با عقب‌نشینی ایالات متحده و غرب از افغانستان، بازیگران جدید به درگیری‌های خشونت‌آمیز این کشور و سیاست کاملا از هم گسیخته آن وارد شده و آخرین نسخه از «بازی بزرگ» را در این کشور به راه انداخته‌اند که احتمالا برای منطقه و فراتر از آن هم عواقب خطرناک و پیش‌بینی نشده‌ای خواهد داشت.

اتحادهایی جدید در حال شکل‌گیری‌اند و خصومت‌های قدیمی میان حکومت‌ و گروه‌های مسلح بر سر تقسیم غنائم در بحبوحه نزاع جاری در این کشور همچنان ادامه دارد. دولت افغانستان بعد از خروج نیروهای به رهبری ایالات متحده به سختی می‌تواند با هجوم طالبان مقابله کند.

یکی از نمونه‌های این واقعیت جدید اتفاقی است که در مرز  افغانستان و تاجیکستان در حال وقوع است. دولت تاجیکستان با اعزام ۲۰ هزار سرباز به منطقه مرزی میان دو کشور، به رویکرد طالبان افغانستان برای نیرو فرستادن برای طالبان تاجیک و اعطای منطقه‌ای سوق‌الجیشی در افغانستان به آنان واکنش نشان داده است.

نمونه دیگر، تاثیر بر شبه‌نظامیان پاکستان است. طالبان پاکستان اعلام کردند که «پیروزی» متحدشان یعنی طالبان افغانستان را که از گذشته دور حمایت ارتش و نیروهای اطلاعاتی پاکستان را با خود داشت، باعث شده است که آن‌ها هم الهام بگیرند و علیه حکومت پاکستان جهاد اعلام کنند.

سپس نقش عنصر مهم چین پیش می‌آید که اهمیت آن هر روز افزایش می‌یابد. گرچه طالبان افغانستان با وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، دیدار کردند که بخشی از سیاست دیپلماسی تهاجمی طالبان به شمار می‌رفت تا اثبات کند که یک دولت معتبر در انتظار قدرت‌ است، اما این گروه اسلام‌گرا همچنین میزبان جنگجویانی از ناحیه سین‌کیانگ است؛ منطقه‌ای در چین که دولت پکن تحت عنوان مقابله با افراط‌گرایی اسلامی در آنجا سرکوب گسترده‌ای به راه انداخته است.

هم‌زمان با اینکه طالبان بعد از تصمیم جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مبنی بر خروج سریع نیروهای آمریکایی دستاوردهای برق‌آسایی در افغانستان داشته است، سناریویی پیچیده و گاه متناقض در حال شکل‌گیری است. بسیاری از مناطق حومه شهرها اکنون در کنترل شورشیان‌اند و آن‌ها اکنون حملاتی را علیه شهرهای بزرگ نظیر هرات، قندهار و لشکرگاه ترتیب داده‌اند. مرزهای زمینی افغانستان اکنون عملا به کنترل طالبان در آمده‌اند. آنان حملات نظام‌مند به فرودگاه‌ها را هم آغاز کرده‌اند تا اوضاع را برای دولت سخت کند که نتواند سربازان را انتقال دهد و ارتباط مردم افغان با دنیای خارج را بیشتر قطع کند.

مقابله با تاجیکستان هم وقتی شروع شد که طالبان مناطق مرزی را به دست گرفت و کنترل پنج شهرستان از استان بدخشان، یعنی شهرهای کوف آب، خوالان، مایمی، نسی و شکی را به دست جماعت انصارالله سپرد که همان طالبان تاجیک‌اند و فعالیت آنان در کشور تاجیکستان به دلیل قرار گرفتن در دسته‌بندی سازمان‌های تروریستی ممنوع شده است.

مقام‌‌های تاجیک و افغان جماعت انصارالله را به همکاری با حکومت اسلامی استان خراسان (IS-KP) که متحد منطقه‌ای داعش است، متهم کرده‌اند. به تازگی تصاویری منتشر شده است که در آن مبارزانی شورشی که به لهجه تاجیک سخن می‌گویند، سربازان افغان را اعدام می‌کنند.

با گسترش حضور انصارالله در منطقه، دولت دوشنبه ۲۰ هزار سرباز را به خط مقدم اعزام کرده است. حکومت این کشور پیش‌تر و هم‌زمان با قدرت گرفتن دوباره طالبان افغان در منطقه، رزمایشی نظامی با حضور ۲۳۰ هزار عضو نیروهای نظامی خود برگزار کرد.

تاجیکستان از دولت ولادیمیر پوتین کمک خواسته است. سرگی شویگو، وزیر دفاع روسیه، در دیدار خود از شهر دوشنبه وضعیت امنیتی رو به افول منطقه را نتیجه خروج «عجولانه» نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده دانسته است. در این هفته کرملین اعلام کرد حدود هزار سرباز را از روز سه‌شنبه، ۲ اوت، به منطقه اعزام می‌کند تا کنار نیروهای تاجیک و ازبک بجنگند و مهمات نظامی هم به سرعت برای تاجیکستان ارسال خواهد شد.

طالبان پاکستان هم وعده داده است که موفقیت جهادیان متحد خود در آن سوی مرز در افغانستان را تکرار کند. نور ولی محسود، رهبر تحریک طالبان پاکستان، به حکومت عمران خان قول جهادی مقدس علیه آن را داده و ابراز امیدواری کرده است که در مبارزه نظامی گروه خود، حمایت طالبان افغانستان را داشته باشد. او به بنگاه خبری سی‌ان‌ان گفته است: «پیروزی طالبان افغان پیروزی کل امت مسلمان است و رابطه ما با آن‌ها بر پایه اخوت، همدلی و اصول اسلامی است. مبارزه ما با پاکستان است چرا که ما با نیروهای نظامی پاکستان در جنگیم.»

نور ولی محسود که به تازگی رهبری تحریک طالبان پاکستان را در دست گرفته  -سازمانی که حملاتی مرگبار در پاکستان انجام داده و در این کشور غیرقانونی اعلام شده است-  اعلام کرده است که اولین مرحله از کارزار نظامی آن‌ها، به دست آوردن کنترل مناطق قبیله‌ای خیبر پختونخوا است.

طالبان افغان که ظاهرا در اوج تکاپوی نظامی خود به سر می‌برند، با وزرا و مقام‌های سایر کشورها از جمله چین، روسیه، ایران و حتی هند که دشمن قسم‌خورده حامی پاکستانی آن‌ها است هم دیدار کرده‌اند.

هیئت نمایندگان طالبان در تیانجین با وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، ملاقات کرد و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفت که دخالت پکن در افغانستان می‌تواند «مثبت» باشد؛ اگر به «پایان صلح‌آمیز درگیری» منجر شود و راه را برای دولتی «واقعا جامع و نماینده تمام اقشار» جامعه هموار کند.

حضور مبارزان خارجی در افغانستان بر فرصت دستیابی به «راه‌حلی صلح‌آمیز برای این درگیری» تاثیر می‌‌گذارد. به گفته برخی مقام‌ها از جمله اختر محمد خیرزاده، معاون فرماندار استان بدخشان، این فقط نیروهای تاجیک نیستند که در مقابل طالبان افغان در این استان می‌جنگند؛ بلکه مبارزانی از چچن و اویغورهای سین‌کیانگ هم در این درگیری شرکت دارند.

یکی از مقام‌های امنیتی ارشد افغانستان گفته است: «طالبان ادعا می‌کند قهرمان بزرگ مسلمانان است ولی هرگز از آنچه بر مسلمان اویغور در سین‌کیانگ می‌رود، شکایتی نکرده است. در همین حال، بازی دوگانه آن‌ها هم با میزبانی از افراطیان اویغور ادامه می‌یابد.»

او ادامه داد: «این واقعیت که آن‌ها به افراطیان تاجیک اجازه می‌دهند بخش‌هایی در افغانستان را کنترل کنند، نشان می‌دهد هدف واقعی آن‌ها ایجاد امارت اسلامی در بسیاری از کشورها است. گروه‌های افراطی دیگری هم هستند که همین هدف را دارند و به همین دلیل کشورهایی که اکنون فعالانه در افغانستان دخالت می‌کنند مانند پاکستان، ممکن است از آنچه انجام می‌دهند پشیمان شوند.»

از شروع سال ۲۰۲۱ میلادی، طالبان پاکستان ۳۲ حمله در خاک این کشور انجام داده است. معید یوسف، مشاور امنیت ملی پاکستان، اعتراف کرده است که وضعیت امنیتی در افغانستان «به شدت بد» است ولی ادعا کرده که این وضعیت «خارج از کنترل پاکستان» است.

سرلشکر بابر افتخار هنگام صحبت برای ارتش پاکستان گفت که جنگ داخلی افغانستان بی‌تردید به داخل مرز پاکستان سرازیر خواهد شد. او اظهار داشت: «ما از وضعیت آگاهیم و تمهدیدات متعددی اتخاذ کرده‌ایم تا با آن مقابله کنیم. داعش، تحریک طالبان پاکستان و متحدان آن‌ها از پایگاه‌های خود در افغانستان بهره می‌گیرند تا حملاتی را علیه نیروهای نظامی پاکستان برنامه‌ریزی و اجرا کنند.»

دولت چین اخیرا انتقادهای خود علیه ایالات متحده را تکرار کرده است که چرا جنبش اسلامی ترکمنستان شرقی را که اکثر اعضای آن اویغورند، از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرده است. یکی از مقام‌های دولت پکن تاکید کرد: «در ژوییه ۲۰۲۰ سازمان ملل هزاران جنگجوی حکومت اسلامی اویغور را در سوریه و افغانستان شناسایی کرد.»

آخر هفته گذشته شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین از فرمانده ارتش کشور خود خواست همبستگی با حزب کمونیست را تقویت کند و درباره درگیری نظامی احتمالی و دغدغه‌های امنیتی در مرز این کشور با افغانستان هشدار داد.

با خروج غرب از این سرزمین فروپاشیده و تجزیه شده، فراز و نشیب‌های جنگ داخلی طولانی افغانستان ادامه خواهد یافت. البته این اولین باری نیست که غرب چنین می‌کند و در گذشته نیز بعد از استفاده از مجاهدین علیه روسیه، این کشور را ترک کرد. نتیجه آن خروج همانطور که می‌دانیم، ایجاد فضایی بدون حکومت بود که محیط را برای ایجاد اردوگاه‌های تعلیم گروه‌های تروریستی از جمله گروه القاعده را فراهم کرد که به حملات ۱۱ سپتامبر در آمریکا منجر شد.