نشریه ساینس در مطلبی می‌گوید که اخترفیزیکدان‌های ایرانی نگران آن هستند که تغییر ریاست جمهوری و رویکرد سیاسی در کشور، و همچنین مدیریت غیرشفاف «رصدخانه ملی ایران» تهدیدی باشد علیه آن که با هزینه ۳۰ میلیون دلاری، بزرگترین پروژه علمی در کشور به شمار می‌رود.

رصدخانه ملی ایران در یکی از قلل رشته کوه کرکس در نزدیکی کاشان، هفته گذشته افتتاح شد. سهیل اربابی، اخترفیزیکدانی است که ۱۳ سال مشغول برداشتن موانع برای کمک به آوردن یک تلکسوپ پیشرفته و از جمله وارد کردن آینه اصلی آن از آلمان بود. عربی پنج سال پیش پروژه را ترک کرد و اکنون در دانشگاه وورزبورگ است.

دانشمندانی چون اربابی می‌گویند که اخترشناسان ایرانی باید بتوانند تغییرات در طراحی تلسکوپ و تاثیر آن بر انگیزه‌های علمی را بررسی کنند، همچنین باید مشخص شود که چه کسی به تلسکوپ دسترسی دارد.

جامعه اخترشناسان ایرانی در بیانیه‌ای زمان ‌افتتاح رصدخانه را نامناسب خوانده است زیرا هنوز دو قطعه مهم تلسکوپ، یعنی آینه ۳.۴ متری اصلی و آداپتور آن هنوز وصل نشده‌اند. اخترشناسان بدون وجود این دو قطعه قادر به شروع روند چند ماهه تنظیم تلسکوپ نیستند، و در بهترین حالت این اتفاق در سال ۲۰۲۳ خواهد افتاد.

به گفته نشریه سایسن، منجمان ایرانی گمان می‌کردند که رصدخانه ملی ایران، تضمین بازگشت آنان به عرصه جهانی اخترشناسی است؛ عرصه‌ای که در هزاره قبل و زمانی که اروپا در عصر تاریکی بود و ایران قطب اخترشناسی، در مشت اخترشناسان پارسی قرار داشت.

مثلا نخستین بار در قرن دهم بود که عبدالرحمان الصوفی برای اولین بار کهکشان آندرومدا را رصد و در کتاب معروف خود از آن به عنوان «ابر کوچک»‌ نام برد. و کمی بعد حکیم ابوریحان بیرونی، روشی را برای محاسبه شعاع کره زمین پیشنهاد کرد.

حدود ۲۰ سال پیش، رضا منصوری از اخترفیزیک‌دان‌های دانشگاه شریف تهران، مسئولیت ساخت رصدخانه را برعهده داشت. او بود که در سال ۲۰۰۴ ارباب را به عنوان مهندس پروژه آورد و او را ترغیب کرد که شغلش در شرکت ایرباس آلمان را رها کند. مسئولیت خرید آینه ۱.۹۵ میلیون دلاری از آلمان نیز به او واگذار شد که مستلزم عبور از لایه‌های تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بود اما با تمام زحمت‌هایی که کشید مورد بی‌مهری قرار گرفت و در سال ۲۰۱۶ قراردادش را تمدید نکردند.

منصور نگران آن است که تغییرات طراحی به رصدخانه آسیب بزند. او دیگر به رصدخانه ملی ایران دسترسی ندارد اما بر اساس تصاویر آن می‌گوید که «مدیریت طراحی جدید را تغییر داده است.»

حبيب خسروشاهی، اخترفیزیکدانی که در حال حاضر مدیریت رصدخانه را برعهده دارد، به درخواست نشریه ساینس برای اظهارنظر پاسخی نداد.

به نوشته ساینس، تغییر دولت در جمهوری اسلامی نیز یکی دیگر از نگرانی‌ها درباره سرنوشت رصدخانه میلی ایران را دامن زده است. سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور روحانی، از رصدخانه حمایت کرده است. خسروشاهی نیز در سال ۲۰۱۸ گفته بود که مشاهدات رصدخانه ملی ایران در دسترس جامعه بین‌الملل خواهد بود. اما ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهور منتخب جمهوری اسلامی ایران هنوز درباره اولویت‌های علمی دولت آینده خود چیزی نگفته و مواضعش درباره همکاری‌ با کشورهای خارجی و همکاری‌های علمی و پژوهشی نامعلوم است.

محل احداث رصدخانه در قله ۳۶۰۰ متری کوه کرکس، کم‌ترین میزان تلاطم اتمسفری و بیشترین شب‌های بدون ابر را دارد و به گفته آرنه آردبرگ در دانشگاه لوند، مکانی مطلوب برای اخترشناسی است.