالبان و آمریکا را تشکیل می‌دهد. طالبان از روز نخست گفتگو ها روی یک مساله بیش از همه تاکید داشتند: تاخیر یا تعلیق انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان و ایجاد یک حکومت موقت یا انتقالی. در چارچوب یک حکومت انتقالی یا در حال گذار، طالبان بهتر می‌توانند خواسته های خود را به مرحله اجرا بگذارند، در حالی‌که با برگزاری انتخابات و روی کار آمدن حکومتی با رای مردم، مسلما طالبان نمی‌توانند آنچه را که می‌خواهند عملی سازند.

از سوی دیگر با ایجاد حکومت موقت یا انتقالی، که مسیر را برای یک دولت و حتی در صورت نیاز یک نظام جدید ایجاد کند، قانون اساسی به حالت تعلیق در می‌آید، زیرا حکومت انتقالی معمولا یا در حالت اضطراری ایجاد می‌شود یا پس از فروپاشی یک نظام سیاسی. لذا برای طالبان، که قانون اساسی افغانستان را نیز رد می‌کند، ایجاد یک حکومت انتقالی مزیت های زیادی دارد. با مطرح شدن بحث حکومت انتقالی بحث رهبری این حکومت نیز مطرح می‌شود. البته این بحث های حاشیه‌ای بیشتر در حد حدس و گمان  باقی مانده است.

گفته می‌شود برای رهبری حکومت انتقالی بار دیگر آقای اشرف غنی، رئیس جمهور فعلی، در نظر گرفته شده است، اما با این قید که او نمی‌تواند خود را برای انتخابات بعد از حکومت انتقالی (در صورتی که انتخاباتی وجود داشته باشد) نامزد کند. به عبارت دیگر هدف آن است که به نحوی آقای غنی را با ۱۴ ماه تداوم حکومت از گردونه قدرت دور سازند. همچنین، بر اساس این توافق، طالبان وزارتخانه های کلیدی حکومت را نیز در دست خواهد گرفت. البته ۱۴ ماه حکومت به این دلیل است که نیروهای آمریکا قصد دارند ظرف ۱۴ ماه افغانستان را ترک کنند. 

اما سوال اساسی این است که چراطالبان و نمایندگان آمریکا توافق بر سر حکومت انتقالی را رد کردند. 

واقعیت این است که علت وجودی طالبان همانا مبارزه با آنچه به زعم آنان اشغال کشور توسط خارجی‌ها - که در راس آن آمریکا قرار دارد - تشکیل می‌دهد. توافق بر سر ایجاد یک حکومت موقت یا انتقالی، تکرار همان حکومت انتقالی آغاز دهه هشتاد شمسی در افغانستان است. در آن زمان آمریکا با جمع کردن رهبران گروه‌های جهادی و با افزودن تعدادی از تکنوکرات‌های افغان مقیم کشورهای خارجی، ساختار حکومت انتقالی افغانستان را به وجود آورد که در راس آن حامد کرزی قرار داشت.

در گفتگوی طالبان و آمریکا نیز یک بار دیگر این سناریو تکرار می‌شود. آمریکا با طالبان توافق می‌کند که یک حکومت انتقالی در افغانستان تشکیل شود. این به معنی آن است که بار دیگر این آمریکا است که می‌تواند در افغانستان حکومت تشکیل دهد یا حکومت را براندازد، که این مساله دقیقا در تقابل با دیدگاه های طالبان قرار دارد. تلاش طالبان این است که نشان دهند که حکومت انتقالی از درون گفتگوهای داخلی افغان‌ها و بر اساس خواست مردم افغانستان برخاسته است، نه بر اساس توافق و سازش.

به همین دلیل سخنگوی طالبان پس از درز خبر توافق میان طالبان و طرف آمریکایی - که این بار با حضور ژنرال اسکات میلر، فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان برگزار شد - آن را سریعا رد کرد و خلیل زاد هم برای این که توجه افکار عمومی به این مساله معطوف نشود، آن را تکذیب کرد. ولی آن طور که از قراین بر می‌آید طالبان و آمریکا بر سر ایجاد یک حکومت انتقالی توافق کرده اند.

آنچه باقی می‌ماند توافق دولت افغانستان با توافق میان طالبان و آمریکاست، چیزی که این روزها در داخل دولت با خرسندی به آن نگریسته نمی شود و تلاش‌های همه جانبه‌ای صورت می‌گیرد تا برای تداوم دموکراسی، انتخابات ریاست جمهوری در هر صورت ممکن برگزار شود. زیرا در صورت عدم برگزاری انتخابات در افغانستان، فاتحه دموکراسی نوپای افغانستان خوانده خواهد شد. 

بیشتر از