در روزهای گذشته تبلیغات خریدوفروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای در شبکه‌های اجتماعی ایران همراه با عباراتی نظیر «اینترنت رایگان استارلینک در ایران» منتشر شد و این امید را به کاربران اینترنت در ایران که با دشواری‌های فراوانی در وصل شده به شبکه جهانی ارتباطات مواجه هستند داده است که می‌شود از مجرای دیگری به‌جز شبکه مخابراتی ایران به اینترنت وصل شوند.
پروژه استارلینک متشکل از مجموعه ماهواره‌هایی است که در سال ۲۰۱۵ توسط شرکت فناوری‌های اکتشاف فضایی (SpaceX) برای ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای راه‌اندازی شد. این مجموعه ماهواره‌ها که در اصطلاح به آن‌ها صورت فلکی ماهواره‌ای گفته می‌شود از هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین تشکیل شده است که در ترکیب با فرستنده و گیرنده‌های زمینی کار می‌کنند.
اینترنت ماهواره‌ای فناوری چندان جدیدی نیست و دو شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) در سال ۲۰۱۲ شروع به ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای کردند؛ اما به سبب قرار گرفتن ماهواره‌های دو شرکت مذکور در فاصله ۳۵ هزار کیلومتری از زمین، تأخیر ۶۰۰ میلی‌ثانیه‌ای در انتقال داده ایجاد می‌شود که بسیاری از فعالیت‌های کاربران اینترنت را با مشکل مواجه می‌کند.
ماهواره‌های استارلینک در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از زمین قرار دارند که این موضوع باعث می‌شود تأخیر انتقال داده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک از لحاظ تئوری از فیبر نوری هم کمتر باشد. علاوه بر میزان تأخیر داده، مشکل ایمنی داده‌ها نیز در فنّاوری استارلینک رفع شده است. در فنّاوری‌های اولیه اینترنت ماهواره‌ای داده‌ها بدون رمزگذاری منتقل می‌شد و امکان افشای اطلاعات وجود داشت؛ اما استارلینک اظهار داشته «اطلاعات فرستاده شده از سوی استارلینک به دستگاه شما و از دستگاه شما به استارلینک رمزنگاری می‌شود.»
براساس تست سرعت اسپیس اکس، سرعت دانلود توسط سرویس استارلینک بین ۱۱ تا ۶۰ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود بین ۵ تا ۱۸ مگابیت بر ثانیه عنوان شده است و همچنین میزان تأخیر بین ۳۰ تا ۹۰ میلی‌ثانیه است. ایلان ماسک عنوان کرده است که «با اجرای فاز بعدی، میزان تأخیر استارلینک می‌تواند تا ۸ میلی‌ثانیه کاهش پیدا کند.» این بدان معناست که برای اولین بار می‌توان از اینترنت ماهواره‌ای برای تماس صوتی و تصویری و همچنین بازی‌های آنلاین استفاده کرد.
اسپیس اکس برای به حداقل رساندن تأخیر در انتقال داده، هر ماهواره را به ۵ لیزر مجزا مجهز کرده است تا در تمام اوقات ارتباط پایدار با ۴ ماهواره دیگر حفظ شود. این لیزرها همچون کابل فیبر نوری مستقر روی زمین از پالس‌های کوتاه برای مخابره اطلاعات بین ماهواره‌ها استفاده می‌کنند. این قابلیت، موجب می‌شود انتقال داده‌ها در مسافت طولانی با تأخیر کمتری همراه باشد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در حال حاضر، کابل هایبرنیا اکسپرس که یک شرکت خصوصی ارائه‌دهنده فیبر نوری است، با ۵۸/۹۵ میلی‌ثانیه، کم‌ترین میزان تاخیر را در ارتباط بین پایگاه داده شهر سیکوکس نیوجرسی و پایگاه داده شهر اسلاو انگلستان دارد که این میزان، حدود ۴۰ درصد از بهترین زمان محاسبه‌شده با استارلینک آهسته‌تر است.
در ژوئن ۲۰۲۱ تعداد ماهواره‌های پرتاب شده اسپیس اکس به ۱۸۰۰ ماهواره رسید و اخبار دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بسیاری را امیدوار کرد که ۳ میلیارد نفر محروم از اینترنت از طریق پروژه استارلینک به شبکه جهانی اینترنت متصل خواهند شد؛ اما اتصال به سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک رایگان نیست و کاربران باید ۵۰۰ دلار برای تجهیزات استارلینک که شامل بشقاب ماهواره و روتر است و ۱۰۰ دلار هزینه اشتراک ماهیانه پرداخت کنند. در حال حاضر خدمات استارلینک محدود به شمال غربی کشور آمریکا، مناطق مجاور کانادا، بخش‌هایی از بریتانیا و چند منطقه دیگر است.
استارلینک برای ارائه خدمات به اکثریت جهان به حداقل ۱۰ هزار ماهواره در مدار نیاز دارد، حال آنکه تعداد ماهواره‌های کنونی نزدیک به ۲۰ درصد این تعداد است و فقط مناطق بین ۴۵ تا ۵۳ درجه عرض جغرافیایی شمالی را تحت پوشش دارد.
استارلینک در ایران
با جست‌وجو در سایت استارلینک می‌بینیم که سرویس اینترنت ماهواره‌ای این شرکت در ایران «فعال نیست» و هنوز امکان پیش‌ثبت‌نام هم وجود ندارد.
اگرچه گفته می‌شود اینترنت ماهواره‌ای در هر مکانی قابل‌استفاده است و تنها لازمه آن داشتن تجهیزات مخصوص شرکت ارائه‌دهنده و پرداخت اشتراک ماهیانه است، اسپیس اکس به‌وضوح اعلام کرده است که قصد ارائه اینترنت ماهواره‌ای بدون اجازه دولت‌ها را ندارد و با دولت‌ها برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در حال مذاکره است. همچنین این شرکت در استفاده از آسمان کشورها برای استقرار ماهواره‌ها ملزم به اجازه دولت‌ها و فعالیت بر اساس قوانین آن‌هاست.
آیا در ایران که استفاده از اینترنت ماهواره‌ای با موانعی روبه‌روست، با واردات غیرقانونی تجهیزات می‌توان از سرویس استارلینک استفاده کرد؟
استفاده از سرویس استارلینک منوط به ثبت‌نام در سایت شرکت مذکور و خرید تجهیزات و پرداخت اشتراک ماهیانه است. همچنین تجهیزات فقط در آدرس ثبت‌شده کاربر قابل استفاده است و در بخش پرسش و پاسخ سایت استارلینک ذکر شده است که حتی اگر به چند خیابان آن‌طرف‌تر نقل‌مکان کنید، باید از پوشش استارلینک در منطقه جدید اطمینان حاصل کنید، زیرا ممکن است این سرویس در آن منطقه پوشش مناسب را نداشته باشد.
علاوه بر موارد پیش‌گفته به دلیل وجود تحریم‌های تجاری بین ایران و امریکا، امکان پرداخت برای کاربران ایرانی میسر نیست. همچنین استارلینک برای فعالیت در هر کشوری، باید کلیه سرویس‌های خود را با موازین «رگولاتوری» آن کشور مطابقت دهد تا اجازه بهره‌برداری پیدا کند.
بر کسی پوشیده نیست که از اساس هرگونه توسعه و پیشرفت فناورانه با توافق‌های مرسوم و قراردادهای رایج تجاری بین شرکت‌ها و دولت‌ها است که امکان بهره‌برداری عام و منفعت رسانی همگانی را فراهم می‌کند. این بدان معناست که در صورت گسترش خدمات استارلینک پیش‌بینی می‌شود که فروش پهنای باند این سرویس به رسانندگان خدمات اینترنتی (ISP) واگذار شود تا پس از اعمال قوانین داخلی، اینترنت را به شکل‌های مختلف مثل DSL یا فیبر نوری توزیع کنند و اینترنت ماهواره‌ای جایگزین کابل‌های اینترنت زیر اقیانوس شود. تا رسیدن به این نقطه از مذاکرات بین اسپیس اکس با دولت‌ها همچنان راهی طولانی در پیش است.
