در ترکیه دارایی‌های فرهنگی‌، از جمله ویرانه‌های باستانی، جزو مناطق حفاظت‌شده هستند. اما از زمان شیوع ویروس کووید-۱۹، غارتگران از غیبت طولانی نگهبانان و مراقبان سوءاستفاده کرده‌اند و این امر باعث افزایش ماجراجویی‌های شکارچیان گنجینه‌‌ها و نابودی دارایی‌های فرهنگی در سراسر کشور شده‌ است.

در طول سال گذشته، چند نفر در جریان اقدام به خارج کردن غیرقانونی اموال در اماکن باستانی در تلاش برای یافتن آثار تاریخی از جنس طلا در شهر‌هایی چون ادیرنه، ایگدیر، کاستامونو و شهر‌های دیگر، دستگیر شده‌اند. برخی حتی در جست‌وجو‌های خود از ابزارهایی مانند چکش تخریب، دینامیت و مته استفاده کرده‌اند.

سال گذشته شمار فزاینده‌ای از اماکن تاریخی تخریب شدند. تعداد افرادی که آثار تاریخی باارزش را غیرقانونی غصب و جمع‌آوری می‌کنند نیز در ترکیه و سایر نقاط جهان افزایش یافته است. 

نقش برجسته هیتیت کارابل با قدمت ۳۲۰۰ ساله که در غرب ترکیه روی تپه‌ای در امتداد گردنه کوه کارابل در منطقه کمال‌ پاشا حکاکی شده، و گورستانی باستانی در منطقه ارجیس در وان در جنوب شرق کشور، که بیش از ۵ هزار سال دوام آورده است، از جمله اماکن تاریخی هستند که مورد هجوم قرار گرفتند.

نزیه باسگلن، باستان‌شناس و موسس انتشارات باستان‌شناسی و هنر، به روزنامه ایندیپندنت گفت: «یکی از بزرگترین مشکلات باستان‌شناسی در ترکیه تخریب ناشی از شکار گنجینه‌‌ها و قاچاق آثار تاریخی به خارج از کشور است. مناطق بدون مراقب در طول همه‌گیری، برای شکارچیان گنجینه‌‌ها فرصت ایجاد کردند.»

آقای باسگلن گفت که در طول دوران حرفه‌ای خود بار‌ها با موارد تخریب روبه‌رو شده است و توضیح داد که غارتگران امروزی چگونه با تجهیزاتی چون ژنراتور‌ها، چکش‌های تخریب، ماشین‌آلات ساختمانی، کابل‌های مخصوص، و بیل‌های مکانیکی به این سامانه‌ها می‌روند.

آقای باسگلن گفت، نقش برجسته‌های با قدمت سه یا چهار هزار ساله که تا کنون دست‌نخورده باقی مانده بودند، به این امید ‌که پشتشان «دری هست یا شیء طلایی نهفته شده»، غارت شده‌اند. او یاد ماجرای غارتگرانی می‌افتد که هنگام قرار دادن دینامیت در تنگه باریک گولک، گذرگاهی باستانی در کو‌های توروس بین مدیترانه و آناتولی مرکزی، گیر افتادند.

آقای باسگلن گفت: «دارایی‌های فرهنگی به شکل منظم از سوی مقامات، علاقه‌مندان به گردشگری فرهنگی، و دوستداران طبیعت نظارت می‌شوند. اما در طول دوران قرنطینه، مقامات و شهروندان آگاه از میدان دور بودند. همه‌گیری باعث شد تا ناظران رسمی و غیر‌رسمی در محل حضور نداشته باشند. تا وقتی این رویداد به اطلاع نیرو‌های پلیس رسید و حل‌و‌فصل شد، شکارچیان گنجینه‌‌‌ها چندین روز متوالی بدون اطلاع کسی، آزادانه فعالیت‌هایشان را انجام داده بودند.»

با این حال، آقای باسگلن بالا رفتن آمار دزدی گنجینه‌های کشور را تنها تقصیر افرادی نمی‌داند که از دوران قرنطینه برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی بهره می‌‌برند. او معتقد است که مشکلات اقتصادی ناشی از بروز همه‌گیری در ترکیه، عامل اصلی در تحریک آن وضعیت است.

آقای باسگلن اضافه کرد: «در زمان مشکلات اقتصادی، شکار گنجینه‌‌های کشور برای بعضی از مردم به روزنه‌ای از امید تبدیل شده است. در طول همه‌گیری، افراد بدخواه از خود پرسیدند، «آیا ممکن است در دیوارهای باستانی، قلعه‌ها یا مکان‌های تاریخی چیزی برای فروش پیدا کنم؟» برخی از کسانی که با مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند، آرزو دارند در کوه‌ها و تپه‌ها گنجی بیابند. بعضی‌ها هر چه پول در جیبشان مانده بود یا طلا‌های همسرشان را خرج خرید فلزیاب کردند.» 

کووید-۱۹ به بی‌عدالتی اجتماعی عمیق در ترکیه دامن زده است. بر اساس آمار رسمی، حدود ۹۳ درصد از کل جمعیت کشور در سال ۲۰۲۰ در شهرها زندگی می‌کردند و تنها ۷ درصد ساکن شهرهای کوچک و روستاها بودند. 

آقای باسگلن می‌گوید شکاف روزافزون بین جمعیت شهری و روستایی در ترکیه به مشکلات بیشتر برای دسته دوم، و در نتیجه افزایش میزان شکار گنج‌های ملی منجر می‌شود.

او از داوطلبان دعوت کرد تا برای مبارزه با غارت آثار باستانی در ترکیه به پلتفرم نظارت بر میراث طبیعی و فرهنگی، صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی که در ماه مه سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، بپیوندند.

آقای باسگلن گفت: «کلیه دارایی‌های فرهنگی، بناهای سنگی، مقبره‌ها، اماکن باستانی، و کتیبه‌ها در سراسر کشور، با خطر شکارچیان گنجینه‌‌ها روبه‌رو هستند و در معرض نابودی قرار دارند. میراث فرهنگی ما، آثار تاریخی و آثار باستانی کشور که تا به امروز هزاران سال دوام آورده‌اند، یکی یکی دارند به این شیوه نابود می‌شوند. ما به عنوان اعضای جامعه، روشنفکران، موزه‌داران، باستان‌شناسان، مورخان هنر، معماران، مسئولان نگهداری و مرمت آثار تاریخی، و دانشمندان، همه کارهای دیگر را متوقف کرده‌ایم تا با کمک اشخاص ذینفع و مقامات، اقدامات لازم را برای جلوگیری از این تخریب انجام دهیم.» 

آقای باسگلن ضمن اشاره به این‌ نکته که حفاظت از دارایی‌های فرهنگی دغدغه اصلی افراد آگاه در این قلمرو بوده است، تأکید کرد که باید از مقطع دبستان تا کالج و دیگر موسسات آموزشی، در مورد اهمیت میراث فرهنگی کشور به دانش‌آموزان ترکیه آموزش داده شود.

او به نیاز به برگزاری دوره‌هایی اشاره کرد که اشتیاق و آگاهی را نسبت به ارزش‌های تاریخی و زیست‌محیطی، آثار تاریخی باستانی، و موجودات طبیعی بالا می‌برند.

وی گفت: «باید به مدیران اجرایی، افرادی که در تماس نزدیک با مردم هستند، معلمان، ائمه جمعه و همچنین افرادی که در مناطق روستایی سراسر کشور فعالیت دارند، از جمله در ژاندارمری و بزرگراه‌ها، روستاها، و مقامات جنگلداری، آموزش داده شود.» 

آقای باسگلن همچنین بر اهمیت نقش رسانه‌ها و ایجاد محتوای مشوق محافظت از دارایی‌های فرهنگی در شبکه‌های تلویزیونی، روزنامه‌ها و رسانه‌های اجتماعی تأکید کرد.

باسگلن به مطبوعات هشدار داد که در نشان دادن فلزیاب‌ها در عملیات استخراج گنجینه‌ها دقت کنند تا مردم را به استفاده از آن‌ها تشویق نکنند.